نخود (cicer areintinum l.) گیاهی از خانواده لگومینه و یکی از مهم ترین منابع پروتئین گیاهی است. پژوهش حاضر به منظور بررسی مسیرهای مختلف ریخت زایی درون شیشه ای از ریزنمونه های مختلف نخود رقم بیونیج انجام شد. آزمایش های انجام شده در این پژوهش شامل القای کالوس و باززایی غیرمستقیم بود. آزمایش اول القای کالوس در محیط کشت پایه ms به اضافه غلظت های مختلف 2,4-d (0، 1 ،2 و 4 میلی گرم در لیتر) به همراه 1/0 میلی گرم در لیتر bap با استفاده از ریزنمونه های مختلف (جنین ، بذر، ریشه، هیپوکوتیل و لپه) بر پایه طرح گاملا تصادفی انجام شد. آزمایش دوم کالوس زایی برای هر کدام از ریزنمونه ها (جنین، لپه، هیپوکوتیل و گره) محیط مخصوص حاوی تنظیم کننده های رشد به صورت جداگانه (ازبهترین ترکیبات پیشنهادی) استفاده گردید. صفات مورد مطالعه در َآزمایش القای کالوس عبارت بودند از: روز تا القای کالوس، درصد القای کالوس و سرعت رشد کالوس. آزمایش باززایی غیر مستقیم اول با استفاده از کالوس های بدست آمده از آزمایش اول کالوس زایی، در محیط کشت ms و هورمون bap با غلظت های 0، 1، 2 و 4 میلی گرم در لیتر و هورمون naa با غلطت 1/0 میلی گرم در لیتر انجام شد. در آزمایش دوم باززایی، کالوس های بدست آمده در آزمایش دوم کالوس زایی در محیط باززایی مخصوص به هر ریزنمونه کشت شد.