علی فتح طاهری
استادیار گروه فلسفة دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)
[ 1 ] - آهنگ زمان در فلسفة حیات برگسن
یکی از مسائل مهم تاریخ فلسفه مسئلة زمان است. فیلسوفان زیادی به این مسئله پرداخته‌اند، ولی بدون تردید در روزگار ما برگسن نخستین فیلسوفی است که زمان را به جد مورد بررسی قرار داده است، به طوری که فلسفة او را به حق می‌توان فلسفة زمان نامید. او اساس فلسفة خود، و نقطة آغازین و پایانی آن را شهود زمان و به عبارت دقیق‌تر شهود دیرند میداند. مطابق سنت دوئالیستی برگسن در خصوص زمان می‌توان به دو رویکرد اش...
[ 2 ] - بررسی تغییر عقیدۀ آنتونی فلو از منظر موافقان و مخالفان
آنتونی فلو، فیلسوف تحلیلی مشهور، پس از حدود 60 سال تلاش برای انکار خدا، اعلام کرد که با تکیه بر اسناد و شواهد علمی، وجود خدا را پذیرفته است. به گفتۀ او، چرخش وی در جهت عمل به این اصل اساسی رخ داده است: «پیرو دلیل باش، هرکجا که تو را راهنمایی کرد». فلو در دورۀ الحاد با تأکید بر مسائلی از قبیل شرور موجود در جهان و معناداری گزاره‌های دینی، عقیدۀ خدا‌باوران را به چالش می‌کشد و بر اساس پیش‌فرض الحا...
[ 3 ] - هستی، زمان و سینما بررسی تأثیر هانری برگسون بر فلسفۀ سینمایی ژیل دلوز
ژیل دلوز در فلسفۀ سینمایی خود عمیقاً وامدار تفکر برگسون و مفاهیمی چون دیرند و خیرخواست حیاتی است. اما، آنچه توسل دلوز به برگسون را مسئله‌برانگیز می‌کند، مخالفت آشکار برگسون با سینماست. به باور او، سینما حرکت را که جریانی پیوسته است در عکس‌هایی منقطع و غیرواقعی جعل می‌کند. برگسون این شکل از بازسازی حرکت را به دلیل ایجاد ادراک کاذب، «توهم سینماتوگرافیک» می‌خواند و آن را به برداشت کمّی از حرکت/زمان ...
[ 4 ] - برهان مبتنی بر حقایق سرمدی در فلسفه لایب نیتس
بر خلاف ادعای راسل که بخش مربوط به خداوند و براهین اثبات وجود او را در اندیشه لایبنیتس سستترین و ضعیفترین بخش فلسفه او میداند، این بخش به معنایی اساسیترین بخش فلسفه اوست. در نظام فلسفی لایبنیتس بدون خداوند نه چیزی میتواند موجود باشد و نه حتی ممکن. از این رو اثبات وجود خدا در فلسفه او ضروری است. یکی از مهم ترین براهین وی برهان مبتنی بر حقایق سرمدی است. برخی این برهان را متقاعد کننده تر از...
[ 5 ] - برهان نظم از منظر فلسفۀ نقادی کانت
چکیده یکی از سادهترین، عمومیترین و در عین حال کهنترین براهینی که برای اثبات وجود خدا اقامه شده، برهان نظم یا برهان غایتشناختی است. اندیشمندان بسیاری در تأیید یا رد این برهان قلمفرسایی کردهاند که در این میان، نقدهای کانت شهرت فراوان دارد. موضع کانت در برابر این برهان، هم جانبدارانه است و هم منتقدانه. او برهان نظم را همواره شایستۀ احترام میداند، زیرا تنها برهانی است که راه فهم را برای اعتق...
