آزیتا افراشی
دانشیار، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
[ 1 ] - حرکت فرضی در زبان فارسی: رویکردی شناختی به مسیرهای گسترشی
با توجه به نقش مهم درک حرکت و بازنمایی آن در زبان و شناخت، مقالۀ حاضر به گونۀ خاصی از حرکت می‌پردازد که حرکت فرضی نام دارد. در حرکت فرضی که یکی از انواع بازنمودهای مجازی حرکت در زبان است، حرکت به پدیده‌ها و اشیائی که فاقد توانایی حرکت هستند، نسبت داده میشود. بر این اساس با توجه به این که تاکنون پژوهشی دربارۀ حرکت فرضی در زبان فارسی صورت نگرفته است، این مقاله میکوشد تا به طبقه‌بندی و ماهیت حر...
[ 2 ] - بررسی طرحواره‌های وجهیت در زبان فارسی با رویکرد شناختی
در این مقاله در پی بررسی چگونگی تبیین وجهیت در زبان فارسی، در قالب انگارۀ شناختی و رابطۀ وجه و وجهیت در زبان فارسی هستیم. هدف اصلی از انجام این پژوهش، مطالعۀ نظام وجهیت بر اساس نظریه‌های زبان‌شناسی شناختی و آزمودن نظریه‌های موجود با داده‌های فارسی است. بدین منظور، ابتدا پاره‌ای ملاحظات نظری این حوزه را مطرح کرده و سپس، بر اساس آنها، داده‌های زبان فارسی را تحلیل می‌نماییم؛ همچنین تعامل وجهیت با ...
[ 3 ] - مفهوم‌سازی افعال حرکتی بسیط زبان فارسی: رویکردی شناختی
پژوهش حاضر به بررسی مفهوم‌سازی افعال حرکتی بسیط در زبان فارسی از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی پرداخته است. بدین منظور داده‌های پژوهش بر اساس چارچوب نظری ارایه شده از سوی تالمی (2000[2007]) تحلیل گردیده؛ و بسامد وقوع مؤلفه‌های مفهوم حرکت در افعال حرکتی بسیط زبان فارسی بررسی شده است. تالمی چهار مؤلفۀ اصلی «پیکر»، «زمینه»، «مسیر [مبدأ، طول مسیر، مقصد]»، «جزء حرکتی» و دو مؤلفۀ فرعی «سبب» و «شیوه» را در...
[ 4 ] - تحلیل معناشناسی پیش وند پیش- در زبان فارسی: رویکرد زبان شناسی شناختی
یکی از مفاهیم اصلی در رویکرد زبان‌شناسی شناختی، این است که هر واحد زبانی شبکه‌ای از معانی است. لانگاکر (Langacker, 1991) معتقد است که «تکواژ، مقولات، و ساخت‌های دستوری همگی صورتی از واحدهای نمادین دارند»، از این نظر وندها نیز معنای خاص خود را دارند که آن معنا را به پایة میزبان می‌افزایند و در نهایت معنای مشتق شکل می‌گیرد. یک پیشوند، همانند مقولات واژگانی، مقوله‌ای را تشکیل می‌دهد که همة معانی...
[ 5 ] - واژه، طرحوارة تصوری و تفاوت‌های فردی، پژوهشی بر پایة ارتباط بدنی - محمدحسین شرف‌زاده /فردوس آقاگلزاده/ آزیتا افراشی /شهلا رقیب‌دوست
واژه، طرحوارة تصوری و تفاوت‌های فردی: پژوهشی بر پایة ارتباط بدنی محمد حسین شرف زاده[1] فردوس آقاگلزاده آزیتا افراشی شهلا رقیب‌دوست تاریخ دریافت: 15/4/91 تاریخ تصویب: 25/9/91 چکیده شکل‌گیری واژه‌ها و مفاهیم در ذهن افراد یکی از جنبه‌های پیچیده در زبان‌شناسی شناختی به شمار می‌رود. برای دستیابی به آنچه در ذهن می‌گذرد، از روش‌های گوناگونی ازجمله ارتباط بدنی استفاده میشود. در پژوهش ...
[ 6 ] - واژگانی‌شدگی، چارچوبی برای تبیین فعلِ غیر‌ساده حرکتی در زبان فارسی/ندا ازکیا/فرهاد ساسانی/آزیتا افراشی
واژگانی‌شدگی، چارچوبی برای تبیین فعلِ غیر‌ساده حرکتی در زبان فارسی [1] ندا ازکیا [2] فرهاد ساسانی [3] آزیتا افراشی [4] تاریخ دریافت: 5/10/90 تاریخ تصویب: 18/3/92 چکیده با توجه به وجود مفهوم حرکت در همه زبان‌های دنیا، برخی از زبان‌شناسان ازجمله لئونارد تالمی تلاش کرده‌اند نشان دهند این مفهوم به شکل‌های مختلف در زبان‌های مختلف رمز‌گذاری میشود. بر همین اساس، کوشیده‌اند زبان...
