مقایسه مفهوم بخشش مبتنی بر آیات قرآن با نظریه بخشش انرایت: یک مطالعه مقدماتی

بخشش طی سه دهه گذشته توجه بسیاری از پژوهشگران غربی مطالعات روانشناسی را به خود جلب کرده و در میان تعاریفی که از آن ارائه شده، تعریف انرایت در زمره پراستنادترین تعاریف است، اما تاکنون پژوهشی در راستای دریافت تعریفی روان‌شناختی از بخشش مبتنی بر آیات قرآن و مقایسه آن با تعریف انرایت، صورت نگرفته است. هدف از این پژوهش دریافت تعریف، ارائه مدل نظری و مفهوم‌پردازی روان‌شناختی بخشش مبتنی بر آیات قرآنی و مقایسه آن با تعریف انرایت بود. رویکرد کلی پژوهش از نوع کیفی و روش گردآوری داده‌ها به‌صورت کتابخانه‌ای و مبتنی بر فرهنگنامه موضوعی قرآن کریم بود. آیات مرتبط پس از استخراج به روش تحلیل محتوای کیفی پنهان و استقرائی جهت تعیین مؤلفه‌های مرتبط با بخشش بررسی شدند و درنهایت از شش مؤلفه استخراج‌شده، تعریف پیشنهادی همراه با مدل نظری ارائه شد. تعریف دریافت‌شده مبتنی بر شش مؤلفه مذکور حاکی از آن است که علیرغم محفوظ بودن حق انتقام، بخشیدن به معنای عفو کردن فرد خاطی از مجازات و نیازمند پرهیز از واکنش آنی، صبر در برابر ناعدالتی واردشده، نیکی به فرد خاطی و طلب آمرزش برای اوست. بررسی تطبیقی، دو تعریف را همسوی با یکدیگر نشان داد و تعریف و مدل نظری ارائه‌شده می‌تواند در پژوهش‌های آتی بررسی و استفاده شود. همچنین، این پژوهش اهمیت توجه بیشتر به قرآن به‌واسطه ظرفیت بسیار غنی آن جهت استخراج آموزه‌های روان‌شناختی را مطرح می‌کند.