محسن مؤید
استاد، گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
[ 1 ] - کانی شناسی کانسار (Zn-Cu-(Pb-Bi-Ag ماهور، باختر ده سلم: رهیافتی بر ژنز و نوع کانه زایی
کانسار (Zn-Cu-(Pb-Bi-Ag ماهور در مرکز بلوک لوت، در پهنه به شدت خردشده گسلی، بیشتر در واحد آتشفشانی- نیمه آتشفشانی داسیت - ریوداسیت به سن ائوسن بالایی- الیگوسن، تشکیل شده است. کانی سازی به‌صورت رگه ای، رگچه ای و برشیِ سولفید توده ای و یا همراه رگه- رگچه های کوارتز، کوارتز- کربنات و یا کوارتز- مسکوویت (سریسیت)- کربنات رخ داده است و به جز مقدار ناچیزی اسفالریت تیره، تنها پیریت ریزدانه به‌صورت فاز ا...
[ 2 ] - بررسی ساختاری گنبد نمکی خواجه در شمال خاور تبریز با هدف ارزیابی امکان‌پذیری ذخیره‌سازی گازو مدل‌سازی تحلیلی دیاپیریسم
در این تحقیق گنبد نمکی خواجه در استان آذربایجان شرقی از دیدگاه ساختاری بررسی شده و سپس امکان ذخیره‌سازی گاز در این گنبد مورد ارزیابی قرار گرفته است. در اثر صعود این گنبد نمکی ساختارهای بسیار متنوعی همچون گسل‌های معکوس حاشیه‌ای، گسل‌های نرمال شعاعی، چین‌ها و کارست توسعه یافته‌اند. در بخش شمالی گسل تبریز زنجیره‌ای از ساختارهای حوضه و گنبد وجود دارد که همگی دارای کشیدگی با روند شمال باختری – جنوب...
[ 3 ] - ویژگی‌های زمین‌شناسی و ژئوشیمی کانسار مولیبدن پورفیری سیه‌کمر (باختر میانه، شمال باختر ایران)
کانسار مولیبدن سیه‌کمر یک سامانه مولیبدن پورفیری است که در تازهترین پژوهش نگارنده در شمال باختر ایران کشف شده، برای اولین بار در این نوشتار گزارش گردیدهو سامانه کانسارسازی آن، بر پایه دادههای زمین‌شناسی و ژئوشیمیایی، شواهد کانی‌سازی و میانبار...
[ 4 ] - زمین گردشگری و ارزیابی توان گردشگری منطقه قافلانکوه میانه، با استفاده از مدل ریاضی تابع هدف
منطقه مورد مطالعه در جنوب خاور میانه، و در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. صعنت گردشگری، بویژه زمین‌گردشگری به عنوان رویکرد جدیدی برای توسعه همزیستی انسان و طبیعت، به منظور بهره برداری اقتصادی، امروزه در توسعه مناطق، جایگاه چشمگیری یافته است. با تعیین ظرفیتهای طبیعی مناطق، جهتگیری و برنامهریزی و توسعه فیزیکی در راستای صنعت گردشگری و جذب جهانگردان بویژه در زمینه ملی و فرا ملی، میتوان زمین...
[ 5 ] - بررسی دگرسانی و کانی سازی مس پورفیری در منطقه سوناجیل (خاور هریس– استان آذربایجان شرقی)
منطقه سوناجیل در 17 کیلومتری خاور هریس در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. واحدهای سنگ‌شناختی اصلی در این منطقه از قدیم به جدید عبارتند از: تودههای آتشفشانی- آذرآواری ائوسن زیرین- میانی، استوک سوناجیل پورفیری به سن ائوسن بالایی- الیگوسن زیرین، توده گرانیتوییدی اینچه با ترکیب دیوریت، سینودیوریت تا گابرو به سن الیگوسن میانی- بالایی و توده آتشفشانی پلیو- کواترنری اکوزداغی. استوک سوناجیل پو...
