ارسلان گلفام
دانشیار زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
[ 1 ] - محدودیت‌های ناظر بر زایایی فعل‌های برگرفته از اسم و صفت در فارسی معیار
در این پژوهش قصد داریم محدودیت‌های ناظر برزایایی فعل‌های برگرفته از اسم و فعل‌های برگرفته از صفت در فارسی معیار را بررسی کنیم. همچنین به دنبال بررسی رابطۀ میان شفافیت و زایایی این الگوی ساخت فعل هستیم. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و جمع‌آوری داده‌ها به شیوۀ پیکره‌بنیاد است. بدین منظور، فهرستی مشتمل بر 90 فعل تبدیلی را از یک پیکرۀ نوشتاری خودساختۀ 824000 واژه‌ای و پیکرۀ گفتاری که از ضبط مکالمات روزمر...
[ 2 ] - مفهومسازیهای استعاریِ مبتنی بر مفاهیم «ایستادن» و «نشستن» در زبان قرآن
هدف این مقاله بررسی مفهومسازیهای استعاریِ مبتنی بر وضعیت قرارگرفتن بدن انسان (ایستادن و نشستن) در زبان قرآن است. این تحقیق در چارچوب نظریة استعارة مفهومی انجام شده است. سؤال تحقیق این است که حالات وضعیتی ایستادن و نشستن، در مفهوم‌سازی چه معانی قرآنی به‌کار رفته‌اند؟ به عبارتی، قرآن برای کدام حوزه یا حوزه‌های مفهومی انتزاعی یا نسبتاً انتزاعی از ویژگی‌های حوزة مبدأ ایستادن و نشستن استفاده کرده...
[ 3 ] - بررسی مفهوم «بصیرت» در زبان قرآن در چارچوب معنی‌شناسی شناختی
این مقاله به بررسی معنی‌شناختی مفهوم انتزاعی و دینی «بصیرت» در زبان قرآن، در چارچوب نظریه شناختی استعاره پرداخته است و در پی یافتن پاسخ برای این پرسش‌هاست که اولاً « بصیرت» در زبان قرآن به مدد چه ساز و کارهای شناختی، مفهوم‌سازی می‌شود؟ دیگر آنکه، ساز و کارهای شناختی شناسایی‌شده چگونه با یکدیگر ارتباط دارند؟ و در نهایت آنکه مبانی تجربی و دینی چگونه با هم تلفیق می‌شوند؟ بررسی عبارات زبانی ...
[ 4 ] - تحلیل توانش کاربردشناختی راهبردهای ابراز قدردانی مدرسان زبان انگلیسی با توجه به مدرک تحصیلی آنها
فراهم آوردن دانش زبانی به‌منظور برقراری ارتباطی مؤثر نمی‌تواند فقط به آموزش دانش زبانی محدود باشد و در فرایند آموزش زبان توانش کاربردشناختی نیز باید موردتوجه قرار گیرد. ازآنجاکه مسئولیت اصلی تدریس جنبههای کاربردشناسی یک‌زبان بر عهدهی مدرسان زبان است؛ توانش و آگاهی کاربردشناختی مدرسان از زبانی که تدریس میکنند اهمیت بسزایی دارد؛ بااین‌وجود شرایط لازم برای فراگیری کنشهای گفتاری به طرز شایسته‌ا...
[ 5 ] - بررسی ارتباط گواه‌نمایی زبانی با شخصیت‌پردازی در فیلم‌نامه: با استناد به فیلم‌نامه جدایی نادر از سیمین
گواه‌نمایی که در مطالعات جدید دو کارکرد اصلی معرفی منبع خبر و تأثیر گوینده بر مخاطب را در تحلیل‌های زبانی دربرمی‌گیرد، در تعریف اولیه تنها مشتمل بر رمزگذاری ساختارهای زبانی برای معرفی منبع خبر است (آیخنوالد، 2004: 3). با اینکه زبان فارسی دارای گواه‌نمایی دستوری نیست اما همچون بسیاری از زبان‌های دنیا مفهوم گواه‌نمایی را به‌واسطۀ ساختارهای دیگر زبانی بروز می‌دهد. ازاین‌رو می‌توان آن را از عوامل...
[ 6 ] - بررسی مقولة کمی نما در زبان فارسی امروز
این مقاله فرضیة جهانی جیوستی (1991) مبنی بر هسته بودن کمی نماها در گروه اسمی و ظهور دستة محدودی ازاین عناصر در دو نقش هسته و توصیفگر را در زبان فارسی مورد بررسی قرار می‌دهد. براساس نتایج حاصل این عناصر خود یک فرافکن نقشی (QP) همچون گروه تعیین‌کننده (DP) می‌باشند که در صورت حضور گروه تعیین‌کننده به واسطة تسلط بر این فرافکن نقشی بر فرافکن واژگانی اسم (NP) تسلط دارند و طبق فرضیه جهانیی نما عکس ای...
[ 7 ] - بررسیِ حرفِ اضافۀ (از) در چارچوب معناشناسیِ شناختی و مقایسۀ آن با رویکردِ سنتی
در این پژوهش در بر آنیم که نشان دهیم روشِ متعارفِ کتابهای دستورِ زبانِ فارسی در ارائۀ معانیِ حروفِ اضافۀ زبانِ فارسی، تنها محدود به فهرست کردن کاربردهای آنهاست بدونِ آنکه از ارتباط میان آنها و برانگیختگیِ معانی گفتگویی به میان آید. این پژوهش روشِ کفایتمندتر را معرفی میکند که بر پایه یک شبکۀ معنایی مبتنی بر شباهتهای خانوادگیِ نوعِ نخستمحور شکل گرفته است و روابطِ مفهومیِ میان این معانی را نیز ظاهر میس...
