زرین کوب, روزبه
دانشگاه تهران
[ 1 ] - نقش حکومت‌های محلی ایرانی‌نژاد شرق آسیای صغیر در شکل‌گیری اندیشه بازیابی امپراطوری هخامنشی نزد اشکانیان
شواهد و مدارکی موجود است که نشان می‌دهد شاهان اشکانی با معرفی خود به عنوان وارثان و جانشینان قانونی و مشروع هخامنشیان مدعی مالکیت بر مرزهای آبا و اجدادی خویش گردیدند و با توسل بدین اندیشه یعنی احیای امپراطوری هخامنشی، از آن چون ابزاری برای کسب مشروعیت و توجیه حاکمیت و تثبیت قدرت سیاسی خویش استفاده نمودند. از این‌رو، در مقاله حاضر تلاش شده است با استناد بر منابع و شواهد موجود و با استفاده از شیو...
[ 2 ] - واکاوی دورۀ نظام اشتراکی ابتدایی تاریخ جامعه ایرانی در نگاه و رویکرد ایرانشناسان شوروی
در تاریخنگاری شوروی، دورۀ نظام اشتراکی ابتدایی نخستین صورتبندی خاص اجتماعی و اقتصادی سوسیالیستی است. اشکال اوّلیۀ سازمان‌های اجتماعی انسانی در مکتب مارکسیسم به «کمونیسم اوّلیه» مشهورند. مقالۀ حاضر بحثی پیرامون روشهای جدیدی است که مورخان و ایرانشناسان شوروی در تحلیل نظام اشتراکی جامعۀ ایرانی به کار گرفته بوده‌اند. در تحقیقات ایرانی و هم در پژوهشهای غربی، خلأ بزرگی، تحلیل جامع رویکردهای مورخا...
[ 3 ] - نظام سیاسی ساسانی (325-579 م) و نظریۀ پاتریمونیال- بوروکراتیک ماکس وبر
مفهوم «پاتریمونیال- بوروکراتیک» (Patrimonial-Bureaucratic)در جامعه شناسی وبر یکی از مهمترین مدلهای کشورداری در جوامع «سنتی» (Traditional)است. نظامهای سیاسی پاتریمونیال-بوروکراتیک که خود گونهای از نظامهای پاتریمونیال است، دارای دو خصلت به ظاهر متضاد، اما مکمل هم هستند؛ یکی جنبۀ خودکامگی نظامهای مذکور است که با توجه به آن حکومت عرصۀ خودکامگی حاکم پاتریمونیال میشود و دیگری ویژگی بوروکراتی...
[ 4 ] - بازاندیشی در مفهوم Territory از نگاه جغرافیای سیاسی ایران
بی‌شک، واژه‌های تخصصی هر علم زبان گویای آن علم است و زبان علمی، همبستۀ جدایی‌ناپذیر هر علم محسوب میشود. پژوهش در هر علمی مستلزم به‌دست‌دادن مجموعه‌ای منسجم از واژگان خاص آن رشته، برابرنهاده‌های آنها و ارائة تعریفی دقیق از آن‌هاست. جغرافیای سیاسی واژه‌های متعددی مانند مکان، فضا، مقیاس و سرزمین و نظایر آن دارد که جزء مفاهیم مورد مجادله هستند. مفهوم Territory یکی از مهمترین و بحثبرانگیزترین مف...
[ 5 ] - مکان‌یابی پَرسواَ، پَرسواَش، پَرسَمَش و پَرسومَش: یک تجدید نظر
از قرن 19م. تا به امروز بحث‌های زیادی درخصوص مکان‌یابی نامجای‌های پَرسواَ، پَرسواَش، پَرسَمش و پرسومَش در منابع آشوری، اورارتویی و بابلی انجام شده است. پژوهشگران، نواحی مختلفی ازجمله جنوب دریاچه‌ی ارومیه، زاگرس مرکزی و پارس را پیشنهاد کرده‌اند. اغلب این‌گونه تصور میشود که این اسامی از قرن 9 پ.م تا دوره‌ی سارگن دوم را میتوان در زاگرس مرکزی مکان‌یابی نمود؛ اما با روی‌کار‌آمدن سنخریب تغییری در مکان...
