عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا
دانشیار گروه زبان شناسی همگانی، دانشگاه تربیت مدرس
[ 1 ] - مقایسه واژههای مشتق و مرکب زبان فارسی به لحاظ نوع فرآیند واجی
هدف پژوهش حاضر بررسی فرآیندهای رایج در دو نوع واژههای مشتق و مرکب است. بدین منظور، با مراجعه به یک فرهنگ 40,000 واژهای (مشیری، 1388) دادههای مورد نیاز برای این پژوهش، جمعآوری و پس از تفکیک حدود 4034 واژه مشتق و 1464 واژه مرکب، فرآیندهای واجی رایج، در این دو گروه بررسی شده است. در این پژوهش با استفاده از نرمافزار excel و به کمک رایانه، درصد و بسامد وقوع این فرآیندها محاسبه گردیده است. برخ...
[ 2 ] - شناسایی طبقات طبیعی همخوان‌ها با توجه به سجع پایانی آیات قرآن کریم
هدف پژوهش حاضر، بررسی طبقات طبیعی موجود در سجع پایانی برخی از سوره‌های قرآن کریم است. بسیاری از سوره‌های قرآن، به‌ویژه جزء سی‌اُم سجع پایانی دارند و به واکه‌ها و همخوانهای یکسان ختم شده‌اند. برخی دیگر با وجود نداشتن واکه‌ها و همخوانهای یکسان در سجع پایانی، موزون و گوشنوازند. دلیل این امر را می‌توان در رابطه‌ای دانست که واکه‌ها و همخوان‌ها در پایان هر آیه با آیة دیگر دارند که در قالب طبقات ط...
[ 3 ] - بررسی فرایند ارتقاء واکه و واژگونی این قاعده در گونه‌های زبان فارسی: رویکرد زایشی
هدف از نگارش این مقاله، بررسی ارتقاء واکه و واژگونی این قاعده در گونه‌های زبان فارسی بر اساس واجشناسی زایشی است. در این پژوهش 11 گونة زبانی به طور هدفمند انتخاب شده و دادههای آنها از طریق منابع مکتوب، از جمله مقاله، پایاننامه و سایر کتابهای موجود در مورد این گونهها استخراج شده‌اند. در هر یک از این گونهها، قواعد واجی آنها استخراج و در مرحلۀ بعد عکس آن قواعد در همان گونه یا گونه‌های دیگر ذک...
[ 4 ] - بررسی مقایسه‌ای فرایند همگونی در گونه‌های زبانی استان فارس
مقالۀ حاضر به بررسی فرایند همگونی در همخوانهای پانزده گونۀ زبانی استان فارس از جمله شیرازی، شورابی، کازرونی، دوانی، عبدویی، ممسنی، پاپونی، ریچی، بیروکانی، دادنجانی، مهبودی، زاخرویهای، قلاتی، لاری و خنجی در چارچوب واجشناسی زایشی می پردازد. داده های مورد نیاز برای انجام این تحقیق از اسناد مکتوبی چون کتابها، پایان نامه-ها و مقاله ها استخراج شده است. علاوه بر این در صورت نیاز به داده های بیشتر و یا...
[ 5 ] - برخی از فرایندهای واجی در ترکی قشقایی
مقالۀ حاضر به توصیف و تحلیل نمونههایی از فرایندهای واجی همگونی، درج و هماهنگی واکهای در ترکی قشقایی میپردازد. دادههای مورد نیاز جهت انجام این تحقیق از طریق مصاحبه با 6 گویشور بومی در محدودۀ سنی 25 تا 60 سال جمعآوری شده است. علاوه بر این از شمّ زبانی یکی از نگارندگان به عنوان گویشور بومی این گونۀ زبانی و همچنین از منابع مکتوب نیز در جمعآوری دادهها استفاده شدهاست. دادههای ارائه شده در ای...