[ 7 ] - بررسی انواع آغازگر در متون تخصصی فیزیک فارسی و انگلیسی ازمنظر فرا نقش متنی نظریۀ نقش‌گرای هلیدی
در پژوهش حاضر، بخشی از متون علمی فیزیک را در دو زبان فارسی و انگلیسی، ازمنظر فرانقش متنی دستور نقش‌گراینظام‌مند هلیدی بررسی کردهایم؛ پساز تجزیه و تحلیل بندها، ده نوع آغازگر را شناسایی کرده و میزان کاربرد و فراوانی آنها را نشان دادهایم. نتایج پژوهش بیانگر آن است که میزان وقوع آغازگر ساده در کل پیکره، بیشاز آغازگر مرکب (58 درصددربرابر 42درصد) و آغازگر بینشان، بیشاز آغازگر نشاندار )8...
[ 8 ] - استعاره‌های خشم در زبان نابینایان مطلق مادرزاد در مقایسه با همتایان بینا بر مبنای انگارۀ فورسیول (2005)
نظریۀ استعارۀ مفهومی اولین بار توسط لیکاف و جانسون,1980) Lakoff &Johnson)، در کتابی با نام استعاره‌هایی که ما با آنها زندگی‌می‌کنیم (Metaphors We Live By) مطرح شد. بر اساس این نظریه، استعارۀ مفهومی، امری تصوری و ذهنی است که در زبان به صورت استعاری تجلی می‌یابد. بیشتر مطالعه‌ها در مورد استعاره‌های مفهومی منحصر به گفتار و نوشتار است، در صورتی‌که بررسی استعاره‌های مفهومی مخصوصاً استعاره‌های عواطف...
[ 9 ] - استعاره‌های مفهومی در زبان فارسی؛ تحلیلی شناختی و پیکره‌مدار
پژوهش حاضر به بررسی استعاره‌های مفهومی در پیکره‌ای نمونه از زبان فارسی می‌پردازد. در این پژوهش تلاش شده است تا با بهره‌گیری از پایگاه داده‌های زبان فارسی، پیکره‌ای از متون نوشتاری زبان فارسی معاصر که شباهت بیشتری به زبان روزمره سخنوران دارد، نمونه‌گیری و استعاره‌های مفهومی نهفته در آن استخراج گردد. سپس این استعاره‌ها براساس طبقه‌بندی لیکاف و جانسون Johnson, 1980) & (Lakoff ، در قالب استعاره‌های...
[ 10 ] - استعاره‌های مفهومی در حوزۀ شرم با استناد به شواهدی از شعر کلاسیک فارسی
مقالۀ حاضر تحلیلی از استعاره‌های مفهومی شرم، با استناد به اشعار کلاسیک فارسی قرن ششم تا دهم قمری، به دست می‌دهد. چهارچوب نظری این پژوهش، کتاب استعاره و عواطف: تأثیر زبان، فرهنگ و بدن در احساس نوشتة زولتان کووچش (2010) است. سؤال اصلی مقاله این است که در زبان فارسی استعاره‌های مفهومی شرم بر مبنای کدام حوزه‌های مبدأ ساخته می‌شوند؟ هدف از پاسخ‌گویی به این سؤال، یافتن مفهوم کانونیِ شرم در زبان فارسی ...
[ 11 ] - تحلیل متون داستانی کودک با رویکردِ شعرشناسی‌شناختی
یکی از میان رشته‌هایی که امروزه دستاوردهای زبان‌شناسیِ‌شناختی را به کار می‌گیرد مطالعات ادبی با رویکردِ شناختی است که اصطلاحاً به آن شعرشناسیِ‌شناختی گفته میشود. شعرشناسیِ‌شناختی به رابطۀ ذهن انسان با متون ادبی می‌پردازد. در این رویکرد، نظام ادبیات جدا از نظام زبان نیست و درک زبانِ ادبیات بر پایۀ دانش ما از دنیای اطراف صورت می‌گیرد. رویکرد شناختی به ادبیات چگونگی درک رویدادها را به وسیلة آنچه در این...
[ 12 ] - الگوی انطباق‌های ریشه‌شناختی واژگان و استعاره‌های مفهومی در حوزة عواطف با رویکرد شناختی
پژوهش حاضر بر این فرض استوار است که مفاهیم عاطفی‌ای که در نگاشت‌های استعاری مشابهت نشان می‌دهند، در حوزة واژگان، در تحولات ریشه‌شناختی نیز مشابهت نشان خواهند داد. برای ارزیابی این مسئله، پایگاه داده‌های زبان فارسی معاصر با کلیدواژه‌های برابری از حوزه‌های مفهومی ترس و خشم جستجو شد. 899 عبارت استعاری مربوط به مفهوم‌سازی استعاری خشم و 600 عبارت استعاری مربوط به مفهوم‌سازی استعاری ترس به‌دست آمد. ...
