موضوع این رساله بررسی جنبه های نقد ادبی در تذکره های دوره صفویه است. این پژوهش قصد دارد تا با بررسی برخی تذکره های مهم دوره صفویه به وجوه خاصی از نقدادبی تذکره نویسان درباره سبک رایج شعر این دوران یعنی سبک هندی و یا اشعار شاعران در سبک های دیگر بپردازد تا بتواند نخستین حلقه های نقد ادبی ایران را بیابد. نقد ادبی بررسی ویژگی ها, محاسن و معایب آثار است. تذکره ها نیز در اصطلاح ادبی کتاب هایی هستند که در آنها شرح حال شاعران با منتخبی از اشعارشان می آید. ضرورت بررسی این موضوع به این جهت است که برخی از تذکره نویسان در کنار این شرح حال و اشعار, گاه نظرات و آراء انتقادی خود را نیز درباره آنها بیان می کردند و به نوعی نقد ادبی دست می زدند که می توان آن را بخشی از تاریخ هرچند غیر رسمی نقدادبی ایران دانست. هدف از این رساله نیز این است که بتواند گذشته نقد ادبی ایران در تاریخ دیرینه ادبیات ایران را که بر بسیاری مکشوف نیست روشن کند و در این راه تذکره ها از مهم ترین منابع برای رسیدن به این گذشته هستند. البته به دلیل گسترده بودن موضوع در اینجا تنها برخی تذکره های دوره صفویه در فاصله سال های 907 تا 1148 مورد بررسی قرار می گیرد, یعنی از روی کار آمدن شاه اسماعیل صفوی تا انقراض سلسله صفویه. در این زمان تذکره نویسی یکی از دوران های اوج خود را سپری می کند. در این رساله سعی شده است با روش کتابخانه ای پس از بررسی گذشته نقدادبی ایران و سابقه تذکره نویسی فارسی, نقدهای مولفان تذکره ها استخراج و ضمن طبقه بندی آنها به بررسی اصطلاحات نقدهای آن دوره و نقد نقدهای تذکره نویسان پرداخته شود. در نتیجه نیز به این مهم دست یافته شده که نقد تذکره نویسان هر چند ذوقی و غیر فنی بوده اما در تاریخ ادبیات خود مرحله ای از سیر تکامل نقد ادبی است که تحت عنوان نقد تاریخی- تذکره ای شناخته می شود. این دیدگاه های انتقادی در همه تذکره های دوره صفویه گاهی ملایم تر و گاهی قوی تر وجود دارد. در بسیاری از تذکره ها نیز شاهد عناصر نقد به شکلی فنی تر و جزیی تر البته با در نظر گرفتن زمان و شرایط آن روزگار هستیم.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

هدف از تهیه این رساله ارائه فرهنگی کامل و مستقل درباره اصطلاحات علوم اسلامی اعم از عرفانی و فلسفی و کلامی و فقهی نیست چرا که در این زمینه تحقیقات شامل و کامل از طرف علمای اعلام صورت گرفته است و بلکه همانطور که از عنوان رساله پیداست محدود به کتاب مصباح الهدایه عزالدین محمود بن علی کاشانی عالم و عارف قرن هشتم هجری است و عبارت از استخراج این اصطلاحات از متن کتاب و گردآوری تعاریف متعدد از نویسندگان و مولفان کتب مربوط به این لغات در ادوار مختلف تاریخی و جمع بندی و استنباط از آن نوشته ها و نیز مقایسه بین تعاریف مختلف آثار صوفیانه از اصطلاحات عرفانی در سده های مختلف هجری است .

در این تحقیق جایگاه مذهب در هنر داستان نویسی معاصر بررسی می شود.