[ 8 ] - بررسی ساخت‌های طرح‌واره‌ای در غزلیات حافظ به منظور معرفی طرحوارههای جدید (رویکردی شناختی)
جدیدترین مکتبی که در حوزة زبان‌شناسی معرفی شده، مکتب شناختی است و با وجود اینکه کتابهای پربار و مقالات درخور توجهی در این حوزه نوشته شده، به علت تازگی، هنوز جای کار بسیار دارد. در زمینة حافظ و دیوان نفیس او هم مطالب با ارزشی علی‌الخصوص در حوزة ادبیات و صنایع ادبی به رشتة تحریر درآمده، اما هنوز نکات بررسی‌نشدة اشعار او بسیار است که از آن جمله بررسی از منظر شناختی را می‌توان نام برد. در این مقال...
[ 9 ] - کاوش در واژه‌های روان‌شناختی (هیجان، شناخت، آسیب‌شناسی، درمان و شخصیت،) در لغت‌نامه (فرهنگ)های زبان فارسی
این تحقیق در پی آن است تا به تعیین واژه‌های روان‌شناختی(هیجان، شناخت، آسیب‌شناسی، درمان و شخصیت) و نسبت‌های خوشایندی/ناخوشایندی، جسمی/غیرجسمی و رایج/غیررایج این واژه‌ها در فرهنگ‌های معتبر زبان فارسی (معین، عمید و فارسی امروز ) بپردازد. نمونة مورد مطالعة این تحقیق، کلیة ورودی‌های درج‌شده در فرهنگ‌های سه‌گانه بود. نظر تخصصی سه روان‌شناس مستقل و یک زبان‌شناس به‌عنوان معیار سنجش و ارزیابی واژه...
[ 10 ] - نگاهی به ساخت مجهول در زبان فارسی با تکیه بر دیدگاه شناختی
در زبان‌شناسی امروز سه دیدگاهِ بارز وجود دارد که هر یک از زاویه‌ای خاص به مقولة زبان و پدیده‌های مرتبط با آن می‌نگرند. این سه نگرش عبارتند از: زبان‌شناسی صورت‌گرا، زبان‌شناسی نقش‌گرا و زبان‌شناسی شناختی. زبان‌شناسی صورت‌گرا، زبان را همچون نظامی ساختْ بنیان و ریاضی‌گونه می‌پندارد؛ زبان‌شناسی نقش‌گرا زبان را نظامی برای ارتباط و زبان‌شناسی شناختی آن را نظامی شناختی می‌داند. بنیان‌گذاران این سه نگرش...
[ 11 ] - بررسی حروف اضافة مکانی در چارچوبِ شناختی: مطالعة موردی حرف اضافة «در/ توی»
مفاهیمی که حروف اضافة مکانی بیان میکنند، از مفاهیم شناختی اولیة ما هستند؛ بنابراین حروف اضافة‌مکانی منبعی غنی برای مطالعه در حوزة معنی‌شناسیِ شناختی محسوب می‌شوند. در این مقاله پس از مروری بر اصول رویکرد معناشناسیِ شناختی، برخی تعاریف حروف اضافه در رویکردهای سنتی آورده شده و سپس رویکرد معنی‌شناسیِ شناختی به حروف اضافه معرفی شده است . در نهایت، حرف اضافة "در/ توی" در چارچوب شناختی مورد بررسی قرار...
[ 12 ] - روراستی تعارف‌ها و جنسیت در زبان فارسی: رویکردی شناختی
این پژوهش به عدم / روراستی تعارف‌های زبان فارسی در دو جنس زن و مرد با استفاده از طرحوارههای فرهنگی به عنوان ابزار تحلیلی می‌پردازد. داده‌های این پژوهش که از بافت‌های گفت‌وگو در تعاملات طبیعی و فیلم‌های ایرانی جمع‌آوری‌شده، به وسیله روش تحلیل مکالمه بررسی شده است. پژوهش‌گران با به‌کارگیری روش درون‌نگر 15 طرحوارۀ فرهنگی زیربنایی برای تعارف‌های زبان فارسی شناسایی کرده و مدلی ارائه داده‌اند. نظری...
[ 13 ] - حذف گروه فعلی در زبان کردی سنندجی: رویکردی کمینه‌گرا
موضوع پژوهش حاضر حذف گروه فعلی برپایة داده‌های زبان کردی سنندجی است که در چارچوب برنامۀ کمینه‌گرا بررسی شده است. وجود حذف گروه فعلی در مطالعاتی که بهتازگی در زبان فارسی صورت گرفته به چالش کشیده شده و تحلیل‌های متفاوتی برای آن ارائه شده است. این تحلیل‌ها شامل 1- حذف گروه فعلی با ابقای فعل کوچک؛ 2- موضوع تهی؛ 3- حذف گروه اسمی یا گروه حرف تعریف هستند. بهدلیل قرابتی که زبان فارسی با زبان کردی دا...
[ 14 ] - ویژگی‌های روانسنجی پرسشنامه دست برتری آنت - نسخه ترکی آذری
مقدمه: هدف از پژوهش حاضر ترجمه و تعیین روایی و پایایی آزمون دست برتری آنت مطابق زبان و فرهنگ مردم ترک زبان آذربایجان است. روش: ابتدا برای آیتم های دوازدهگانه آزمون، ترجمه و یا معادل هایی مطابق زبان و فرهنگ مردم ترکی زبان ساخته شد. برای تعیین روایی محتوایی گزینه های ترجمه و ساخته شده از دو شاخص کیفی CVR و کمی CVI استفاده شد که پنل کارشناسان در این آزمون مت...
نویسندگان همکار