توصیف دستگاه واجی گویش دلواری

دستگاه واجی گویش دلواری دارای 23 هم‌خوان و 9 واکه (6 ساده و 3 مرکب) و آرایش واجی CV(C)(C) است. این گویش فاقد انسدادی ملازی واک‌دار /G/ است و این هم‌خوان به‌صورت /k/ ، /γ/ و /x/ در واژه‌های این گویش ظاهر می‌شود. در میان فرایندهای مهم واجی، می‌توان این فرایندها را نام برد: الف ـ تضعیف: /b , v , f/ ←  [w] ؛ /δ/ ←/d/ ؛ و /h/  ← /x/؛  ب ـ تقویت (بر روی واژه‌هایی از ریشة زبان پهلوی): /b/  ← /w/ ؛ /p/  ← /f/ که در آغاز هجا رخ می‌دهد؛ ج. ـ درج /t/ پس از /š/ پایانی؛  د ـ تبدیل /r/ و /L/ ؛ هـ ـ حذف /h/ و /n/ پایانی؛  و ـ دگرگونی واکه‌ای /u/ ← /i/ ، /u/  ← /ā/ ، /e/  ←/a/ ،  /e/ ، /ā/ ← /a/ ؛  ز ـ تغییر هجاهای /āb/ ، /ab/ و /af/ به /ow/ در نتیجة دو فرایند تضعیف و هم‌گونی؛  ح ـ تغییر ساختار هجاهای اسم‌های مصغر  و حذف برخی واج‌ها