سنتز و بررسی کارایی فرمون تجمعی سوسک شاخدار خرما (Oryctes elegance) و مقایسه آن با ترکیب خارجی

سوسک شاخدار خرما، (Col.: Scarabaeidae) Oryctes elegans یکی از مهم‌ترین آفات خرما بوده که در مناطق خرما خیز آسیا و از جمله در ایران انتشار دارد. آزمایش‌های مربوط به استخراج فرمون سوسک شاخدارکه با همکاری مؤسسه INRA فرانسه انجام شد، نشان داد که ترکیب 4- متیل اکتانوئیک اسید به عنوان عنصر اصلی و عمده فرمون تجمعی سوسک شاخدار خرما می‌باشد. سنتز این ترکیب در چهار مرحله در آزمایشگاه شیمی ‌مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی از واکنش لیولینیک اسید و برومو بوتان طی واکنش افزایشی گروه کربونیل گرینیارد تبدیل به 4- هیدروکسی4- متیل اکتانوئیک اسید گردید. در واکنش بعد گروه هیدروکسی با کمک اتانول- اسید هیدروکلریک و تیونیل کلراید به گروه کلراید تبدیل و سبب تشکیل 4- کلرو 4- هیدروکسی اکتانوئیک اسید شد. در مرحله سوم مولکول HCl با استفاده از حرارت بالا جدا و باعث تشکیل گروه غیر اشباع اکتین شد. در مرحله چهارم 4- متیل 3- اکتینوئیک اسید با کمک هیدروژن و کاتالیست اکسید پلاتینیوم به 4- متیل اکتانوئیک اسید تبدیل گردید. در آخر با کمک تقطیر در خلاء و کروماتوگرافی 69 گرم فرمون با درجه خلوص 98% و راندمان کلی 48% با تائید آنالیز HNMR و GC تهیه گردید. با انجام روش‌های تله‌گذاری صحرایی مشخص گردید که پخش کننده‌های فرمون تولید داخل جهت شکار حشرات کامل سوسک شاخدار خرما از کارایی بالایی برخوردار است، بطوریکه از نظر تعداد حشرات شکار شده تفاوت معنی‌داری را با نمونه پخش کنندة خارجی نشان نداد. فرمون سنتز شده در داخل بدلیل هزینه کم و کارایی خوب می‌تواند جایگزین مناسبی برای نمونه‌های وارداتی جهت انجام عملیات کاهش تراکم آفت باشد.