[ 6 ] - زمین‌شیمی و سنگ‌زایی سنگهای ریولیتی علمدار در خاور شهرستان تسوج (شمال‌باختری ایران)
ریولیت علمدار در بلندترین قله از رشته کوههای میشو (قلة علمدار) در خاور شهرستان تسوج رخنمون یافته است. این سنگ‌ها به‌صورت گدازه و دایک درون سازند کهر دیده می‌شوند؛ ازاین‌رو، سن احتمالی آنها به پرکامبرین نسبت داده شده است. کوارتز، پتاسیم‌فلدسپار و اندکی پلاژیوکلاز از کانیهای سازندة این سنگ‌ها هستند. بافت‌های همه‌بلورین و یا نیمه‌بلورین، پورفیری با زمینة شیشه‌ای، میکرولیتی پور...
[ 7 ] - معرفی دایک‌های لمپروفیری کامپتونیتی کوههای میشو (منطقه الماس، استان آذربایجان‌شرقی)
منطقه الماس در شمال‌باختری استان آذربایجان‌شرقی، بخشی از منطقه زمین ساختی سلطانیه – میشو به‌شمار می‌رود.دایک‌های لمپروفیری، سازند کهر را قطع کردهاند. آمفیبول (طول فنوکریستهای آمفیبول بیشتر از 3 سانتیمتر است)، بیوتیت، پیروکسن، الیوین، پلاژیوکلاز، آپاتیت، کلسیت و کلریت از کانیهای سازندة دایک‌های لمپروفیری منطقه الماس با بافت پورفیری هستند. برپایه ویژگی‌های کانی‌شناسی و یافته‌های زمینشیمیا...
[ 8 ] - بررسی سنگ‌نگاری و پتروژنز گرانیت آی‌قلعه‌سی در خاور تکاب (شمال‌باختری ایران)
توده گرانیتی بررسی‌شده در شمال روستای آی‌قلعه‌سی در خاور شهرستان تکاب رخنمون دارد. توده نفوذی آی‌قلعه‌سی با ترکیب اصلی گارنت-مسکوویت گرانیت درون واحد ماسه‌سنگی و کنگلومرایی ائوسن نفوذ کرده و سنگهای هورنفلس با درجه دگرگونی ضعیف را در سنگهای میزبان پدید آورده است. پتاسیم‌فلدسپار، پلاژیوکلاز، کوارتز و مسکوویت از کانیهای اصلی سازنده توده گرانیتی آی‌قلعه‌سی هستند. در این سنگ‌ها، گارنت کانی فرعی...
[ 9 ] - ژئوشیمی ایزوتوپ‌های Rb/Sr و Sm/Nd و پتروژنز تودههای گرانیتوئیدی میشو (شمال‌غرب ایران)
توده گرانیتوئیدی میشو در شمال‌غربی پهنه ایران مرکزی بخشی از نوار دگرگونی پرکامبرین خوی-تکاب است. بر اساس پژوهش‌های پتروگرافی، این توده شامل چندین توده از سنگهای گرانیتوئیدی با ترکیبی از دیوریت تا لویکوگرانیت را در بر می‌گیرد. این سنگ‌ها بر اساس پژوهش‌های ژئوشیمیایی به سه گروه اصلی (I-type، S-type وگرانیت‌های روشن) تقسیم می‌شوند که تحت تأثیر فرآیندهای پیچیده ماگمایی قرار گرفته‌اند. سرشت سنگهای...
[ 10 ] - مینرال‌شیمی و سنگ‌شناسی دایک لامپروفیری کوه گوی‌پشتی (شمال‌غرب مراغه، آذربایجان شرقی)
منطقه کوه گوی‌پشتی در فاصله 30 کیلومتری شمال‌غرب مراغه، در استان آذربایجان شرقی قرار دارد. دایک لامپروفیری کوه گوی‌پشتی در درون نهشته‌های رسوبی شمشک جایگیری کرده است و با توجه به شواهد چینه‌شناسی به طور احتمالی، سن سیمرین پیشین را دارد. کانیهای اصلی تشکیل‌دهنده دایک لامپروفیری شامل: پلاژیوکلاز (آندزین-اولیگوکلاز)، بیوتیت (استونیت)، فلوگوپیت، اولیوین و کلینوپیروکسن (دیوپسید) است. در مقاطع میکرو...
