بلقیس روشن
دانشیار دانشگاه پیام نور، تهران
[ 1 ] - بررسی تغییرات معنایی واژۀ «دولت» در زبان فارسی بر اساس نظریۀ پیش‌نمونه
در این پژوهش، به تغییرات معنایی واژۀ «دولت» در تاریخ متون نثر فارسی، از سدۀ چهارم تا امروز، پرداخته شد. معانی مختلف این واژه، در 80 اثر منثور فارسی، به تفکیک سدۀ نگارش آثار، جستجو و استخراج شد. اگرچه معنای کلّی واژۀ «دولت» در ظاهر تغییر چندانی نکرده است، امّا این واژه، در متون فارسی بررسی‌شده به 21 معنای مختلف به‌کار رفته است. تلاش شد، تغییر معانی واژۀ «دولت» در چارچوب نظریۀ پیش‌نمونه با رویکرد گ...
[ 2 ] - تحلیل صرفی و معنایی رنگ‌واژه‌ها در زبان گرجی فریدون‌شهر: رویکردی شناختی
ساکنان فریدون‌شهر اصفهان به زبان گرجی تکلم می‌کنند که از زبان‌های قفقازی جنوبی است. این زبان در همزیستی با زبان فارسی به لحاظ واژگانی از آن تأثیر پذیرفته است. هدف از مقالة حاضر بررسی ساختواژی و تحلیل استعاری-شناختی رنگ‌واژه‌های زبان گرجی فریدون‌شهر در چارچوب معناشناسی شناختی و با تکیه بر آراء برلین و کی (1969) است. جامعة آماری این پژوهش میدانی همة گرجیزبانان ساکن فریدون‌شهر، و حجم نمونه شامل ...
[ 3 ] - مقایسۀ مدلهای ذهنی گویشوران فارسی‌زبان و هورامی‌زبان (بررسی موردی فعل ʼخوردنʻ)
پژوهش حاضر با هدف استخراج و مقایسۀ مدلهای ذهنی گویشوران فارسی و هورامی انجام شده است. برای نیل به این هدف، مدل‌هایی که، به باور نگارندگان، گویشوران فارسی از فعل «خوردن» و گویشوران هورامی از فعل waɾdæj ’خوردن‘ در ذهن خود دارند، استخراج شده و مبنای مقایسه قرار گرفتهاند. مدلهای به دست آمده، هر دو، تا حدی پیچیده و گسترده و در عین حال عمیقاً شبیه هستند تا آنجا که تفاوت آنها قابل چشم پوشی است. هر ...
[ 4 ] - مقایسۀ مدلهای ذهنی فارسی‌زبانان و آذری‌زبانان (بررسی موردی مصدرهای مرکب با جزء‌های فعلی خوردن، زدن، کشیدن و گرفتن)
زبان فارسی و زبان ترکی آذربایجانی قرنهای متمادی است که در تماس نزدیک با یکدیگر قراردارند، بنابراین طبیعی است که بین این دو زبان برخورد صورت گرفته و بر همدیگر تأثیر گذاشته باشند. پژوهش حاضر درصدد یافتن پاسخ برای دو پرسش زیر است: نخست این که آیا در نتیجۀ این تماسها و برخوردها مدلهای ذهنی گویشوران این دو زبان به هم نزدیک شدهاست. و دوم این که آیا مفهوم تابلوی ذهنی پیشنهادی جانسون- لِرد (1983) کارآی...
[ 5 ] - استعاره در عناوین خبری روزنامه‌های ورزشی ایران: بررسی موردی استعارۀ فوتبال
مقالۀ حاضر به بررسی استعاره در عناوین خبری روزنامه‌های ورزشی ایران اختصاص دارد. تحقیق حاضر تحقیقی توصیفی- تحلیلی است که در آن با اتخاذ نظریۀ استعارۀ مفهومی به بررسی عبارات زبانیِ استعاری موجود در عناوین خبری دو روزنامۀ خبر ورزشی و پیروزی در پاییز 1393 پرداخته شد. با بررسی تعداد 108 عبارت استعاری، استعارههای مفهومی مربوط به فوتبال در ده قلمرو استعاری دسته‌بندی گردید. یافته‌ها نشان می‌دهند استعا...
[ 6 ] - تطابق زمان دستوری در دامنهٔ آینده
چکیده: مطالعهٔ حاضر به بررسی ترتیب زمانی موقعیتها در زبان فارسی می‌پردازد که با نام سنتی "تطابق زمان دستوری" شناخته می‌شود. در این راستا با به کارگیری چارچوب نظری دکلرک (۱۹۹۱ الف)، و معنیشناسی و کاربردشناسی حاصل از قوانین محاوره گریس (۱۹۷۵)، فرضیهٔ مناسبی برای پاسخ به سوالات تطابق فراهم میکنیم و نشان میدهیم که موقعیت جملهٔ پیرو در حالت بینشان با زمان دستوری نسبی و در حالت نشاندار با زمان دستو...
[ 7 ] - بررسی چندمعنایی در زبان ترکی آذربایجانی در چارچوب معنی شناسی شناختی: فعل دیداری/ görmǝk / (دیدن)
هدف از تحقیق حاضر بررسی نقش استعاره در چندمعنایی فعل دیداری فعل دیداری/görmǝk / (تماشا کردن) در زبان ترکی آذربایجانی در چارچوب معنیشناسی شناختی است. این تحقیق توصیفی – اسنادی است و سعی شده تا معانی گوناگون فعل براساس رویکرد معنیشناسی شناختی ارائه دهد. جهت نیل به این هدف پیکره‌ی زبانی مورد استفاده در این پژوهش ترکیبی از پایگاه داده های زبان ترکی آذربایجانی از جمله فرهنگ‌های لغت، کتاب‌ها، مجلات...
