با توجه به شرایط خشک و نیمه خشک کشور بهینه سازی در مصرف آب باید مد نظر قرار گیرد. یکی از راه¬کارهای مطمئن برای کاهش در مصرف منابع آب کشاورزی، استفاده از ارقام گیاهی متحمل به تنش تنش خشکی می¬باشد. در این پژوهش غربال¬گری شش رقم انار تجاری ایران در پاسخ به تنش خشکی بر اساس برخی از نشانگرهای مرفولوژیکی، فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و تغییرات متابولیت¬های ثانویه برگ بصورت یک آزمایش فاکتوریل با دو فاکتور: 1- رقم انار در 6 سطح (رباب ¬¬نی¬ریز، نادری¬بادرود، شیشه¬کپ فردوس، اردستانی مه¬ولات، ملس¬یزدی و شیرین¬شهوار) و 2- تنش خشکی در 3 سطح شامل بدون تنش خشکی (رطوبت 80 درصد ظرفیت زراعی، تیمار شاهد)، تنش خشکی متوسط، (رطوبت 60 درصد رطوبت ظرفیت زراعی) و تنش خشکی شدید (رطویت 40 درصد رطوبت ظرفیت زراعی) در قالب طرح کاملاً تصادفی و در سه تکرار اجرا گردید. برای اعمال سطوح مختلف تنش، از روش وزنی استفاده گردید. توزین و محاسبه میزان رطوبت مورد نظر در طول مدت تنش روزانه محاسبه شد. نهال¬های گلدانی یک¬ساله ریشه ¬دار به مدت شش هفته در معرض تنش خشکی قرار گرفتند و سپس برخی از ویژگی¬های مرفولوژیکی شامل، قطر و طول ساقه، قطر و طول ریشه، وزن نهال، طول و عرض برگ، سطح و وزن ویژه برگ، وزن تر و خشک برگ، ساقه و ریشه، ویژگی¬های روزنه¬ای مثل تراکم روزنه، طول و عرض روزنه و تعداد سلول¬های اپیدرمی، ویژگی¬های فیزیولوژیکی شامل، محتوی نسبی آب، نشت الکترولیت¬های برگ و تبادلات گازی برگ از قبیل سرعت فتوسنتز، سرعت تعرق، هدایت روزنه¬ای، دی¬اکسیدکربن زیر روزنه، دمای سطح برگ، میزان سبزی برگ، عناصر غذایی برگ مانندآهن، روی مس، منگنز، سدیم، فسفر و پتاسیم، ویژگی¬های بیوشیمیایی از قبیل کربوهیدرات¬های برگ، پرولین، غلظت رنگیزه¬ها برگ شامل کلروفیل a، b و کل و کاروتنوئیدها و فعالیت آنزیم¬های کاتالاز و پراکسیداز و تغییرات متابولیت¬های ثانویه برگ شامل فنل و فلاونوئید کل، الاژیک اسید و ظرفیت آنتی اکسیدانی در شرایط شاهد و تنش اندازه¬گیری شدند. تمامی ارقام مورد مطالعه تحت تاثیر تنش خشکی قرار گرفتند، اما پاسخ¬ آن¬ها به تنش متفاوت بود. ارقام مورد مطالعه از نظر اغلب صفات اندازه¬گیری شده تفاوت معنی¬داری با یکدیگر داشتند. تنش خشکی باعث افزایش میزان فعالیت آنزیم¬های آنتی¬اکسیدانت کاتالاز و پراکسیداز، نشت الکترولیت¬های برگ، هدایت روزنه¬ای، دی اکسیدکربن زیر روزنه، دمای سطح برگ، میزان فنل کل، فلاونوئید کل و پتاسیم برگ گردید. در حالیکه سرعت تعرق، غلظت کلروفیل a، کلروفیل b، کاروتنوئیدها، سبزی برگ، وزن نهال، وزن تر و وزن خشک ریشه¬ و برگ، سطح برگ، رشد قطری ریشه و میزان عناصر غذایی مس، منگنز آهن و روی در شرایط تنش خشکی کاهش یافت. تنش خشکی و رقم بر وزن ویژه برگ، وزن تر ساقه، وزن خشک ساقه، رشد قطری ساقه، رشد طولی ساقه، رشد طولی ریشه، کلروفیل کل، سبزی برگ¬ها، تعداد سلول روزنه، تعداد سلول اپیدرمی، طول روزنه، عرض روزنه، فتوسنتز، هدایت روزنه ای، کربوهیدرات¬های محلول، محتوی نسبی آب و پرولین برگ از نظر آماری معنی-دار نشد. بر اساس نتایج بدست آمده از این پژوهش به ترتیب ارقام رباب نیریز و ملس یزد از نظر ویژگی¬های مرفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی در مقایسه با سایر ارقام مورد مطالعه دارای تحمل بیشتری در برابر تنش خشکی هستند و استفاده از این ارقام در شرایط تنش خشکی پیشنهاد می¬گردند. در بین ارقام مورد بررسی ارقام نادری بادرود و اردستانی مه ولات بیشترین حساسیت را به تنش خشکی نشان دادند و ارقام شیرین شهوار یزد و شیشه کپ فردوس مقاومت متوسطی به تنش خشکی نشان دادند،