[ 11 ] - پتروژنز سنگهای آداکیتی پس از تصادم پلیوکواترنر شمال آتشفشان سهند (شمال‌غرب ایران)
منطقه مورد مطالعه در جنوب آتشفشان سهند، در شمال‌غرب ایران واقع شده است. سنگهای آتشفشانی در این منطقه مربوط به بخشی از فعالیت جوان آتشفشان سهند بوده که به صورت روانه‌های گدازه و واحدهای توف و نهشته‌های تفرا متشکل از: خاکستر، پونس، لاپیلی، آگلومرا و برش‌های آتشفشانی روی واحدهای رسوبی به سن پلیوسن قرار گرفته است. ترکیب اصلی سنگ‌ها داسیتی با بافت غالب پورفیری و زمینه دانه‌ریز تا شیشه‌ای و تراکیتی ...
[ 12 ] - سنگ‌نگاری و سنگ‌شناسی توده پورفیری کانسار مس سونگون و دایک‌های پس از کانی‌سازی، با نگرشی بر اسکارن همراه (شمال ورزقان-آذربایجان‌شرقی)
معدن مس سونگون در استان آذربایجان‌شرقی و در شمال شهر ورزقان واقع شده است. قدیمی‌ترین سنگهای منطقه آهک‌های کرتاسه است. پس از جایگیری توده نفوذی پورفیری، چهار گروه دایک با ترکیب متفاوت در آن نفوذ کردهاند. ترکیب توده نفوذی کوارتز‌مونزویت است. چهار پهنه دگرسانی پتاسیک، فیلیک، پروپلیتیک و آرژیلیک در سونگون مشاهده می‌شود. بافت غالب توده نفوذی، پورفیری با خمیره ریز‌بلور و بافت‌های میکرولیتی و میکرول...
[ 13 ] - مطالعه اثر تتراد در الگوی عناصر کمیاب خاکی مجموعه گرانیتوئیدی A-Type میشو در شمال‌غرب ایران
گرانیتوئیدهای A-Type شرق میشو،گرانیت‌های پرآلومینوس تا ساب‌آلومینوس هستند که توسط ذوب‌بخشی پوسته تحتانی تشکیل شده‌اند و حاوی کانیهای کوارتز، فلدسپات‌پتاسیک، پلاژیوکلاز، همراه با مقادیر اندکی آمفیبول و بیوتیت و کانیهای فرعی آلانیت، زیرکن، آپاتیت و اکسیدهای آهن هستند. الگوی کندریت به‌هنجار شده REE در این گرانیتوئیدها یک الگوی اثر تتراد تیپ M با بی‌هنجاری شدیداً منفی Eu نشان میدهد. تلفیق داده‌ها...
[ 14 ] - زمین‌شناسی و زمین‌شیمی توده گرانیتوییدی S-type میشو، شمال‌غرب ایران
توده گرانیتوییدی S-type میشو در جنوب‌غرب مرند (بین گسل‌های شمالی و جنوبی میشو) و شمال‌غرب ایران و دامنه شمال‌غربی کوههای میشو رخنمون داشته و در سنگهای دگرگونی پرکامبرین (سازند کهر) تزریق شده است. این توده از لحاظ سنگ‌شناسی در برگیرنده طیفی از سنگهای نفوذی اسیدی شامل گرانودیوریت، مونزوگرانیت، سینوگرانیت و گرانیت دومیکایی بوده و توسط دایک‌های اسیدی و بازیک قطع شده است. حضور انکلاوهای سورمیکاسه...
