قلمروسنجی راهبردی خزر

چکیده خزر بزرگترین پهنه آب شور محصور در خشکی جهان است که ?40 آبهای درون قاره ای دنیا را دربر می گیرد. قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، رژیم حقوقی خزر تنها به دو کشور ساحلی ایران و شوروی براساس قراردادهای 1921و1940 مربوط می گردید. پس از فروپاشی شوروی، چهار کشور جدید بنامهای روسیه، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان در سواحل خزر پدیدار شدند. بطور طبیعی پنج طرف ذینفع علاقمند به حل مسالمت آمیز رژیم حقوقی خزر بودند، از طرفی ذخایر انبوه نفتی و گازی اهمیت بیشتری به مسأله حقوقی و سیاسی بخشید. اکنون این سوال می تواند مطرح گردد که آیا هنوز رژیم حقوقی خزر مبتنی بر قراردادهای 1921و1940 می تواند مورد پذیرش کشورهای ساحلی باشد؟ در غیر اینصورت، راهکار(های) دیگر چیست؟ دریای خزر بدون داشتن ارتباط طبیعی با دریای دیگری بنا بر تعریف قانون بین المللی دریاها 1982نمی تواند به عنوان یک دریا شناخته شود بنابراین به نظر می رسد خزر یک دریاچه ی چند ملیتی است. ترکمنستان و آذربایجان تمایل به تقسیم کامل دریا شامل زیر بستر، بستر، سطح و آبهای فیمابین را دارند ولی در مورد نحوه ی تقسیم توافقی ندارند. ایران درحالی که رژیم مشاع را ترجیح می دهد، از تقسیم دریا به پنج قسمت مساوی نیز حمایت می کند. روسیه و قزاقستان معتقدند که تنها بستر دریا باید تقسیم شود و سطح دریا مشاع بماند. این پژوهش تلاش دارد به تحلیل رژیم حقوقی کنونی خزر پرداخته و مواضع کشورهای ساحلی را بررسی نماید و همچنین به قلمروسنجی راهبردی خزر که در بر گیرنده ی بیشینه منافع ملی باشد بپردازد. swot سرواژه ی یکی از ابزارهای برنامه ریزی راهبردی برای ارزشیابی نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها و تهدیدهاست که در موقعیت های تصمیم گیری سازمانی در راستای تحقق اهداف مورد استفاده قرار می گیرد. تا جایی که به ایران مربوط می شود هرگونه قلمروسنجی باید بر اساس اجماع باشد. خط میانه ی تعدیل یافته روشی است که برخی از کشورهای ساحلی بر آن اصرار ورزیده و منافع خود را در آن جستجو می کنند. برای ایران، این مدل به دلیل ناعادلانه و غیر موجه بودن قابل پذیرش نمی باشد. قلمروسنجی بر اساس چندضلعی محدب، دو نقطه کانونی، خطوط مبنای ساحلی و رگرسیون کمترین مربعات بهترین مدل های شناخته شده برای قلمروسنجی دریای خزر می باشد که ایران به ترتیب ?4/20، ?20، ?1/19 و ?8/18 از دریای خزر را به خود اختصاص می دهد. کلمات کلیدی: خزر، رژیم حقوقی، دریاچه ی چند ملیتی، قلمروسنجی، swot