مریم شعبانزاده
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان
[ 1 ] - فنّاوری در زبان امروز (جستاری در تأثیر تکنولوژی بر شعر احمد عزیزی)
امروزه علوم و فنون با شتابی روزافزون همه جنبه‌های زندگی بشر را درنوردیده است. این دگرگونی بر نحوه تفکر انسان‌ها نیز تأثیر گذاشته و با تغییر تلقّی افراد نسبت به پدیده‌های پیرامونی، مکالمات و گفتگوها نیز تغییر یافته‌است. همراه با پیشرفت تکنولوژی، گذشته از آن که واژگان فراوانی وارد زبان فارسی شده و ترکیبات و تعبیرات جدید برای استفاده و کارکرد این علوم و فنون ساخته شده است، بسیاری از معانی و مفاهیم ...
[ 2 ] - از اسطوره تا عرفان: بررسی تطور کارکردهای معنایی «قاف»
اسطوره قاف از بنمایههای پرکاربرد در تاریخ ادبیات فارسی و به ویژه سرودههای عرفانی است؛ بنابراین بررسی سیر تحول کارکردهای معنایی آن موجب خواهد شد تا خوانندگان آثار عرفانی به درک و دریافت روشنی از این اسطوره در حوزه عرفان دست یابند. برای گردآوری دادههای تحقیق حاضر، دو دسته از منابع، مبنای کار قرار داده شدهاست: منابع غیر عرفانی و متون عرفانی. در بخش منابع غیر عرفانی، کتابهای تاریخی-اسطورهای،...
[ 3 ] - مکاشفات شبانه حافظ
حافظ در بسیاری از اشعار خود به تجربیات رویدادهای شبانهای اشاره کرده که دربردارندة دستاوردهای عرفانی برای او بوده است و اغلب با کاربرد واژة «دوش» و استفاده از تعابیری نظیر «دوش دیدم که...»، آنها را به تصویر می‌کشد. این تعبیر با اصطلاح «طوارق» نزد عرفا مناسبت دارد. «طوارق» به معنای آن چه در مناجات شب بر دل عارف و سالک وارد میشود، از جمله اصطلاحات عرفانی است که مفهوم آن در اشعار شاعران عارف پیش ...
[ 4 ] - ریشه‌یابی بوطیقای نیمایوشیج در غزل‌های نو سیمین بهبهانی
غزل نو، نوع جدیدی از غزل با نگاهی تازه و زبانی امروزی است که پس از فراگیر شدن شعر نو در جامعه پدید آمده است. سیمین بهبهانی با آثاری چون: «خطی ز سرعت و از آتش»، «دشت ارژن»، «یک دریچه آزادی» و «یکی مثلا اینکه» خود را به عنوان یکی از پیشگامان کوشای این فرم شعری معرفی کرده است. با توجه به تأثیر شعر نیمایی بر پیدایش غزل نو، پاسخ به این سوال ضروری به نظر میرسد که احیاگری بهبهانی در غزل، در چه محورها...
[ 5 ] - مقایسه مفهوم «فنا» در اندیشه‌های ابوسعید ابوالخیر و سهراب سپهری
ابوسعید ابوالخیر از عارفان مکتب خراسان است که اندیشه‌های این مکتب با اندیشه‌های هندی قرابتی فراوان دارد. سپهری نیز از شاعران بنام معاصر است که درباره شعر او، بویژه اندیشه‌های عرفانی اش سخنانی فراوان گفته شده است. برخی شعر او را دارای مبانی عرفان ایرانی اسلامی، برخی دارای مبانی عرفان هندی و شرقی و برخی تهی از عرفان دانسته‌اند. گزینش واژگان مدخلی است بر طرز تفکر شاعران لذا پژوهنده یکی از راه‌های...
[ 6 ] - تحلیل تقابل دوگانه در داستان جمشید برپایة نظریه لوی استروس
تقابل دوگانه سازندة بنیادین داستان جمشید است و دو دورة سپاس و ناسپاسی را در این داستان مشخص می‌کند. در ژرف‌ساخت تقابل دوگانة این داستان، دو اصل مهم به نام «پر بهادادن به پیوند خویشاوندی» (OOK) و «کم بهادادن به پیوند خویشاوندی» (UOK) وجود دارد. اصل اول به همة رویدادها در دورة سپاس جمشید، مفهومی مثبت و اصل دوم به همة رویدادها در دورة ناسپاسی او، مفهومی منفی داده است. هر رویدادی در دیدگاه تقابل دو...
[ 7 ] - تحلیل گفتمان سروده فرزدق برای امام سجاد(ع)
تحلیل گفتمان با کاوش فرایند کلام به بررسی زمینه‌های تولید سخن اعم از اندیشه‌های دینی، اجتماعی و سیاسی گوینده سخن و نحوه تولید آن و بازجست تعامل خواننده متن با کلام اطلاق می‌گردد. داستان مدح فرزدق (19 ـ 110 ق.) شاعر بلندپایه اموی از امام سجاد× معروف است که در آن هشام خلیفه اموی را با شعر و کلام خود در جمع، شرمنده کرده و حاکم قدرتمند زمان را از طریق کلام شکست داده است. او در این متن غیر از ستایش ...
[ 8 ] - اتحاد تقابل‌های دوگانه در سایۀ «تبدّل» و «تساوی» در مثنوی الهی‌نامه عطار
تقابل‌های دوگانه به عنوان یکی از مؤلفه‌های اساسی در نقد متون معاصر مطرح شده است؛ اما کاربرد آن را می‌توان در آثار کلاسیک زبان فارسی نیز مشاهده کرد. عطار در مثنوی الهی‌نامه معتقد است هیچ معنایی در مسیر طریقت بدون عنصر متقابل به کمال و حقیقت نمی‌رسد؛ به همین دلیل از آغاز تا انجام طریقت، سالک را در دریایی از تقابل‌های دوگانه سرگشته می‌کند و راه رهایی در رساندن همۀ تقابل‌ها به سرمنشأ وحدت...
[ 9 ] - تاریخ ادبیّات نویسی تطبیقی فارسی و عربی براساس الگوی انواع ادبی
پژوهش حاضر، پیشنهادهایی برای نگارش «تاریخ ادبیّات تطبیقی فارسی و عربی» براساس «الگوی انواع ادبی» است. نوشتار پیش رو آن دسته از گونههای ادبیّات فارسی و عربی را که میتوانند در نگارش تاریخ ادبیات تطبیقی مورد مطالعه باشند را نشان داده است. پژوهش حاضر بهدنبال یافتن معیارهایی برای تفکیک و طبقهبندی انواع ادبی در ادبیّات فارسی و عربی است که قابلیّت بررسی تطبیقی در درون یک بافت تاریخی را داشته باشند. ای...
نویسندگان همکار