تأثیرِ ایدئولوژی در نگاهِ به وطن در شعر مشروطه و انقلاب‌اسلامی

        انقلاب مشروطه با اندیشة ملی‌گرایی و تجدّد خواهی و با ایجاد دگرگونی‌های عمیق در حوزه‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی، ساحت ایدئولوژی ملّت دربارۀ انسان، نقش دین در ادارة امور جامعه و وطن‌خواهی را دستخوش تغییرات اساسی کرد و مفاهیم جدید را به گفتمان غالب تبدیل نمود. انقلاب­ اسلامی نیز با ایدئولوژی توحیدی برای حاکمیت بخشیدن به قانون اسلامی و استقرار نظام سیاسی مبتنی بر دین، جهان­بینی ملّت و بنیان‌های فرهنگی و اجتماعی را دگرگون­کرد. «وطن» از جمله موضوعات مشترکی است که در شعرِ این دو انقلاب، متفاوت از مفهوم قدیم آن، با بسامد بالایی به ­کار ­رفته­است. برای اینکه عناصرِ مهم تأثیرگذار بر وطن‌دوستی برای حقیقت‌جویان آشکار­شود، در این مقاله، تأثیر ایدئولوژیِ ملی‌گرایی و دین‌مداری بر شعر وطنی شاعران این ادوار، با مراجعه به دیوان شعر آنان و آثار تحلیلی مرتبط با موضوع، مورد بررسی قرارگرفت. این پژوهش به روش کتابخانه­ای و تحلیلی بوده و نتیجۀ به­دست­آمده بیانگر این است:        مفهومِ وطن در اندیشۀ شاعران دورۀ مشروطه با تأثیرپذیری از فرهنگ و مدنیّت جهان غرب، ملی‌گرایی و ناسیونالیستی ­است و در جهان­بینی شاعران انقلاب ‌اسلامی با الهام از آموزه­های دینی، اسلام­ وطنی است و  با پیوند فرهنگ ملی و دینی در انقلاب ­اسلامی، مفهوم «ایرانی اسلامی» و  تا حدودی ملی­گرایی و ناسیونالیستی نیز به­کار رفته است.