تحلیل فضایی و اولویت‌بندی استان‌های ایران به منظور برنامه‌ریزی و توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات

فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)[1] به عنوان پارادایم جدید حاکم بر توسعه، با اثرگذاری بر نحوه تفکر و عمل و تغییر الگوهای کار و زندگی، محوریت تمامی جنبه­های تحول و پیشرفت قرار گرفته و در واقع هم علت توسعه و هم نشان توسعه‌یافتگی محسوب می­شود. با توجه به رشد روزافزون منفعت­های اتخاذ این فناوری جهت پیشبرد اهداف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و نیل به توسعه پایدار، تدوین و تبعیت از استراتژی­ها و رویکردهای مناسب جهت به­کار­گیری ICT در کشور ما نیز یک الزام است. در این میان با توجه به نقش بنیادی فناوری اطلاعات و ارتباطات در دست­یابی به توسـعه پایدار و با علم بـه این­که شـکاف دیجیتال میان مناطق، عدالت فـضایی و جغرافیایی را تحت­الشعاع قرار داده و توسعه نامتعادل مناطق کشور را دامن می­زند؛ لذا هر طرح و برنامه­ای در زمینه توسعه ICT، باید بر اساس مطالعه و شناخت وضع موجود فناوری اطلاعات و ارتباطات در مناطق و در جهت حذف و یا کاهش شکاف دیجیتال صورت گیرد. در این پژوهش با بهره­گیری از 40 شاخص و استفاده از نرم­افزارها و مدل­های کمی نظیر GIS، SPSS، TOPSIS، ضریب پراکندگی، تکنیک وزن­دهی رتبه­ای، روش بی­مقیاس کردن خطی، همبستگی پیرسون و ... به مطالعه توسعه‌یافتگی استان­های کشور از لحاظ شاخص­های ICT پرداخته و آن‌ها را از این منظر رتبه­بندی و سطح­بندی کرده است. یافته­های پژوهش حاکی از آن است که استان­های کشور از نظر شاخص­های فناوری اطلاعات و ارتباطات وضعیت مطلوبی ندارند و استان تهران به­عنوان رتبه اول از این منظر در سطح نیمه­توسعه­یافته قرار دارد. میان استان­های کشور از لحاظ توسعه‌یافتگی فناوری اطلاعات و ارتباطات، تا حدودی عدم تعادل و ناهمگونی یا به­عبارتی دیگر شکاف دیجیتال وجود دارد؛ به­طوری که استان دارای رتبه اول (تهران) نسبت به استان دارای رتبه آخر (خراسان شمالی) بیش از دو و نیم برابر و در مجموع استان­های سطح اول نسبت به استان­های سطح پنجم نزدیک به دو برابر توسعه‌یافته‌تر است. همچنین توسعه‌یافتگی ICT با میزان جمعیت و به­خصوص درصد شهرنشینی رابطه مستقیم داشته؛ بدین معنی که، در مجموع بیش­تر امکانات و استفاده از ICT در استان­هایی متمرکز است که جمعیت و درصد شهرنشینی بیش­تری دارند. در نهایت به­منظور حذف و یا کاهش شکاف دیجیتال و ایجاد تعادل در زمینه توسعه در درازمدت، استان­های کشور جهت توسعه ICT اولویت­بندی شده‌اند [1]- Information and Communication Technology