سید محمدعلی حجتی
دانشیار دانشگاه تربیت مدرس
[ 1 ] - پایه بودن اعتقاد به خدا از دیدگاه علامه طباطبایی و آلوین پلانتینگا
اعتقاد به وجود خدا، همواره در معرض حملات نظری بوده و یکی از این موارد، چالش در توجیه این باور است. در مقالۀ حاضر، نظرهای علامه سید محمدحسین طباطبایی و آلوین پلانتینگا در مواجهۀ با چالش فوق بررسی و با تحلیل دیدگاه آنها، مقایسه‌ای انجام خواهد گرفت. اگرچه هر دوی ایشان اعتقاد به خدا را از دلیل بی‌نیاز می‌دانند و برهان را تنها مؤید ایمان می‌پندارند، پلانتینگا که به سنت معرفت‌شناسی اصلاح‌شده تعلق دار...
[ 2 ] - بیزگرایی و چالش‌های نظریة تأیید
بیزگرایان بر این باورند که راه‌حلی برای مسئلة تعیین منطق حاکم بر شواهد در اختیار دارند؛ این مسئله از اهمیت ویژه‌ای در فلسفة علم برخوردار است، چراکه درنهایت آن‌چه موجب تمایز افسانه و علم از هم میشود این است که ما گواه خوبی برای محتوا و مضمون علم داریم. ایدۀ اصلی مشترک در نسخه‌های گوناگون نظریة تأیید بیزی، این است که باورها با اندازه‌ا‌ی از احتمال تأیید می‌شوند و الحاق شاهد جدید، به‌وسیلة شرطی...
[ 3 ] - تحلیل و ارزیابی معیار پایستاری در رویکرد استنتاج‌گرایی به معناداری
در رویکرد استنتاج‌گرایی به معناداری، ثوابت منطقی بر اساس قواعد عملگری تعریف میشود، آرتور پرایور در نقد این رویکرد با ارائۀ مثال نقض tonk نشان داد که با پذیرش رویکرد استنتاج‌گرایی هر قاعدۀ عملگری دلخواهی توصیف‌کننده یک ثابت منطقی خواهد شد و لازمۀ این امر وجود ثوابت منطقی معیوب و ناسازگار با سیستم است. بلنپ در پاسخ به این اشکال دو شرط پایستاری و یکتایی را برای قواعد عملگری ارائه داد. با توجه به ...
[ 4 ] - بررسی انتقادی تقریر دیویس از استدلال برون‌گرایانه پاتنم علیه شکاکیت
شکاکیت نسبت به جهان خارج رویکردی است که حصول معرفت را نسبت به گزاره‌هایی که در مورد جهان خارج هستند ناممکن میداند. برخی از انحاء این رویکرد مبتنی بر استدلالی است که بر اساس فرضیۀ شکاکانه صورتبندی شده است. از جمله روشهایی که بر اساس آن با چنین شکاکیتی مقابله شده است، استدلالی است که پاتنم بر مبنای قبول رویکرد برونگرایی معنایی طرح کرده است. در مقالۀ حاضر به تقریر دیویس از این استدلال پرداخته ...
[ 5 ] - تفکر نقادانه؛ تحلیل و نقد تعریف‌ها
سنجشگرانه‌اندیشی (تفکر نقادانه)، عنوان شیوه‌ای از اندیشیدن، و نیز دانشی است که محصولِ دغدغه‌های دیوئی در زمینۀ فلسفۀ آموزش و پرورش است؛ دانشی که، به ادعای برخی در مسیر تبدیل شدن به یک «رشته» است. با این حال، دیدگاه‌های صاحبنظران دربارۀ چیستی سنجشگرانه‌اندیشی متفاوت است. در این مقاله، با تحلیل و نقد دیدگاه‌های برخی از صاحبنظران شناخته‌شده‌ترِ سنجشگرانه‌اندیشی نشان داده‌ایم که آنها عموماً این انگاش...
[ 6 ] - دفاع از نظریه معناداری هورویچ در برابر برخی انتقادات
برای حل معمای معناداری کلمات، پل هورویچ پیشنهاد میکند که برخی کاربردهای یک کلمه در مرتبهای بالاتر از دیگر کاربردها بوده و به‌وجودآورندۀ الگوی حاکم بر کاربرد آن کلمه هستند. ویژگی پذیرش این کاربردهای خاص، باور به آنها را در نظام باورهای کاربر توجیه کرده و سپس این باورها مانند یک اصل معنا‌شناسی، دیگرکاربردها را تبیین میکنند. اما این ایده نمیتواند همۀ کاربردهای یک کلمه را توجیه کند. در این مق...
[ 7 ] - دشواری‌های منطقی نقیض‌های مفاهیم شامل و راه‌حلّ آنها از دیدگاه ملّاصدرا
بنا بر قواعد مربوط به نسبت‌های چهارگانه بین مفاهیم، منطقدانان اثبات کرده‌اند که همواره بین نقیض‌های دو مفهوم مساوی و عامّ و خاصّ مطلق، به ترتیب، نسبت تساوی و عامّ و خاص مطلق (ولی به صورت برعکس) برقرار است. هنگامی‌که نسبت بین نقیض‌های مفاهیم شامل مورد بحث قرار می‌گیرد، از آن‌جا که این مفاهیم فاقد مصداق و بلکه ممتنع‌المصداق‌اند، استدلالی که برای اثبات قواعد مذکور به‌کار می‌رود، دچار مشکل میشود. من...