تحقیق حاضر، براساس پنج کتاب (قابوس نامه، تاریخ بیهقی، سفرنامه ناصرخسرو، سیاست نامه و کیمیای سعادت )است . این آثار، هر یک از جهاتی(سیاسی، حکومتی، اخلاقی، تاریخی، جغرافیایی، ادبی و فرهنگی) اهمیت دارند و مجموعا"، مجموعه فرهنگ ایران را قبل از حمله مغول بیان می کنند. نویسندگان این آثار نیز دارای وجهه و شخصیت برجسته ای - هر یک از جهتی - هستند. نظام الملک ، نماینده طبقه حاکم قرن پنجم، بیهقی، نماینده طبقه اندیشمندان غیردینی( و نه ضددینی)، ناصرخسرو، نماینده دیگراندیشان و چپی های مذهبی و غزالی نماینده عالمان دینی هستند. عنصرالمعالی کیکاوس - هرچند از درباریان و طبقه حاکمان است - ولی در قالب شخصیت تمام طبقات رفته است و در هر بخش نماینده یکی از آنهاست . شخصیت خود اوبیشتر، بیانگر طبقه توانگر غیرحکومتی است . اجماع ناخودآگاه این پنج شخصیت در موضوعی یا عقیده ای، بیانگر پذیرفته بودن آن در کل جامعه است . این تحقیق بیشتر در زمینه فرهنگ (به معنای مجموعه میراث فکری، اخلاقی، اعتقادی) است ، و نه تمدن(به معنای مجموعه میراثهای مادی و ابزاری).

برای بررسی و مطالعه دقیق مجله بهار و برای آشنایی با اوضاع زمان، دانستن اطلاعاتی مقدماتی، ضروری است . انقلاب مشروطه، دگرگونیهای وسیعی در جامعه ایران گستره تفکر و ادیات فارسی، بوجود آورد. در فصل اول درباره تحولات جامعه سنتی ایران در برابر تجدد، تاریخچه مختصر چاپ و مطبوعات و ادبیات بیداری مطالبی می خوانیم. از آنجا که مجله بهار، اغلب ، آثار ادبی فرانسه را ترجمه کرده و ایران در آستانه تجدد، از فرانسه در حوزه های مختلف ، تاثیرپذیری فراوانی داشته است ، گفتاری مختصر در تاریخ ترجمه از فرانسه، فراهم آمده است . در فصل دوم، زندگینامه اعتصام، آشنایی با مجله بهار و نشریاتی که در ظهور این مجله، موثر بوده اند، طی گفتارهای جداگانه ای بررسی می شود. در گفتار سوم به تحولات جوامع مصر و عثمانی، همزمان با نهضت مشروطه و تاثیراتی که داشته اند، پرداخته ام. فصل سوم، شامل یک فهرست توصیفی از کلیه مندرجات مجله بهار بطور کامل می باشد. در فصل چهارم، مطالب سال اول و دوم مجله، تحلیل و نقد و برسی شده است . در این فصل، به مناسبت بخشهای مختلف ، توضیحاتی بیان شده است . بعنوان مثال در بخش مربوط به عالم نسوان، درباره تحولات زندگی زن، ایرانی، پس از مشروطه و جایگاه نوین زن در ادبیات ، گفتار مفصلی آمده است . در بخش نمایشنامه نویسی، تاریخچه و سیرپیشرفت این نوع ادبی را می خوانیم. مجله بهار، بعنوان یک نشریه ادبی پیشگام، بسیار از حوزه های ادبیات معاصر فارسی را تحت تاثیر قرار داده است . در فصل پنجم این رساله، بخشی از این تاثیرگذاریها را بر نقادی ادبی، رمان اجتماعی و ... می خوانیم. پش از گفتار مجله بهار و نثر فارسی، تاثیر مطبوعات در نثر فارسی معاصر، به طور کامل، بررسی شده است . پیشتر بر آن بودیم که قسمتی را به تاثیرگذاری مجله بهار بر نیمایوشیج، به عنوان نظریه پرداز شعرنو اختصاص دهیم. چنانکه در شماره 28 ماهنامه "جامعه سالم" مقاله "نیما و تجدد ادبی ایران و جهان" آمده است ، از شخصیتهای تاثیرگذار بر نیما یوسف اعتصامی و از جمله مطالعات او مجله بهار بوده است . (نیما شعری نیز در بزرگداشت اعتصام، سروده است .) نیما که با حیدرعلی کمالی دوستی داشته و در حجره چای فروشی او، محفل انس ترتیب داده بود، بدون شک با نخسه های متعدد مجله بهار، که اشعار خود حیدرعلی کمالی در آن به چاپ می رسید، روبرو بوده و بطور قطع تحت تاثیر آن قرار گرفته است . اما نمیتوان در این تاثیرگذاری، راه افراط پیمود. چرا که نیما، در مدرسه سن لویی تهران، درس می خواند و همان زمان استاد او، "نظام وفا" مجله ای به عنوان "وفا" و مشتمل بر ترجمه آثار اروپائی، منتشر می کرد. بعلاوه نیما، خود زبان فرانسه میدانست و با شاعران اروپائی، آشنائی داشته است . در فصل ششم نیز، به بررسی تاثیرپذیری پروین از آموزه های پدرش ، پرداخته ایم. در پایان به همراه فهرست منابع، کتاب نامه "یوسف اعتصامی" و مجله بهار، ارائه شده است .

