چکیده: بانک جهانی در دهه اخیر فضای کسب و کار در بخش تجارت خارجی را به عنوان عاملی تأثیرگذار در توسعه تجارت خارجی شناسایی نموده است و به منظور پایش این فضا، برخی از عوامل محیطی که بر عملکرد بنگاه های اقتصادی در بخش تجارت خارجی اثر گذار است را تحت عنوان «شاخص سهولت انجام تجارت فرامرزی» مورد بررسی قرار می دهد. در تحقیق پیش رو با ارائه یک مدل کمّی با ساختار مدل های جاذبه ای تعمیم یافته و با استفاده از روش داده های پانل، رابطه میان تغییرات شاخص مذکور و حجم مبادلات صادراتی و وارداتی مورد بررسی قرار گرفت به نحویکه سه متغیر توضیحی شامل زمان، هزینه و تعداد اسناد لازم برای انجام یک فرایند صادراتی یا وارداتی، به همراه سایر متغیرهای متعارف نظیر تولید ناخالص داخلی، فاصله دو کشور از یکدیگر، همسایگی، زبان مشترک و محصور بودن در خشکی، مدلی را تشکیل می دهند که درصدد است تغییرات حجم تجارت خارجی کشور ایران و 62 شریک تجاری اصلی اش را در بازه زمانی 2009-2005 توضیح دهد. نتایج تخمین مدل، اثر منفی هزینه فرایند تجارت را بر واردات و صادرات ایران طی دوره مذکور- مطابق با فرضیه اصلی تحقیق- تأیید می کند و رابطه معناداری برای متغیرهای متعارف مدل شناسایی نموده است. در مقابل، رابطه معناداری برای دو زیر شاخص اسناد تجاری و زمان فرایند تجارت در «شاخص سهولت انجام تجارت فرامرزی بانک جهانی» در مدل اصلی تحقیق شناسایی نشده است که می توان آن را به وجود اشکالات ساختاری در نحوه محاسبه دو شاخص مذکور توسط بانک جهانی تفسیر نمود. با این وجود با توجه به صراحت مدل کمّی تحقیق مبنی بر اثر سوء رشد هزینه های فرایند انجام تجارت خارجی بر حجم تجارت خارجی ایران در سال های اخیر، لازم است دولت و نهادهای ذیربط اقداماتی را آغاز کنند که منجر به کاهش هزینه های انجام فرایند تجارت و تسهیل کسب و کار در این حوزه گردد. واژگان کلیدی: فضای کسب و کار – تجارت خارجی – هزینه های تجارت - شاخص سهولت کسب و کار – مدل جاذبه ای تعمیم یافته – داده های پانل