ارزیابی اقتصادی برق دار کردن چاه های کشاورزی (مطالعه موردی:دشت مشهد)

یکی از کاربردهای مهم پمپ ها، استفاده در بخش کشاورزی برای پمپاژ آب از سفره های زیرزمینی و انتقال به مزارع است. استفاده از هرکدام از انواع پمپ برقی و یا دیزلی مزایا و معایبی دارد. بررسی اقتصادی و اجتماعی نوع پمپ مورد استفاده از آن جهت اهمیت دارد که هزینه های اجتماعی تحمیلی آن ها به جامعه متفاوت می باشد. تعداد چاه های کشاورزی در دشت مشهد که اطلاعات آن از مطالعات منابع آب استان خراسان رضوی گرفته شده است؛ 2720 حلقه می باشد. از این تعداد 1970 حلقه چاه برقی، 708 حلقه دیزلی و 42 حلقه ناشناخته می باشد. با توجه به اینکه قیمت واقعی آب نقش مهمی در زمینه مدیریت منابع آب ایفا می کند و یکی از روش های محاسبه قیمت واقعی آب، محاسبه آن با روش هزینه تمام شده استحصال آب می باشد، چنین مطالعه ای لازم است تا هزینه تمام شده استحصال آب را با استفاده از قیمت های یارانه ای و غیر یارانه ای انرژی محاسبه نموده و در تصمیم گیری های مربوط به کار برده شود. هدف کلی این تحقیق، ارزیابی اقتصادی جایگزینی انرژی الکتریکی به جای نفت گاز می باشد که از دیدگاه اقتصاد ملی از اهمیت بسزایی برخوردار است. این مطالعه در سال 1389 در دشت مشهد به عنوان بزرگترین دشت استان خراسان رضوی به صورت میدانی انجام شده است. در ابتدا با آنالیز اطلاعات چاه های آب دشت مشهد که از سازمان آب منطقه ای خراسان رضوی گرفته شد؛ چاه های کشاورزی دشت مشهد به دو گروه دیزلی و برقی تقسیم بندی شدند. چاه های دیزلی به 3 گروه توربینی، کفکش و کمرچاهی، و چاه های برقی به 5 گروه شناور، الکتروموتور افقی، الکتروموتور عمودی، کفکش و کمرچاهی تقسیم شدند. برای کسب اطلاعات دقیق، از هرکدام از این چاه ها بازدید به عمل آمد و از وسایل و اقلام موردنیاز برای استحصال آب از این چاه ها لیست برداری شد. با بررسی بیشتر موضوع و مراجعه به افراد مطلع در این زمینه مشخص شد که برای دسترسی به اطلاعات هزینه ای این وسایل باید با حفاران، پیمانکاران انتقال شبکه های توزیع برق، فروشندگان پمپ های الکتریکی، تعمیرکاران پمپ های الکتریکی، تعمیرکاران و فروشندگان پمپ های توربینی و جرثقیل داران مصاحبه شود. از این رو اطلاعات هزینه ای موردنیاز که در بازدید حضوری از چاه ها بدست آمده بود، در قالب 6 پرسش نامه تنظیم و تکمیل شد. نتایج تحقیق نشان می دهد برق دارکردن چاه های دیزلی هم به نفع بهره برداران و هم به نفع دولت است. اعتبار مورد نیاز برای برق دار کردن تمامی چاه های دیزلی دشت مشهد، حدود 30 میلیارد تومان می-باشد. کل سرمایه مورد نیاز از محل صرفه جویی در مصرف گازوئیل در عرض سه سال تامین خواهد شد. با توجه به نتایج تحقیق پیشنهاد می شود حتی الامکان پمپ های شناور جایگزین پمپ های توربینی گردند. در چاه هایی که از پمپ شناور نمی توان استفاده نمود؛ استفاده از الکتروموتورهای عمودی پیشنهاد می گردد.