بررسی شاخص‌های اجتماعی موثر در عدم مشارکت مردمی در طرح‌های منابع طبیعی با کاربرد روش AHP و آزمون‌های ناپارامتریک

مشارکت مردمی در اجرای عملیات منابع طبیعی، از جمله رویکردهایی است که ضامن تحقق اهداف و موفقیت طرح‌­ها است. در این پژوهش، با تکیه بر تجارب کارشناسی و بر اساس عملیات مختلف منابع طبیعی اجرا ­شده در حوزه‌­های آبخیز مشرف به شهر تهران، شاخص­‌ها و زیر­شاخص­‌های اجتماعی موثر در عدم مشارکت مردمی در قالب سه شاخص و 10 زیرشاخص شناسایی و تعیین شد. نتایج حاصل از اولویت­‌بندی شاخص­‌های اجتماعی موثر در عدم مشارکت مردمی در طرح­‌های منابع طبیعی مبتنی بر اوزان به‌­دست آمده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP مبتنی بر پرسش‌نامه خبرگان نشان می‌­­دهد که شاخص‌­های نامطلوبیت رفتاری با وزن نهایی 0.623 و نامطلوبیت دموگرافیک با وزن نهایی 0.130، به‌­ترتیب بیشینه و کمینه اولویت را به‌­خود اختصاص داده‌­اند، به‌­طوری ­که رتبه‌­بندی شاخص­‌ها مبتنی بر اوزان به­‌دست آمده، به‌­ترتیب اهمیت از بیشینه به کمینه به‌­صورت شاخص نامطلوبیت رفتاری، مشکلات فرهنگی و نامطلوبیت دموگرافیک است. همچنین، نتایج حاصل از رتبه‌­بندی زیر­شاخص‌­ها بر اساس آزمون رتبه‌­های دبلیو کندال نشان­‌دهنده تفاوت نقش زیرشاخص­های اجتماعی مؤثر بر عدم مشارکت مردمی در طرح­های منابع طبیعی است. به­طوری ­که زیرشاخص عدم اطمینان مردم در اثربخشی نظراتشان با میانگین رتبه 6.80 و زیرشاخص پایین بودن سطح سواد و آگاهی با میانگین رتبه 3.16 به‌­ترتیب بیشینه و کمینه میانگین رتبه را به ­خود اختصاص داده است. نتایج پژوهش، نشان‌دهنده نقش اصلی شاخص عدم اعتماد مردمی به­­‌عنوان مرجح‌­ترین شاخص مؤثر بر عدم مشارکت مردمی است. به­‌طوری­ که، زیر­شاخص‌­های عدم اطمینان مردم در اثربخشی نظراتشان و عدم اعتماد نسبت به تداوم پروژه­‌ها به‌­علت اجرای نیمه‌کاره طرح­‌ها دو اولویت نخست را به‌­خود اختصاص داده‌اند. همچنین، زیرشاخص کمبود نیروی جوان در روستاها در نتیجه مهاجرت به شهرها از شاخص نامطلوبیت دموگرافیک و نیز زیرشاخص نبود یا کم‌رنگ بودن فرهنگ مشارکت از شاخص مشکلات فرهنگی به­‌عنوان مهمترین زیرشاخص‌­های اجتماعی مؤثر در عدم مشارکت مردمی رتبه‌بندی شدند.