بررسی توان رسوبزایی و آستانه تولید رواناب در سازند های مختلف زمین شناسی در شدت های متفاوت بارش با استفاده از شبیه ساز باران (مطالعه موردی: دامنه های شیرکوه یزد)

یکی از منابع مهم تولید رواناب در مناطق خشک و نیمه خشک ارتفاعات کوهستانی می باشند که به طور معمول از سازندهای قبل از کواترنری تشکیل شده اند. از آنجا که ساخت و بافت سنگ شناسی سازندها متفاوت است، سازند های مختلف می توانند اهمیت متفاوتی از نظر تولید رواناب و رسوب داشته باشند. پژوهش حاضر در دامنه های شیرکوه یزد با هدف بررسی توان رسوب زایی و آستانه تولید رواناب روی سه سازند گرانیت شیر کوه، شیل، ماسه سنگ و کنگلومرای سنگستان و آهک تفت انجام شد. با توجه به سوابق بارندگی منطقه و توان شبیه ساز باران، شدت های بارندگی 5/37، 5/45 و 2/60 میلی متر بر ساعت با تداوم 40 دقیقه به عنوان مبنای مطالعه انتخاب گردید. عملیات میدانی شبیه سازی بارش در شرایط خشک بر روی کرت هایی به مساحت یک متر مربع بر روی دامنه های سنگی با شیب 20 تا 22 درصد و حداکثر ضخامت خاک 30 سانتی متر انجام شد. نتایج نشان داد که در شدت بارندگی 5/37 میلی متر بر ساعت، سازند سنگستان پس از دریافت 9/17 میلی متر بارش، ایجاد رواناب کرد، در حالی که دو سازند دیگر هیچ روانابی تولید ننمودند. در شدت 5/45 میلی متر بر ساعت نیز دو سازند سنگستان و آهک به ترتیب پس از دریافت 5/11 و 9/17 میلی متر بارش ایجاد رواناب نمودند. در نهایت در بارش با شدت 2/60 میلی متر بر ساعت حداقل بارش لازم برای ایجاد رواناب در سه سازند گرانیت، سنگستان و آهک به ترتیب برابر با 7/10، 10 و 7/16 میلی متر می باشد. به ازای شدت های مختلف اعمال شده بر روی سازندها بیشترین مقدار رسوب تولیدی به ترتیب متعلق به سازندهای سنگستان، گرانیت شیر کوه و در نهایت آهک تفت اندازه گیری شد. این درحالی است که رسوب تولیدی توسط سازند آهک تفت در هر سه شدت اعمال شده نزدیک به صفر می باشد. آزمون های آماری مرتبط با تولید رواناب و رسوب بر روی هر سه سازند اختلاف معنادار در سطح 5 درصد را تایید می نمایند. از نظر زمان لازم تا شروع رواناب نیز کمترین زمان به ترتیب متعلق به سازندهای سنگستان، گرانیت شیر کوه و آهک تفت می باشد. با توجه به نتایج به دست آمده از نظر پتانسیل تولید رواناب و رسوب می توان سازندهای سنگستان، گرانیت شیر کوه و در نهایت آهک تفت به ترتیب از زیاد به کم اولویت بندی نمود.