[ 6 ] - تحلیل زبانشناختی واژه های «حمد» و «شکر» در آیات قرآن کریم بر پایه الگوی ارتباطی یاکوبسن و ردهبندی کولماس
در پژوهش حاضر از دو الگوی زبانشناختی برای تحلیل آیاتی که به عمل شکرگزاری اشاره کرده‌اند، استفاده شد. ابتدا الگوی ارتباطی یاکوبسن (1960)، برای رابطه بین خالق هستی و مخلوق به کارگرفته شد. در این الگو به طور معمول پیامرسانی بین فرستنده و گیرنده پیام در ارتیاط بین انسانها تحلیل میشود. همچنین، انواع شکرگزاری در آیات قرآن کریم با استفاده از الگوی ردهبندی کولماس (1981) بررسی شد. دادهها با استفاد...
[ 7 ] - خطاهای ترجمه در باهم‌آیی‌های قرآنی با تکیه بر دیدگاه‌های نیومارک، بیکر و لارسون
بسیاری از نظریهپردازان ترجمه به نقش باهم‌آیی در ترجمه اذعان کرده‌اند و در بخشی از مطالعات خود، نقش این پدیدة زبانی در ترجمه را بررسی نموده‌اند، اما در حوزة ترجمة قرآن، هنوز این مسئله بررسی نشده‌است و با چالش‌های زیادی روبهروست. در پژوهش حاضر با تکیه بر دیدگاه‌های نیومارک، بیکر و لارسون از یک طرف، و ترجمة قرآن از طرف دیگر، یک تقسیمبندی جدید از چالش‌های ترجمه در باهم‌آیی‌های قرآنی، فارغ از تق...
[ 8 ] - مفهومسازیهای استعاریِ مبتنی بر مفاهیم «ایستادن» و «نشستن» در زبان قرآن
هدف این مقاله بررسی مفهومسازیهای استعاریِ مبتنی بر وضعیت قرارگرفتن بدن انسان (ایستادن و نشستن) در زبان قرآن است. این تحقیق در چارچوب نظریة استعارة مفهومی انجام شده است. سؤال تحقیق این است که حالات وضعیتی ایستادن و نشستن، در مفهوم‌سازی چه معانی قرآنی به‌کار رفته‌اند؟ به عبارتی، قرآن برای کدام حوزه یا حوزه‌های مفهومی انتزاعی یا نسبتاً انتزاعی از ویژگیهای حوزة مبدأ ایستادن و نشستن استفاده کرده...
[ 9 ] - بررسی مفهوم «بصیرت» در زبان قرآن در چارچوب معنی‌شناسی شناختی
این مقاله به بررسی معنی‌شناختی مفهوم انتزاعی و دینی «بصیرت» در زبان قرآن، در چارچوب نظریه شناختی استعاره پرداخته است و در پی یافتن پاسخ برای این پرسش‌هاست که اولاً « بصیرت» در زبان قرآن به مدد چه ساز و کارهای شناختی، مفهوم‌سازی میشود؟ دیگر آن‌که، ساز و کارهای شناختی شناسایی‌شده چگونه با یکدیگر ارتباط دارند؟ و در نهایت آن‌که مبانی تجربی و دینی چگونه با هم تلفیق می‌شوند؟ بررسی عبارات زبانی ...
[ 10 ] - جایگاه تکیه در تکواژهای وابسته زبان فارسی
تکیه فرایندی آوایی است که در آن هجایی نسبت به هجاهای دیگر برجسته میشود. همة واحدهای واژگانی زبان، صرفنظر از صورت ساختاری و تعداد هجاهای آنها در واژگان، طرح تکیه یا الگوی خاص خود را دارند.با توجه به این موضوع که بیان میشود گرایش عمومی تکیه در زبان فارسی به سمت پایان واژه است و قواعد اعطای تکیة کلمه در این زبان مشروط به شرایط دستوری است، در این تحقیق به دنبال پاسخی برای این پرسش هستیم که آیا...
[ 11 ] - بررسی ویژگیهای خانواده‌های زبانی و تأثیر آن بر روی انواع خطاهای تولیدی در افراد دارای شکاف کام پس از عمل جراحی
دستگاه بازخوان یکی از دستگاه‌های مهم گفتار است که بدون سلامت آن برخورداری از گفتار طبیعی غیر ممکن است. این دستگاه بر اثر عارضة شکاف کام٬ که در ارتباط طبیعی حفرات بازخوان حلق و دهان و بینی اختلال ایجاد میکند، دچار آسیب می شود که با عمل جراحی به ترمیم آن اهتمام می‌ورزند. نمونه‌های مورد مطالعه در این پژوهش سی نفرند که در فاصلة زمانی تحقیق حداقل شش ماه از زمان جراحی شکاف کام آنها گذشته بود. پانزد...
