تاریخ بیهقی از آثار گرانسگ و فاخر زبان و ادب پارسی است که تاکنون کتاب¬ها، مقالات و پایان¬نامه-های فراوانی پیرامون آن نگاشته شده است و هرکسی از زاویه و دیدگاهی ویژه به این اثر بلند و ارجمند نگریسته است. این کتاب، تاریخ بیهقی، می¬تواند آبشخور پژوهش¬های فراوانی در حوزه¬های مختلف ادبیّات، اخلاق، تاریخ و روان¬شناسی باشد. در این پژوهش، نگارنده بر آن است تا در ابتدا تعاریفی از شخصیت را از کتاب¬های روان¬شناسی تبیین نماید و در گام بعدی، به منظور زمینه¬سازی انجام پژوهش، به تعاریف نظریه¬ها بپردازد تا بهانه¬ای برای بررسی نظریه¬های فروید و آدلر به دست دهد؛ آن¬گاه (گونه¬شناسی اضطراب و مکانیزم¬های دفاعی¬ را در تاریخ¬بیهقی بر پایه¬ی نظریه¬های فروید و آدلر بر رسد. این پژوهش شامل دو جستار و نه گفتار می¬باشد که جستار نخست، در بردارنده¬ی عنوان¬های الف) در چیستی شخصیت، ب) ارائه¬ی تعریف¬های نظریه، ج) نظریه¬ی فروید، د) نظریه¬ی آدلر، هـ) دیدگاه سایر روان کاوان با محوریت اضطراب، و) اضطراب و نظریه¬های پیرامون آن، ح) مکانیزم¬های دفاعی و انواع آن، می¬باشد؛ آن¬گاه در جستار دوم، در دو گفتار به تبیین الف) نظریه¬های فروید و تطبیق پاره¬ای از آن نظریات با رفتارهای شخصیت¬های تاریخ بیهقی و ب) نظریه¬های آدلر و بررسی آن¬ها با محوریت اضطراب در تاریخ بیهقی، پرداخته شده¬است.