[ 15 ] - مطالعه پتروگرافی و ژئوشیمی سنگهای آتشفشانی قافلانکوه میانه (شمال‌غرب ایران)
محدوده مورد مطالعه بخشی از نوار ماگمایی ترشیر البرز غربی-آذربایجان است. رخنمون‌های اصلی در ارتفاعات قافلانکوه (جنوب‌شرق میانه) شامل تناوبی از گدازه‌های آندزیتی، آندزیت‌بازالتی، تراکی‌آندزیت و توف‌های وابسته است. این مجموعه توسط گنبد‌های اسیدی و در برخی نقاط توسط روانه‌های اسید و ایگنمبریت پوشیده می‌شوند. کانی‌شناسی اصلی گدازه‌ها شامل الیوین، کلینوپیروکسن، هورنبلند، بیوتیت، پلاژیوکلاز، کوارتز و...
[ 16 ] - شیمی سنگ کل متاپلیت‌های شاهین‌دژ، زادگاه رسوبی و پاراژنزهای کانیایی
با هدف تعیین زادگاه سنگهای رسوبی دگرگون‌شده در همتافت شاهین‌دژ واقع در شمال‌غرب ایران، مطالعاتی بر روی شیمی سنگ‌کل متاپلیت‌های منطقه صورت گرفت. ژئوشیمی عناصر اصلی، سنگ رسوبی اولیه را بیشتر از نوع شیل ارزیابی می‌کند. بررسی اکسیدهای عناصر اصلی، واسطه و کمیاب (مانند K2O، TiO2، Rb و Ni) ماهیت حدواسط تا اسیدی در حد آندزیت تا ریوداسیت را برای سنگ آذرین مولد این رسوبات نشان میدهد. درجه دگرسانی شی...
[ 17 ] - بررسی ویژگی‌های ژئوشیمیایی مجموعة نفوذی نطنز، شمال اصفهان
منطقة نطنز در 120 کیلومتری شمال شهر اصفهان واقع شده است. از نظر تقسیمات زمین‌شناسی، این منطقه در کمربند آتشفشانی ارومیه دختر قرار گرفته است. در این ناحیه تودههای نفوذی به سن الیگو- میوسن در سنگهای آتشفشانی متعلق به ائوسن نفوذ کردهاند. مجموعة نفوذی نطنز از نظر سنگ‌شناسی، شامل انواعی همچون گابرو، دیوریت، کوارتزدیوریت، کوارتزمونزونیت، گرانودیوریت و گرانیت است. بررسی‌های صحرایی، کانی‌شناسی و ژئو...
[ 18 ] - معرفی فیبرولیت‌های منطقه قروه و شرایط تشکیل آنها
سنگهای دگرگونی منطقه قروه، جنوب شرق سنندج، جزو زون دگرگونی سنندج ـ سیرجان است. جنوب این ناحیه دارای مجموعه‌ای از دگرگونی‌های ناحیه‌ای و دگرگونی‌های مجاورتی حاصل از نفوذ توده‌ها است. درجات دگرگونی مختلف، نفوذ توده‌ها و پروتولیت‌های گوناگون، سنگهای دگرگونی مختلفی را به‌وجود آورده‌اند. متاپلیت‌ها دارای دو نسل از کانیهای آندالوزیت، کردیریت و گارنت هستند که در پاسخ به دو مرحله نفوذ مجزا ایجاد شده...
[ 19 ] - مطالعه دگرسانی، ترکیب کانی شناسی و خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک صنعتی یانیق (جنوب غرب هشترود) با هدف بررسی کاربردهای صنعتی آن
منطقه مورد مطالعه در 27 کیلومتری جنوب غرب شهرستان هشترود و در اطراف روستای یانیق قرار گرفته است. این ناحیه بخشی از زون ساختاری البرزغربی- آذربایجان را تشکیل میدهد. در محدودهی مورد مطالعه، دگرسانی آرژیلیک نسبتاً شدید در سنگهای آتشفشانی با ترکیب آندزیت- آندزیت بازالتی به سن پلیوسن منجر به تشکیل کانیهای رسی شده است. براساس مطالعات انجام شده محلول گرمابی دگرسان کننده در محدوده مورد مطالعه، دما پ...