من با این پیشفروش وارد کار شدم که تحول ادبی مسبوق به تحول اجتماعی است و تحول و احتماعی هم تا حدود زیادی مسبوق و مصبوغ به تحولی در اندیشه و تقکر مردمان. حال اگر قایل بدین معنی باشیم که مقارن عصر مشروطیت تغییری بنیادین در ادبیات فارسی به وقوع پیوسته باید به دنبال یافتن تحولی اساسی در جامعه آن روز باشیم و چه تحولی مهم تر از انقلاب مشروطیت بنابر همان پیش فرض باید برای همین انقلاب اجتماعی نیز باید دلیلی دست و پا کنیم در این راستا آنچه که به نظر رسید این بود که اصلی ترین عامل انقلاب مشروزیت بیداری توده های مردم بوده است و این بیداری هم در اثر عواملی پدید آمده که در متن رسال بتفضیل بازگو کرده ام. برای حصول بدین مقصود در وهله اول به سراغ تاریخ رفتم و بقدر مقدور زوایای تاریخ آن دوره را کاویدم. سعی من بر آن بود که از منابع متعددی در این راستا بهره ببرم و تا حدودی نیز موفق بدین امر شدم بویژه برای من منابع نزدیک به زمان مشروطیت همچون "حیات یحیی" و "تاریخ بیداری ایرانیان" بسیار آموزنده و جذاب بود اما معترفم که تلاش "احمد کسروی" در باز نمودن تاریخ مشروطه بیش از دیگر آثار مرا مجذوب خود کرد و طاهرا محققان بزرگ نیز بر این باور هستند که یکی از بهترین منابع برای تحقیق در تاریخ مشروطیت همان است . بنابراین اگر در بخش اول این رساله که گزارشی تاریخی است مکررا از کتاب تاریخ مشروطه کسروی نقل قول می کنم، بدان معنی نیست که به ماخد دیگر بی اعتنا بوده ام. قدم دوم در این پژوهش تبیین عوامل موثر در بیداری و آگاهی و بدنبال آن خیزش عظیم توده مردم بود، که حین مطالعه تاریخ بدانها تفطن یافته بودم. بخش دوم این رساله که طولانی ترین و از جهتی مهم ترین بخش کار نیز بود، به این امر اختصاص یافته است . عواملی که برای بیداری ایرانیان در آن دوره بر شمرده ام حداقل موضوعات را در بر می گیرد و گرنه حقیقت امر فراتر از این است . به گمانم نکته های کلیدی در تحول اجتماعی و بدنبال آن تحول ادبی در عصر مشروطه را در بخش دوم در حد خودم یافته و توضیح داده ام البته دو موضوع را بعمد از نظر انداخته و به این مجموعه وامدارم و آن دو عبارتند از نقش تکاپوهای فراماسونری و بابی گری در تحولات فکری آن دوره است . علت این امر را هم در برخی ملاحظات شخصی و قلت اطلاعات خویش خلاصه می کنم. با این دو بخش مقصود، حاصل بود، اما برای تسجیل حکم و عینیت بخشیدن به مدعای خود بخش سومی نیز برای این پژوهش افزودم تحت عنوان "نیم نگاهی به ادبیات مشروطه" هم در آن موضع آورده ام و هم اینجا متذکر می شوم که قصد من نه نگارش تاریخ ادبیات ، بلکه نشان دادن مبانی و زمینه های نظری تحول در ادبیات عصر مشروطیت بوده است ، بنابراین با اختصار هر چه تمام تر از این موضوع گذشته ام.