[ 6 ] - اشکانیان و سنت‌های کهن ایرانی: پای‌بندی یا عدم تقید اشکانیان به سنت‌ها و مواریث فرهنگ ایرانی
برخی کارشناسان درخصوص دلبستگی اشکانیان به فرهنگ و سنن ایرانی تردیدهایی روا داشته‌اند با این حال در تحقیقات اخیر شواهدی علیه این رویکرد ارائه شده است. گذشته از پیوندهای کهن فرهنگی و هنری ساتراپی پارتیا با سنن و فرهنگ ایرانی باید نمودهای فرهنگی، سیاسی، و اجتماعی سنن ایرانی، در دوران طولانی اشکانی، را به‌مثابۀ شواهدی علیه این رویکرد تلقی کرد. در این جستار، با بررسی برخی از این شواهد، سعی میشود خ...
[ 7 ] - وضعیت و نقش سیاسی یهودیان در روزگار خسروپرویز
یهودیان بهعنوان اقلیتی دینی از دیرباز در خاور نزدیک سکونت داشتند و در روزگار ساسانیان، برخی از آنها در قلمرو ایران و برخی دیگر در قلمرو بیزانس زندگی می‌کردند. روزگار خسروپرویز یکی از مقاطع مهم تاریخ ساسانیان است که در آن شاهد شورش بهرام چوبین و جنگهای بیست و پنج سالۀ ایران و بیزانس هستیم و گزارش‌هایی از وضعیت یهودیان در طی این رویدادها داریم. در آن زمان، یهودیان ساکن در قلمرو بیزانس تحت فشار...
[ 8 ] - تأثیر سنت تاریخنگاری هخامنشی بر تاریخنگاری یونانی
پیش از آغاز شاهنشاهی هخامنشی، مهاجرنشینان یونانی غرب آسیای صغیر با فرهنگ ساکنان آسیای صغیر آشنا بودند و برخی از سنت‌های مردمان آسیای پیشین را اخذ کردند. با حضور مهاجرنشینان مادی و هخامنشی در آسیای صغیر، روابط بین یونانیان آسیای صغیر و مردمان آسیایی گسترش بیشتری یافت. از موضوعاتی که در این عرصه محل تبادلات فرهنگی بود نحوة ثبت تاریخ بود. تاریخنگاری یونانی، با وجود اینکه یک سنت تاریخنگاری مستقل ...
[ 9 ] - سنجش روایت تاریخی شاهنامۀ فردوسی با تاریخ‌های سده‌های نخستین اسلامی در آغاز پادشاهی شیرویه
شاهنامه افزون بر ارزش‌های ادبی و اسطوره‌ای، از مهمترینِ منابع تاریخ ایران باستان بهویژه در تاریخ ساسانیان است. فردوسی با امانت‌داری، روایات دورۀ ساسانی را همراه با جزییات رخدادهای تاریخی به نظم کشیده است. روایت شاهنامه از پادشاهی شیرویه و مرگ خسروپرویز و بیان زمینه‌های فروپاشی، بسیار مهم است و منابع منثورِ عربی ـ فارسی نیز به آن پرداخته‌اند. در این پژوهش داده‌ها و جزییات تاریخیِ این منابع با روا...
[ 10 ] - تعامل مفهوم هویّت با مفاهیم فضایی
هویّت که عامل شناسایی خود در برابر دیگری است، از یکسو نشانگر شباهتهاست و از سوی دیگر نمایانگر تفاوتها. هویّت را میتوان به عنوان یک مفهوم روانشناختی، فرهنگی و نیز جغرافیایی معرّفی کرد که وجهه، ادراک، وظایف و تعاملات فرد با دیگران را پیریزی میکند به طوری که هویّت، ادراک شکلگرفته در افراد از پدیدههای جغرافیایی را تثبیت و تقویت میکند. هدف مقالۀ حاضر آن است که با بررسی تعاریف و ویژگیهای مفهوم...
[ 11 ] - افسانة پیگردهای دینی بزرگ در روزگار شاپور دوم
از دوران حکومت اشکانیان، مسیحیان زیادی وارد مرزهای ایران شدند؛ زیرا بعضی از امپراتوران رومی بر ضد مسیحیان دست به پیگردهای دینی بزرگی میزدند. مسیحیان در روزگار شاهان ساسانیِ نخستین، بهویژه روزگار شاپور یکم نیز شرایط مناسبی برای پرداختن به امور دینی خود داشتند. باوجوداین، مسیحیت در سدة چهارم میلادی، دین رسمی امپراتوری روم شد. از بیش از یک سدة پیش در میان پژوهشگران فرضیهای متداول شده است مبنی بر...
نویسندگان همکار