[ 13 ] - تحلیل داستان در نظریۀ جهان‌های متن: مطالعۀ موردیِ وداع اثر جلال آل‌احمد
مقالۀ حاضر به تحلیل داستان «وداع»، اثر جلال آل‌احمد، با رویکرد شعرشناسی شناختی می‌پردازد. این تحلیل برمبنای نظریۀ جهان‌های متن (ورث، 1999) صورت می‌پذیرد. جهان‌های متن بازنمودهایی ذهنی‌اند که از جهان گفتمان پدید می‌آیند. چیدمان اصلی جهان متن به‌وسیلۀ عناصرِ جهان‌ساز ایجاد میشود و موضوع گفتمان، به‌وسیلۀ گزاره‌های نقشی و پیش‌برنده شکل می‌گیرد. وقتی مرزهای جهان‌ِ متن به‌وجود آمد، لایه‌های مفهومی دیگ...
[ 14 ] - اشاراتی بر تحلیل ساختاری – محتوایی لیکو، شعر شفاهی بلوچی
مقالة حاضر به هدف معرفی ویژگی‌های سبکی لیکو، گونه‌ای از شعر شفاهی بلوچی، تدوین شده است. لیکو تک‌بیتی است مقفا و با وزن هجایی که با استناد به یافته‌های پژوهش حاضر از ویژگی‌های سبکی مشخصی به لحاظ نوع واژگان، تشبیهات، سازوکار استعاری غالب، بازنمود نگرش‌های قومی و محتوای واقع‌گرایانة آن برخوردار است. در این پژوهش یکصدو سی و پنج بیت لیکو به ترتیب از کتاب صد لیکو (مؤمنی، 1384)، خبرنامة بلوچستان (Axen...
[ 15 ] - مفهوم‌سازی «اعمال نیک» در قرآن کریم با رویکردی شناختی
مطالعۀ استعاره در رویکردِ معناشناختی جایگاه ویژه‌ای دارد. استعاره عنصر بنیادین در مقوله‌بندی و درک انسان از جهان خارج و از ساز و کارهای اصلی فرایند تفکر است که در درک مفاهیم انتزاعی نقش مهمی دارد. استعاره‌های مفهومی ابزاری برای تحلیل متن و جهان‌بینی متون، خاصه متون دینی به شمار می‌روند. با قراردادن استعاره‌های مفهومی در کنار یکدیگر به ساختار و جهان‌بینی قرآن و اندیشه‌های نهفته در آن چون متنی دین...
[ 16 ] - نشانه شناسی نام تجاری کالا و همبستگی آن با ارتباط گیری و اقبال مردم در بازار ایران مطالعه ی موردی: نام تجاری لوکس
در دنیای پرتلاطم بازار کالا که با عرضهی خیل عظیمی از محصولات متنوع همراه است، نگاه مخاطب، قبل از هر چیز با نام تجاری گره میخورد. گویی، هر نامی که بتواند با قدرت بیشتری ذهن مخاطب را درگیر و بسوی خود جلب نماید برندهی این میدان است و نهایتاً میتواند انتخاب گردد. در این بین، به نظر میرسد کالاهای لوکس با توجهی متفاوت به این ویژگی ممتاز توانستهاند بیش از سایر کالاها از مزایای نام تجاری بهرهمن...
[ 17 ] - چارچوب‌های نحویِ و کارکردهای کلامی تقابل واژگانی در زبان فارسی
در انگارۀ نظری جونز (Jones, 2002)، کارکردهای کلامی گوناگونی برای تقابل واژگانی در نظر گرفته شده و پژوهش در زبان‌های مختلف و از جمله زبان فارسی نمایانگر آن است که با وجود برخی تفاوت‌ها، بیشترِ زبان‌ها در پیاده‌سازی الگوهای کلامی تقابل از الگوهای کم و بیش مشابهی بهره می‌گیرند. پیکره پژوهش، مشتمل بر 4000 جملۀ فارسی است که جفت‌واژه‌های متقابل دارند. این جمله ها از متنهای نوشتاری، گفتاری و همچنین...
[ 18 ] - زبان فرمولواره‌ای و نقش آن در آموزش زبان فارسی
این جستار پژوهشی است توصیف‌بنیاد که به معرفی، توصیف، و تحلیل عبارت‌های فرمولواره‌ای و انواع اصلی آن در فارسی می‌پردازد. فرمولواره‌ها دو گونه‌ی اصلی دارند؛ فرمولواره‌های ثابت (پیش‌ساخته) توالی‌هایی هستند که به‌طور یکجا فراگرفته، به‌طور یکجا ذخیره می‌شوند و به‌طور یکجا بکار می‌روند. دیگری، فرمولواره‌های زایا (نیمه‌پیش‌ساخته) هستند که هم دارای عناصر ثابت و هم برخی جایگاه‌های تُهی هستند که توسط عناص...
نویسندگان همکار