بررسی پایداری بازار های مالی با استفاده از رویکرد پیچیدگی، مورد بازار سهام تهران

بحران های مالی یکی از مظاهر ناپایداری در بازار های مالی هستند. پیامد های منفی بحران های مالی، ابعاد وسیعی داشته و گاهاً تا چند دهه ادامه پیدا می کنند. برای مثال افزایش بی رویه ی قیمت ارز، می تواند باعث افزایش هزینه ی تولید، کاهش سود بنگاه ها و در نهایت بیکاری نیروی کار شود. مکانیزم ایجاد ناپایداری و شکل گیری حباب در بازارهای مالی، بسیار پیچیده است. تئوری اقتصاد مالی کلاسیک، نمی تواند برخی از نا پایداری های مشاهده شده در بازار های مالی مانند تشکیل حباب و انحراف شدید قیمت از مقدار بنیادی آن را که توسط تئوری کلاسیک پیش بینی می شود، توضیح دهد. جنبش اقتصاد رفتاری، معتقد است، اقتصاد مالی کلاسیک به دلیل یک سری از فرضیات آن، توانایی توضیح این ناپایداری ها و انحراف از مقدار بنیادی را ندارد. مهم ترین فرضیات اقتصاد مالی کلاسیک که مورد نقد قرار گرفته اند عبارتند از: فرضیه ی انتظارات عقلایی، فرضیه ی کارایی بازارها، حداکثرسازی مطلوبیت و همگن بودن عوامل اقتصادی. در اقتصاد مالی رفتاری، این فرضیات رها می شوند و با فرضیات واقعی تری جایگزین می شوند. اما فرضیات اقتصاد رفتاری، ناچاراً مدل های آن را بسیار پیچیده می سازد و استفاده از شبیه سازی کامپیوتری را در تجزیه و تحلیل این مدل ها، اجتناب ناپذیر می کند. یک دسته از مدل های محاسباتی رفتاری، مدل های مبتنی بر عامل ناهمگن (ham: heterogeneous agent-based models) هستند. در این تحقیق، به دلیل نیاز به توضیح مکانیزم های ناپایداری در بازار سهام تهران از یک چنین مدلی استفاده شده است. در این مدل، دو نوع از عوامل با انتظارات و استراتژی های ناهمگن در بازار وجود دارند؛ استراتژی بنیادی و استراتژی تکنیکال. مدل غیرخطی حاصل نیز تا حدی پیچیده است که با الگوریتم های معمول اقتصادسنجی قابل تخمین نیست. به این منظور برای تخمین مدل از روش استنتاج غیر مستقیم و ترکیب دوالگوریتم سیمپلکس نلدر – مید و پذیرش آستانه ای و سری زمانی های ماهانه ی قیمت سهام در بازار سهام تهران در دوره ی فروردین 1380 تا شهریور 1390 استفاده شده است. آزمون نتایج با استفاده از آزمون های اندرسون - دارلینگ و کولموگروف – اسمیرنوف، صورت گرفته که برازش فرآیند تصادفی مدل ham تصریح شده در تحقیق را بر داده های تجربی تایید می کند. نتایج تخمین وجود دو نوع استراتژی را در بازار سهام تهران و تغییرات آنها در طول زمان، تایید می کند. نتایج شبیه سازی مدل رفتاری غیرخطی برای تحلیل پایداری قیمت در بازار، نشان می دهد که مکانیزم پیشنهاد شده در این تحقیق، یعنی قواعد رفتاری عوامل بازار و تعامل عوامل ناهمگن در بازار، هم باعث انحراف قیمت از مقدار بنیادی می شود و هم باعث ادامه دار شدن ناپایداری و شکل گیری حباب. مقایسه ی مدل رفتاری غیرخطی با یک مدل کلاسیک نشان می دهد که مدل های اقتصاد مالی رفتاری، می توانند جایگزین مناسبی برای مدل های کلاسیک به منظور توضیح پویایی های بازار های مالی باشند.