تخصص شهرها در بخش‌های اقتصادی و تأثیر آن بر رشد شهری در ایران

در ادبیات اقتصاد شهری، مطالعات مختلفی به بررسی نظری و تجربی عوامل مؤثر بر رشد شهری پرداخت‌ه‌اند. به لحاظ مبانی نظری کامل‌ترین مدل‌ها در این زمینه توسط هندرسن (1988، 1997 و 1999) بیان شده و بیش‌تر مطالعات تجربی بر مبنای آن انجام گرفته است. مطابق با این مدل‌ها از جمله عوامل اثرگذار بر رشد شهری، می‌توان به ترکیب تولید ملی و تخصص و نیز رشد فناوری بر رشد اندازه‌ی شهرها اشاره کرد. این مقاله نیز با بهره‌گیری از این مبانی به بررسی رشد شهری در ایران در دوره‌ی زمانی 85-1365 می‌پردازد. به منظور بررسی تأثیر ترکیب تولید ملی، آن را به چهار گروه تقسیم می‌کنیم که شامل گروه‌های کشاورزی و معدن؛ صنعت و ساختمان؛ خدمات توزیع، شخصی و عمومی؛ و خدمات اطلاعات محور می‌شود. بر اساس سه گروه آخر شهرهای متخصص در هر زمینه مشخص و بر اساس تعداد و اندازه‌ی شهرهای متخصص در هر گروه به آزمون قضایای مطرح شده توسط هندرسن پرداخته می‌شود. سپس اثر هر یک از این تخصص‌ها بر رشد شهری در ایران آزمون و تأثیر اندازه بر این رابطه مشخص می‌شود. نتایج حاصل از مطالعه نشان دهنده‌ی تأثیر مثبت تخصص بر رشد شهری در ایران است که این تأثیر برای تخصص‌های صنعتی و خدمات اطلاعات محور تحت تأثیر اندازه‌ی شهر است. هرچه‌ اندازه‌ی شهرها بزرگ‌تر باشد، اثر تخصص در خدمات اطلاعات محور بر رشد شهری بیش‌تر است، چرا که در شهرهای بزرگ‌تر امکان بهره‌گیری از صرفه‌های شهری ناشی از تجمع بیش‌تر است. طبقه‌بندی JEL : R11