[ 12 ] - اتصال پی‌بست‌های ضمیری به اسامیِ مختوم به واکه در زبان فارسی: چگونگی اتصال و بازنگری نظام پی‌بست‌های ضمیری
این مقاله به بررسی چگونگی اتصال پی‌بست‌های ضمیریِ زبان فارسی به اسامیِ مختوم به واکه میپردازد. هدف از انجام این پژوهش بازنماییِ صورت زیرساختیِ این نوع ضمایر در زبان فارسی و چگونگیِ اتصال آنها به گروه‌های اسمیِ مختوم به واکه، و همچنین مطالعۀ انواع فرایندهای درجِ موجود بین ستاک و پی‌بست است. بررسی دادهها نشان می‌دهد که نظام پی‌بست‌های ضمیری در زبان فارسی، نظامی سه‌عضوی است که هریک بیانگر اول شخص، دوم ...
[ 13 ] - توصیف دستگاه واجی گویش دلواری
دستگاه واجی گویش دلواری دارای 23 هم‌خوان و 9 واکه (6 ساده و 3 مرکب) و آرایش واجی CV(C)(C) است. این گویش فاقد انسدادی ملازی واک‌دار /G/ است و این هم‌خوان به‌صورت /k/ ، /γ/ و /x/ در واژههای این گویش ظاهر میشود. در میان فرایندهای مهم واجی، می‌توان این فرایندها را نام برد: الف ـ تضعیف: /b , v , f/ ← [w] ؛ /δ/ ←/d/ ؛ و /h/ ← /x/؛ ب ـ تقویت (بر روی واژههایی از ریشة زبان پهلوی): /b/ ← /w/ ؛ /p/...
[ 14 ] - تغییر واکه آغازین در واژه های دو هجایی یابیشتر لهجه همدانی
بررسی و مطالعه واژگان گوناگون در لهجه همدانی نشان می دهد که یکی از ویژگیهای بارز این لهجه، تغییر واکه آغازین/ a / به [e ] در واژه های دو هجایی یا بیشتر می باشد. لذا هدف از تحقیق حاضر بررسی این فرایند واجی و به عبارت دیگر بررسی و شناسایی محیط واجی این فرایند است که طی آن واکه افتاده / a / به [e ] ارتقاء می یابد. روش تحقیق در تهیه مقاله حاضر بصورت میدانی بوده است، بدین ترتیب که ابتدا...
[ 15 ] - بررسی اصل توالی رسایی و قانون مجاورت هجا در واژههای سه‌هجایی با هجای آغازین CVCC در زبان فارسی
در پژوهش حاضر، میزان رعایت اصل توالی رسایی و قانون مجاورت هجا در واژههای سه‌هجایی بررسی شده است. بدین منظور، لغات دو فرهنگ لغت مهشید مشیری و نیز دورۀ دوجلدی معین بررسی شد و در بین حدود صد هزار واژۀ بررسی‌شده، فقط 269 واژۀ سه‌هجایی با هجای آغازین cvcc پیدا شد. سپس توالی واکه‌ها و توالی همخوان‌ها، استخراج و با استفاده از مقیاس رسایی گوسکوآ (2004)، رعایت اصل توالی رسایی و قانون مجاورت هجا بررسی ش...
[ 16 ] - کوتاهشدگی واکهای در زبان فارسی
در مقالهی حاضر به بررسی فرایند کوتاهشدگی واکهای در زبان فارسی پرداختهایم. در مراحل پژوهش، نخست با بررسی کامل فرهنگ یک‌جلدی معین و بیش از یک‌صد هزار بیت شعر از دیوان شاعران بزرگ پارسیسرا، واژههایی را که دستخوش فرایند کوتاهشدگی واکهای قرار گرفته بودند، بهعنوان دادههای تحقیق، گردآوری نمودیم. سپس، با تحلیل دادهها، قواعد واجی ناظر بر کوتاه شدن هر یک از سه واکهی کشیدهی A, i, u به واکه...
