تبیین عوامل مؤثر در بحران‏ زایی و مدیریت مرزهای ایران و پاکستان

مرزهای بین‏المللی به عنوان خطوطی که موجودیّت‏های سیاسی را از یکدیگر جدا می‏کند دارای اهمیت ویژه‏ای هستند و کشورها تلاش زیادی را برای کنترل آنها انجام می‏دهند.اما تهدیدهایی که از سوی مرز متوجه کشورها می‏شود تنها با کنترل امنیتی و انتظامی خط مرزی رفع نمی‏گردد و در اینجاست که مدیریت مرزها اهمیت پیدا می‏کند. مدیریت مرزها شامل فعالیّت‏های سیاسی، اقتصادی، عمرانی نیز می‏شود و علاوه بر خط مرزی، مناطق مرزی را نیز در بر می‏گیرد. ایران در شمار کشورهایی است که دارای بیشترین همسایه است و عوامل متعدد داخلی و نابسامانی سیاسی و اقتصادی در کشورهای همسایه مشکلات زیادی را در راستای کنترل و مدیریت مرزها ایجاد کرده است. به‏ گونه‏ای که می‏توان برخی از مرزهای ایران را بحران‏زا نامید. این موضوع در مرزهای شرقی و به ویژه مرزهای ایران و پاکستان نمود بیشتری یافته است به گونه‏ای که به رغم تلاش‏های انجام شده توسط نهادهای ذیربط، در زمینه‏ی مدیریت مرزها اقدامات مطلوبی صورت نپذیرفته است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به بررسی عوامل مؤثر در بحران‏زایی و همچنین مدیریت مرزهای ایران و پاکستان می‏پردازیم. هدف نگارندگان پاسخگویی به این پرسش است که: عوامل مؤثر در بحران‏زایی مرزهای ایران و پاکستان کدامند؟ و ایران برای مدیریت مرزهای خود با پاکستان با چه چالش‏هایی روبرو است؟ نتایج بررسی نشان داد که ویژگی‌های مرز از جمله تاریخچه مرز، نحوه‌ی شکل‏گیری و نوع مرز به همراه توان مدیریتی کشور در عرصه امنیتی و انتظامی و ویژگی‌های فرهنگی و اقتصادی مناطق مرزی و همکاری‏های کشور همسایه از عوامل مؤثر در بحران‏زایی و همچنین مدیریت مرزهای ایران و پاکستان است. ضعف اقتصاد محلی، ضعف فرهنگی در مناطق مرزی، ناهمگونی با فرهنگ غالب کشور، نفوذ بنیادگرایی و تروریسم و نابسامانی اقتصادی و سیاسی همسایگان نیز مهم‏ترین چالش‏های ایران برای مدیریت بهینه‏ی مرزهای خود با پاکستان است.