[ 20 ] - بررسی ژنز تورمالین‌های منطقه شربیت (شمال‌شرق اهر- آذربایجان‌شرقی) و رفتار عناصر نادر خاکی در طی فرآیندهای تشکیل تورمالین
منطقه مورد مطالعه در مجاورت روستای شربیت و در فاصله 28 کیلومتری شمال شرق اهر )استان آذربایجان‌شرقی( واقع شده است. توده کوارتزمونزونیتی واقع در این منطقه میزبان تورمالین‌های گرمابی است که بر مبنای ویژگی‌های بافتی بصورت رگه‌ای، برشی، تودههای کوارتز- تورمالینی و تورمالین‌های پرکننده فضای خالی مشاهده می‌شوند. بر اساس مطالعات سنگ‌نگاری و نتایج ریزکاو الکترونی (EPMA)، تورمالین‌ها از نوع دراویت- شور...
[ 21 ] - چگونگی فرایندهای برونزاد با تفسیری از کلاهک شسته‌شده و منطقه غنی‌شده اکسیدی در کانسار چندفلزی ماهور، باختر ده‌سلم
کانی‌شناسی منطقه اکسیدان به عنوان اثری از اقلیم گذشته، نشانگر رخداد فرایندهای غنی‌شدگی برونزاد در کانی‌سازی Zn-Cu-(Pb-Bi-Ag) ماهور در لوت مرکزی، طی دو مرحله است: در مرحله اول که فرایندهای برونزاد در اثر آبهای جوی طی اقلیم خشک الیگوسن تا میوسن بالایی رخ داده است، کلاهک شسته‌شده شامل ژاروسیت، ناتروژاروسیت و گوتیت زیاد با نسبت‌های متغیر و مقدار کمی هماتیت و گوگرد همراه دگرسانی آرژیلی برونزاد با کا...
[ 22 ] - مطالعه شیمی کانیها و حرارت- فشار سنجی انواع مختلف زنولیت ها در سنگ های آتشفشانی پلیوسن قخلار (غرب مرند، شمال غرب ایران)
منطقه مورد مطالعه در کوههای میشو، شمال غرب مرند واقع شده است. سنگهای آتشفشانی و آتشفشانی-تخریبی پلیوسن عمده برونزدهای سنگی منطقه را تشکیل می دهند. انواع مختلف زنولیت های لامپروفیری، میکا پیروکسنیتی، کربناته و آمفیبولیتی داخل سنگهای آندزیتی مشاهده می شوند. زنولیت لامپروفیری متشکل از درشت بلورهای بیوتیت و کلینوپیروکسن در زمینه ای از همین بلورها همراه با پلاژیوکلاز با بافت شاخص پورفیریک و هیالوپور...
[ 23 ] - گرانیت‌های تیپ S منطقة گرمی‌چای (شمال‌باختری ایران): شیمی سنگ کل، جایگاه زمین‌ساختی و سازوکار پیدایش
منطقة گرمی‌چای در شمال شهرستان میانه (شمال‌باختری ایران) دربرگیرندة مجموعه‌ای از سنگهای دگرگونی شیستی، آمفیبولیت، کالک‌سیلیکات و مرمر و گرانیتویید است. گرانیتوییدها از دو تیپ S و A هستند. سازوکار پیدایش این گرانیت برپایة ذوب‌بخشی یک سنگ خاستگاه پلیتی سرشار از مسکوویت و واکنش ذوب، بیشتر آبزدایی مسکوویت بوده است. اندیس ASI برای گرانیت‌های تیپ S برابربا 12/1 تا 5/1 است و نشان‌دهندة سرشت پرآلومین...
نویسندگان همکار
ایرج رسا 1