زمین‌شناسی و خاستگاه کانسار سرب و روی اورس‌کوه در البرز خاوری (استان سمنان)

کانسار سرب و روی اورس‌کوه در فاصله 79 کیلومتری شمال خاور شهر سمنان قرار دارد. این کانسار به‌صورت چینه‌کران و در دولومیت و سنگ‌آهک دولومیتی بخش بالایی سازند الیکا به سن تریاس قرار دارد. ساختار اورس‌کوه شامل یک تاقدیس عادی با امتداد محوری شمال خاوری- جنوب باختری است و از روند عمومی البرز خاوری پیروی می‌کند. چین‌خوردگی در این منطقه سبب شکل‌گیری سه دسته درزه شده است: درزه‌های هم‌راستا با محور تاقدیس، درزه‌های کششی عمود بر محور تاقدیس و سامانه درزه‌های مزدوج. دو دسته اول میزبان کانسارسازی به فرم رگه‌ای هستند. افزون بر این، کانه‌زایی به فرم‌های برشی و پرکننده حفرات کارستی نیز قابل مشاهده است. کانه‌های اولیه در این کانسار گالن، اسفالریت و پیریت هستند که در اثر فرایندهای برونزاد به کانه‌های ثانویه همچون سروزیت، گوتیت، هیدروهتارولیت و روزاسیت دگرسان شده‌اند. کانی‌های باطله شامل دولومیت، کلسیت، باریت، کوارتز و به میزان کمتر فلورین است. مطالعه میانبارهای سیال موجود در کانی‌های کلسیت و باریت نشان‌دهنده سیال‌هایی است که بیشتر دامنه دمایی میان 298 تا 323 درجه سانتی‌گراد دارند. دمای به نسبت بالای این سیال‌ها به احتمال زیاد از یک توده نفوذی ژرف تأمین می‌شده که برداشت‌های ژئومغناطیس هوایی وجود این توده را مشخص کرده است. شوری سیال‌ها نیز محدوده وسیعی از 6/0 تا 15 درصد وزنی معادل NaCl را شامل می‌شود که احتمالاً ناشی از آمیختگی شورابه‌های حوضه‌ای با سیال‌های جوی است. در مجموع با توجه به شواهد یادشده می‌توان کانسار اورس‌کوه را در ردیف کانسارهای MVT قرار داد که پس از کانه‌زایی در اثر فرایندهای برونزاد ثانویه، کانی‌شناسی و نسبت عناصر در آن دستخوش تغییر شده است.