[ 8 ] - تاثیر ساختار کلامی پزشک و بیمار بر میزان رضایتمندی بیماران/سلمانیان- ابراهیمی- روشن- بابا محمودی
.تأثیر ساختار کلامی پزشک و بیمار بر میزان رضایتمندی بیماران بهار سلمانیان[1]زینب محمد ابراهیمی[2]بلقیس روشن[3]فرهنگ بابا محمودی[4] تاریخ دریافت: 11/8/92تاریخ تصویب: 7/2/93 چکیدهاز آنجا که مهارتهای ارتباط کلامی پزشک از مهمترین عوامل کسب اطلاعات لازم از بیمار، تشخیص و درمان بیماری و عامل مؤثری در رضایت بیمار است، سعی شده است تا در این پژوهش با استفاده از سبک پاسخ‌گویی کلامی طبقهبندیاستایلز و ...
[ 9 ] - مبنای طرحوارهای استعارههای موجود در ضربالمثلهای شرق گیلان
در مقالۀ حاضر، مبنای طرحوارهای استعارههای موجود در پیکرۀ ضربالمثلهای شرق گیلان بر مبنای مدل «طرحوارههای تصوری ایوانز و گرین» در چهارچوب معنیشناسی شناختی بررسی می‌شود. ضرب‌‌المثل‌‌ها به دلیل اهمیتی که در فرهنگ‌‌ها، انعکاس فرهنگ مردم و هویت فردی ـ اجتماعی آنان دارند مقوله‌‌ای مهم در مطالعات زبانی محسوب میشوند. تداوم ضرب‌‌المثل‌‌ها طی زمان‌‌ها و فرهنگ‌‌ها حکایت از عملکرد شناختی (و...
[ 10 ] - بررسی ساخت مرکب‌های برون‌مرکز زبان فارسی
ساختار و معنای واژه‌های مرکب همواره یکی از موضوعات مورد توجه زبان‌شناسان و دستوریان بوده است. زایابودنِ فرایند ترکیب در بسیاری از زبان‌ها از جمله فارسی و انگلیسی، خود می‌تواند دلیل موجهی برای توجه زبان‌شناسان به این فرایند باشد. واژه‌های مرکب را به‌لحاظ ساختار معنایی و وجود هستۀ معنایی در ترکیب می‌توان به واژه‌های مرکب درون‌مرکز، برون‌مرکز، دوسویه و متوازن تقسیم کرد. هریک از این گروه‌ها را نیز م...
[ 11 ] - بررسی شناختیِ طرحوارههای تصوری در کتاب‌های فارسیِ دورۀ ابتدایی
هدف این پژوهش بررسی طرحوارههای تصوری در کتاب‌های درسیِ فارسیِ دورۀ ابتدایی در چارچوب زبان‌شناسیِ شناختی است. طرحوارههای تصوری یکی از مباحث اساسی رشته‌هایی چون فلسفه، روان‌شناسی و زبان‌شناسی است. به‌زعم زبان‌شناسان شناختی، اهمیت طرحوارههای تصوری به‌عنوان بخشی از سازوکارهای زبان و تفکر این است که آنها به‌عنوان مفاهیم جسمیت‌یافتۀ ابتدایی و اولیه می‌توانند، به‌شکلی نظام‌مند، ساختار مفاهیم پیچیده...
[ 12 ] - استعارههای مفهومی عشق در زبان شعر و زبان روزمره (رویکرد تطبیقی)
مقالۀ حاضر به بررسی تطبیقی استعارههای مفهومی عشق در زبان شعر و زبان روزمره می‌پردازد. این مقاله درصدد یافتن پاسخ این پرسشها است که مفهوم‌سازی عشق در دو گونة شعری و عادی فارسی معاصر چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با هم دارند. همچنین، به فرض وجود شباهت ساختاری، چه عواملی موجب تفاوت و تمایز استعاره های شعری از استعاره های قراردادی در زبان روزمره می شود. بدین منظور، عبارات استعاری از زبان روزمره و اشعا...
[ 13 ] - بررسی نام‌گذاری اشخاص در بانه از دیدگاه نام‌شناسی اجتماعی
مقالۀ حاضر با رویکرد نام‌شناسی اجتماعی، به بررسی تأثیر تحوّلات اجتماعی – فرهنگی، بر انتخاب نام‌های خاص در میان گویشوران کردزبان شهر بانه طی صد سال اخیر، از سال 1300 تاکنون، می‌پردازد. روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی است و داده‌ها، از پیکرة ادارة ثبت احوال گرفته شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها براساس عنصر اجتماعی هویت (ملّی، مذهبی، قومی و فراملّی) صورت پذیرفته است. یافته‌های پژوهش بیانگر این است که در ای...
[ 14 ] - تعیین مقوله دستوری واژگان چندنقشی در فرهنگ های لغت زبان فارسی
تعیینِ مقولة دستوریِ واژه های چندنقشی- واژه هایی که در نقش چندین مقوله دستوری ظاهر میشوند، یکی از مشکلات فراروی فرهنگ نویسان است. ابهامِ مقوله‌های دستوری و همپوشی میانِ آنها و برخی فرآیندها مانند حذف، کوتاه شدگی و تغییرمقوله از جمله عوامل مؤثر در چندنقشی شدن واژه ها هستند. برخی از این عوامل، بر مقولة دستوری واژه ها تأثیری پایدار نهاده و برخی دیگر فقط سبب تغییر نقشی میشوند که در شرایط ویژ...
نویسندگان همکار
علی درزی 1