نقش مدیریت چرای دام بر خصوصیات پوشش گیاهی در مراتع ییلاقی چهار باغ استان گلستان

مدیریت چرا یکی از موارد اساسی در مدیریت اکوسیستم­های مرتعی بوده و هدف از آن استفاده بهینه از مناطق تحت چرا به‌منظور دستیابی به بازده مطلوب و حفظ پایداری اکوسیستم­های مرتعی است. برای ارزیابی پاسخ پوشش گیاهی به چرا در مراتع ییلاقی چهارباغ استان گلستان در پنج منطقه مختلف چرایی، تراکم گیاهی، درصد تاج پوشش گیاهی و خصوصیات عملکردی اندازه­گیری شد. به‌این‌ترتیب با استفاده از روش آماری و با توجه به اندازه تاج پوشش گیاهان غالب منطقه، در حدود 20 پلات با اندازه یک مترمربعی و بهره­گیری از روش سیستماتیک- تصادفی جهت نمونه­برداری برای هر سایت در نظر گرفته شد و میزان درصد تاج پوشش گونه­ها و تراکم گیاهی (تعداد در واحد سطح) در داخل هر پلات یادداشت گردید. با استفاده از تجزیه واریانس و آزمون دانکن میانگین پارامترهای مورد بررسی تجزیه و تحلیل شد و با استفاده از روش آنالیز خوشه­ای و ضریب جاکارد ترکیب پوشش گیاهی از نظر شباهت در شدت­های مختلف چرا مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که شدت چرا تأثیر معنی­داری روی پوشش گیاهی منطقه دارد. به‌طوری‌که با افزایش شدت چرا از تراکم گونه­های مطلوب کاسته و بر تراکم گونه­های نامطلوب افزوده می­شود. منطقه قرق دارای بیشترین مقدار تراکم گونه‌های مطلوب مرتعی است. برخی خصوصیات عملکردی نظیر چندساله­ها، همی کریپتوفیت­ها، کاموفیت­ها، گندمیان و گیاهان کم‌شونده به‌طور معنی­داری با افزایش چرا کاهش پیدا کردند. بیشترین افزایش مربوط به فرم رویشی گندمیان با میزان تراکم 8/9 و کلاس خوشخوراکی I با میزان تراکم 8/22 بوده که مربوط به منطقه قرق است. در مورد گروه­های عملکردی نیز فرم رویشی گندمیان با میانگین تاج پوشش 65/19 درصد بیشترین افزایش را در منطقه قرق داراست. سایت­های آبشخور و حریم آغل، قرق و کلید از نظر ترکیب پوشش گیاهی به هم مشابه­اند. به‌طورکلی می­توان نتیجه­گیری نمود که افزایش شدت چرا در منطقه مورد مطالعه باعث ایجاد تغییرات منفی در پوشش گیاهی گردیده و این تغییرات در مناطق چرایی آبشخور، حریم آغل و روستا کاملاً مشهود است. لذا استفاده از روش­های مدیریت چرا در منطقه جهت بهبود شاخص­های پوشش گیاهی و سوق دادن پوشش گیاهی به سمت تعادل توصیه می­گردد.