ارزیابی تیمارهای مختلف در تولید مثل جنسی سفیدپلت به‌منظور گسترش اساس ژنتیکی این گونه در طبیعت

گونه سفیدپلت به‌عنوان درختی سریع‌الرشد و انحصاری در مناطق شمالی ایران، گونه‌ای در معرض خطر شناخته شده و در شرایط طبیعی، زادآوری بذری آن کمتر یافت می‌شود. برخلاف سایر گونه‌‌های جنس صنوبر، در مورد تکثیر جنسی سفیدپلت اطلاعات کمی در دسترس است. سفیدپلت به‌طور سالانه مقادیر زیادی بذر ریز، سبک و با عمر کوتاه در هوا پراکنده می‌‌کند که برای سبز شدن و ادامه رشد تا تولید نهال به شرایط و بستر مناسبی نیازمند است. چنین شرایطی به‌صورت طبیعی معمولاً فراهم نمی‌شود. این مطالعه به‌منظور دستیابی به روشهای تولید انبوه نهال بذری و گسترش اساس ژنتیکی این گونه انجام شده است. به این منظور کپسول‌‌های در حال باز شدن از 25 درخت متعلق به 25 رویشگاه متفاوت در استان‌‌های گلستان، مازندران و گیلان در فروردین‌ماه 1389 جمع‌‌آوری شد. پس از بوجاری، تعداد 30 بذر در گلدان‌‌های لاکی در سه تیمار خاک شامل 1) خاک خالص مزرعه، 2) ترکیب خاک خالص و ماسه بادی، و 3) ماسه بادی خالص کاشته شدند. کلیه گلدان‌‌ها مربوط به 16 درخت مختلف، در سه تیمار جهت شرقی، غربی و جنوبی (در پناه دیوار) قرار داده شدند. طرح آزمایشی فاکتوریل و براساس طرح پایه بلوک‌‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. گلدان‌‌ها درون تشت‌‌های بزرگتر قرار داده شدند و عملیات آبیاری به‌صورت روزانه و کنترل علف‌های هرز در مواقع لزوم در طول فصل رشد انجام گردید. ارتفاع کلیه نهالها در هر واحد آزمایشی در پایان فصل رشد اندازه‌گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت‌‌های معنی‌داری بین کلیه منابع تغییرات وجود دارد. در تیمار خاک، مقادیر متوسط ارتفاع نهال 113، 57 و صفر سانتی‌متر به‌ترتیب برای سه تیمار خاک خالص، مخلوط ماسه و خاک و تیمار ماسه خالص حاصل شد. تفاوت‌‌های معنی‌‌دار در ارتفاع نهالها نیز بین درختان مشاهده گردید، به‌طوری که نهالهای حاصل از رویشگاه‌‌های زرین‌گل 2، زرین‌گل 3، کنسی و جنگل گلستان 4 به‌ترتیب با مقادیر ارتفاع 4/111، 9/98، 9/98 و 3/94 سانتی‌متر، بلندترین نهالها بودند و از این نظر از میان 16 درخت منتخب، 11 گروه متفاوت حاصل از گروه‌بندی به‌روش دانکن معرفی شد. بین جهت‌های مختلف هم تفاوت معنی‌دار از لحاظ رشد ارتفاعی دیده شد، به‌طوری که تیمارهای جهت‌های شرقی و جنوبی به‌ترتیب با 88 و 3/87 سانتی‌‌متر ارتفاع نهال، در گروه اول و تیمار جهت غربی با 4/81 سانتی‌‌متر در گروه دوم قرار گرفتند. در نهایت این تحقیق نشان داد که تولید انبوه نهال بذری با ارتفاع مناسب، در خاک خالص مزرعه و در جهت‌های شرقی و جنوبی بیشتر از سایر تیمارها بوده است.