[ 17 ] - بررسی همبستگی آگاهی واج‌شناختی با سرعت و دقت خواندن در کودکان دچار اختلال پردازش شنیداری
مقدمه و اهداف آگاهی واج‌شناختی به دانش فرد از واحدهای سازنده زبان اطلاق می‌گردد که در یادگیری خواندن در زبان‌های الفبایی حائز اهمیت است. خواندن یکی از سطوح عالی زبان است که در طی آن فرد نماد زبان گفتاری که در قالب زبان نوشتاری آمده است را رمز‌گشایی میکند. با توجه به اهمیت خواندن، پژوهش حاضر همبستگی میان آگاهی واج‌شناختی و زیرآزمون‌های آن را با سرعت و دقت خواندن در کودکان...
[ 18 ] - حذف گروه فعلی در زبان کردی سنندجی: رویکردی کمینه‌گرا
موضوع پژوهش حاضر حذف گروه فعلی برپایة دادههای زبان کردی سنندجی است که در چارچوب برنامۀ کمینه‌گرا بررسی شده است. وجود حذف گروه فعلی در مطالعاتی که بهتازگی در زبان فارسی صورت گرفته به چالش کشیده شده و تحلیل‌های متفاوتی برای آن ارائه شده است. این تحلیل‌ها شامل 1- حذف گروه فعلی با ابقای فعل کوچک؛ 2- موضوع تهی؛ 3- حذف گروه اسمی یا گروه حرف تعریف هستند. بهدلیل قرابتی که زبان فارسی با زبان کردی دا...
[ 19 ] - بررسی طرح‌واره‌های تصویری جانسون در آیات توصیف‌کنندة دوزخ و بهشت در چارچوب معناشناسی شناختی
پژوهش حاضر به بررسی طرح‌واره‌های تصویری حجمی، حرکتیو قدرتی مطرح شده توسط جانسون در میان آیات توصیف کننده دوزخ و بهشت در قرآن کریم میپردازد. پیکرة ما سه سورة واقعه، انسان، الرحمن و همچنین تمامی آیاتی است که الفاظ جَنَّة، فردوس، روضه، عدن، دارالسلام، جهنّم، جحیم، نار، سقر و سعیر در آنان به کار رفته است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش به دنبال بررسی این م...
[ 20 ] - مروری بر کتاب آواشناسی: بررسی علمی گفتار
هدف از نگارش این مقاله نقد و بررسی کتابِ آواشناسی: بررسی علمی گفتار، اثر گلناز مدرسی قوامی، دانشیار گروه زبان‌‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی، است. بدین منظور به سه شاخصۀ اصلی در نقد و بررسی توجه شده است: الف) معرفی اثر و ارزیابی شکلی آن، شامل تعداد فصل‌‌ها، ویژگیهای فنی اثر، ویرایش ادبی، و رعایت اصول علمی ارجاع‌‌دهی؛ ب) تحلیل و ارزیابی محتوایی اثر، شامل ابعاد آموزشی کتاب با‌توجه‌به اهد...
[ 21 ] - توصیف، تحلیل زبانشناختی و ارائه الگوی تولید و انتخاب خبر در حوزه‌های اجتماعی و ورزشی در چارچوب نظریه ایدئولوژیک وندایک (۲۰۰۶)
به‌رغم پژوهش‌های بسیاری که در حوزه خبر و ویژگیهای زبانشناختی گفتمان رسانه‌ای انجام شده است، توجه به ژانرهای خبری و تفاوت‌هایی که در جزئیات زبانشناختی این انواع وجود دارد، مغفول مانده است. این ژانرها شامل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، کارگری، بین‌الملل، ورزشی و علمی هستند. در این پژوهش تلاش شده است حوزه‌های اجتماعی و ورزشی به لحاظ ویژگیهای زبانشناختی با استفاده از نظریه ایدئولوژی وندایک (...
نویسندگان همکار