[ 8 ] - متن‌گرایی در مقابل حداقل‌گرایی در سمانتیک
متن‌گرایی، رقیب اصلی حداقل‌گرایی است. نزاع میان این دو رویکرد سمانتیکی، ریشه در نزاع قدیمی تعیین مرز میان سمانتیک و پراگماتیک دارد. متن‌گرایان مدعی‌اند که جملات زبان طبیعی، قبل از غنی‌سازی پراگماتیکی، قابل ارزش‌دهی نیستند. در مقابل، از نظر حداقل‌گرایان، محتوای سمانتیکی حداقلی وجود دارد که معنای قابل ارزش‌دهی جمله را به‌دست می‌دهد که متن اظهار، اثر محدودی روی آن دارد. این تقابل ناشی از شیوه و ...
[ 9 ] - دلالت ثابت کلمات کلی و مشکل بی مایگی
کریپکی در کتاب مشهور «نامگذاری و ضرورت» مفهوم دلالت ثابت(rigid designation) را برای کلمات مفرد(singular terms) و به منظور رد نظریه های وصفی معرفی کرد؛ به این مضمون که یک کلمه دلالتگر، ثابت است اگر‌و‌تنها‍‌اگر در همه جهانهای ممکن بر یک چیز دلالت کند. او در سخنرانی سوم این مفهوم را به کلماتی که برای انواع‌طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند تعمیم داد.در باب اینکه این تعمیم چگونه خواهد بود بحثهای بسی...
[ 10 ] - مفهوم بازنمایی در نظریۀ «زیست‌معنایی» میلیکان
میلیکان در پاسخ به مسئلۀ پاتنم دربارۀ عدم تعین مصداقی واژه‌های زبانی این موضوع را مطرح میکند که اگر تعریف جدیدی از بازنمایی مبتنی بر شواهد زیستی و به‌ویژه اصل انتخاب طبیعی ارائه کنیم، آیا مسئلۀ پاتنم هم‌چنان موضوعیت خواهد داشت. پاسخ میلیکان به این سؤال منفی است. او معتقد است که سؤال باید این‌گونه مطرح شود که چه چیزی رابطه‌ای خاص را از میان بی‌شمار رابطۀ ممکن بین واژگان و اشیا به رابطۀ بازنمایی...
[ 11 ] - بررسی رویکرد هاریچ به انتقادهای کریپکی بر نظریة کاربردی معناداری
هدف اصلی این مقاله بررسی و تحلیل استدلال‌های هاریچ در مقالة «معنا، کاربرد، و صدق» است که در سال 1995 در مجلة Mind منتشر شده است. وی در این مقاله از ایدة ویتگنشتاین، یعنی نظریة کاربردی معنا (use theory)، در‌مقابل استدلال‌هایی که علیه این رویکرد ارائه شده‌اند دفاع میکند. تمرکز هاریچ به‌ویژه بر انتقادهای کریپکی است. کریپکی در کتاب مشهور خود با عنوان دیدگاه ویتگنشتاین دربارة قواعد و زبان خصوصی سع...
[ 12 ] - پارادوکس اخبار از مجهول مطلق: تحلیل مفهوم «خبر»
در این مقاله نخست از این بحث می‌کنیم که پارادوکس اخبار از مجهول مطلق چه فرقی با پارادوکس‌هایی چون مجهول یا معدوم مطلق دارد و این پارادوکس چگونه با پارادوکس اخبار از معدوم مطلق هم‌ساختار است، سپس نشان خواهیم داد که هرچند راه حل تمایز حملین برای دفع شبهة معدوم یا مجهول مطلق کفایت میکند، اما نمیتواند شبهة اخبار را حل کند. درادامه راه حل دیگری را ارائه خواهیم کرد؛ با تحلیل مفهوم خبر و تمییز «...
[ 13 ] - تسویر محمول نزد منطقدانان مسلمان در تقابل با دیدگاه هامیلتون
از نظر منطقدانان مسلمان، سور در منطق حملی کمیت افراد موضوع را نشان می دهد؛ لذا بر سر موضوع می آید. در این صورت اگر بر سر محمول ظاهر شود نوعی انحراف در گزاره ایجاد میشود؛ چنین گزاره ای «قضیه منحرفه» نامیده می شود. در منطق جدید، در مقابل، ویژگی اصلی یک محمول کلی و غیر اشباع بودن آن است؛ و از آنجایی که محمول دارای متغیر آزاد(= شناسه) است می تواند مسور گردد و گزاره به دست آمده کاملا خوش ساخت است. ...
[ 14 ] - نظریه مرحلهای و تحلیل بقا بر اساس نظریه مشابهت زمانی
چهاربعدگرایی به عنوان یک هستیشناسی اشیای مادی بر این اعتقاد است که بقای اشیا در زمان، مشابه امتداد آنها در مکان است. یکی از نسخه‌های مهم این نظریه مشهور به نظریه مرحلهای، بر این باور است که اشیا عادی، مراحلی لحظهای هستند که به واسطه داشتن مشابههای زمانی مختلف در زمانهای مختلف بقا دارند. یکی از ایرادات عمده این نظر این است که این نظریه، در تبیین حقیقی بقای اشیا در زمان توفیقی ندارد. این نوش...
نویسندگان همکار