ابراهیم رحیمی‌زنگنه
استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه
[ 1 ] - بیان‌ناپذیری تجربههای عرفانی از نگاه مولوی
بدون تردید یکی از موضوعات مورد اتّفاقِ تمامیِ عرفای شرق و غرب، این است که زبان برای بیان تجربههای عرفانی نارساست؛ یعنی حقایق و مفاهیم بلند عرفانی که برای اهل معرفت از طریق شهود حاصل میشود، قابل بیان نیست. مولانا جلال‌الدّین نیز در مثنوی به اشکال مختلف همین حقیقت را به زیبایی تبیین کرده و عملاً تنگنای زبان را در بیان حقایق عرفانی نشان داده است. برای بیان حقایق و مفاهیم عرفانی، چهار مانعِ موضوع، متکلّ...
[ 2 ] - کرمانشاه و سوءتفاهمی تاریخی
امروزه، ریشهشناسی عامیانه یکی از مصادیق فرهنگ توده است که از دیرباز در بین ایرانیان رواج داشتهاست. این نوع از ریشهشناسی در مورد نام شهرها و روستاها نیز نمونه‌‌های بسیاری دارد. یکی از شهرهای ایران که نام آن از قرنها پیش به صورت عامیانه و غیرعلمی و بدون توجه به ریخت‌‌های قدیمیترِ آن ریشهشناسی شدهاست، شهری است که امروزه کرمانشاه نامیدهمیشود. در برخی از کتابهای تاریخی به دلیل شباهتی ظاهری ...
[ 3 ] - متناقضنمایی در اشعار عرفانی امام خمینی (ره)
پارادوکس یا متناقضنما، یکی از شیوههای آشناییزدایی است. متناقضنمایی از ویژگیهای شعر فارسی به شمار میرود که در اشعار عرفانی، از جمله غزلیات عرفانی دیوان اشعار امام خمینی (ره) نیز جایگاهی ویژه دارد. در کنار استدلالهای برهانی و منطقیای که در شخصیّت امام برجسته است، با بررسی دیوان اشعار ایشان بُعد دیگری از ابعاد برجستۀ شخصیّتشان آشکار میشود. حضرت امام (ره) در مقام یک عارف، برای بیان تجربههای ...
[ 4 ] - جلوه های پایداری در مناظره های امامرضا(علیه السلام) و سروده های صفارزاده و گرمارودی
دین اسلام مهم‌ترین عامل وحدت ملی و اقتدار فرهنگ اسلامیـایرانی است. آموزه‌های دینی، سیمای معصومین(علیهمالسلام)، سخنان و روایات سازنده و شجاعانة آنان برای روشنگری و استبدادستیزی از مبانی مهمّ ادبیات پایداری در زبان و ادب فارسی است، چنانکه مناظره‌های امامرضا(علیهالسلام) با بزرگان و دانشمندان ادیان گوناگون در شمار این مبانی نظری است. بر این اساس، مناظره‌های امامرضا(علیهالسلام) مبتنی بر فرهنگ...
[ 5 ] - تحلیل ساختاری سیر العباد إلی المعاد بر اساس الگوی «سفر نویسنده» ووگلر
سیر العباد إلی المعاد نخستین معراج‌نامۀ منظوم ادب فارسی و داستان درماندگی روح سنایی در عالم مادّه و اشتیاق سفر و بازگشت به عالم معناست. سنایی مراتب وجود را از جمادی و حیوانی تا انسانی طی می‌کند و به مرتبۀ عقل کلّی می‌رسد و سپس به پیکر آخشیجی خود باز می‌گردد. بـررسی ساختار داستانهای قهرمانانه از سوی جوزف کمبل، منجر به طرح نظریۀ «تک‌اسطوره» مبنی بر هستی‌مندی همیشگی یک قهرمان با پیکرگردانی مداوم ش...
[ 6 ] - نمادگرایی در شعر بهزاد کرمانشاهی و عبد الوهّاب البیاتی
در دورة معاصر بهدلیل مشترکات فراوان بین دو فرهنگ ایرانی و عربی، می‌توان تشابه افکار و تصاویر و درنهایت مضامین شعری همسان را که البتّه در برخی موارد با دیدگاههای متفاوت همراه هستند، در آثار شعری شاعران دو ملّت بهخوبی حس کرد. بهزاد کرمانشاهی و عبد الوهّاب بیاتی، بهمثابة عضوی از جامعة ادبی خویش، نقش مهمّی در بازتاب تحوّلات سیاسی و اجتماعی ایفا کرده‌اند؛ امّا گاهی اوقات واقعیّت‌های جامعه، بنا به دلایل...
[ 7 ] - همانندی تأویل‌های منشوری عطار از هبوط آدم و سقوط ابلیس
نویسندگان و شاعران عارف‌مسلک در مواجهه با قرآن و حدیث، نگاهی تأویلی داشته‌‌اند؛ برای نمونه، از نگاه عطار، آدم با بندگی خود مایۀ زینت هستی میشود و ابلیس مظهر قهر الهی. ازاین‌رو، یکی از موضوعات برجسته در آثار او تأویل‌هایی است که در خصوص «آفرینش آدم و هبوط او از بهشت» و «تمرد ابلیس و سقوطش از مقامی ارجمند» ارائه کرده است. در این پژوهش بر آن هستیم که بر پایۀ نظریۀ هرمنوتیک (hermeneutic) و با روش ...
[ 8 ] - تحلیل ساختار و پیرنگ مقدّمة سفر «هفت کشور» فخری هروی
هفت کشور فخری هروی اثر نویسنده و شاعر توانای دربار ایران و هند در سدة دهم هجری قمری است. این پژوهش با رویکردی ساختارگرایانه مقدمة سفر این کتاب را بررسی کرده است. مقدمة این کتاب بخش ویژه و هنرمندانة آن است. پرسش‌های این پژوهش بر شناسایی ساختار مقدمة هفت کشور، نشان‌دادن الگوی پیرنگ ساختار مقدمه و بیان ارتباط مقدمه با درون‌مایة اصلی تأکید دارد. هدف از اینگونه بررسی‌ها نخست شناسای...
نویسندگان همکار