[ 6 ] - Leibniz’s Monads and Mulla Sadra’s Hierarchy of Being: A Comparative Study
Mulla Sadra and Leibniz, the two philosophers from the East and the West, belong to two different worlds. Though they were unaware of the ideas of each other, their philosophical systems share certain common points that are comparable. Monads constitute the basis of Leibniz's thought and he refers to their features in his various works. On the other side, Mulla Sadra's philosophy is also based ...
[ 7 ] - بررسی مسألة شرّ در اندیشة لایبنیتس
مشاهدة کاستی‌ها و نقایص جهان موجود و درد و رنج ناشی از آنها و به عبارت دیگر وجود شرور در عالم، ذهن همة آدمیان را مشغول داشته است. آنان می‌خواهند بدانند که مبدأ شرور چیست و چگونه می‌توان آنها را با اعتقاد به خدایی که عالم و قادر مطلق و خیر محض است و صنع او بهترین صنع ممکن است، سازگار دانست. لایبنیتس با طرح پرسش‌هایی که به اعتقاد هیوم، از زمان اپیکور مطرح بوده و همچنان بی‌جواب مانده‌اند میکوشد ...
[ 8 ] - تقریر و نقد سه ایراد عمده بر مقالة گتیه
تبعات انتشار مقالة گتیه، آنچنان گسترده و عمیق بود که برخی از معرفتشناسان را برآن داشت تا برای رهایی از این مخمصه، اساسِ مدعای گتیه را زیر سؤال ببرند. ما از میان ایرادهای وارد شده بر وی، سه مورد عمده را انتخاب کرده و شرح دادهایم که عبارتند از: 1ـ تردید در شمول مثالهای نقض گتیه؛ 2ـ تردید در اهمیت تاریخی و معرفتشناسانه مدعای وی؛ 3ـ تردید در اعتبار استنتاجهای درون مثالهای نقض گتیه. در نقد ای...
[ 9 ] - ریاضیات، هستی شناسیِ نیستی (نقدی بر هستی شناسی آلن بدیو)
آلن بدیو، فیلسوف معاصر فرانسوی، به تبیین گونهای هستیشناسی مبتنی بر مفهوم نیستی پرداخته است، چارچوبی هستیشناسانه موسوم به هستیشناسی تفریقی که از کثرتی محض سخن میگوید. داعیه بنیادین این قسم هستی شناسی را تز«ریاضیات هستیشناسی است»، تشکیل میدهد که به باور بدیو تنها از طریق نظریه مجموعه ها قابل تبیین است. او میکوشد تا به یاری ریاضیات، مفهوم واحد را بهطور کامل از هستیشناسی کنارگذارد. در ای...
[ 10 ] - علیت در اندیشه ملاصدرا
مسأله علیت یکی از مهم ترین مسائل فلسفی است که بدون فهم آن درک جهان هستی ممکن نیست. اساسا هر نوع بحث، سخن و تجربه ای مبتنی بر فهم علیت و پذیرش آن است. مسأله علیت از جهات مختلف مورد توجه قرار گرفته است. فیلسوفان جدید غرب مانند هیوم و کانت این موضوع را از نظرگاه معرفت شناسی و فیلسوفان مسلمان از حیث وجود شناسی مورد بررسی قرار داده اند. ملاصدرا ، فیلسوف بزرگ جهان اسلام، در آثار مختلف خویش به ویژه مه...
[ 11 ] - بررسی مفهوم «کورا» در اندیشة کریستوا با نظر به رسالة تیمائوس افلاطون
ژولیا کریستوا، فیلسوف مطرح جریان پست‌مدرنیسم، با قرائتی روان‌کاوانه و زبان‌شناختی از مفاهیم بنیادین فلسفه، در پی ترسیم جهان و سوژه‌ای سیال و در فرآیند است. وی، در تبیین نظریة خویش، از مفهوم "کورا" استفاده می‌کند. این مفهوم که اولین‌بار در رسالة تیمائوس افلاطون برای تشریح فرآیند شکل‌گیری جهان به کار می‌رود، در تفکر کریستوا نسبتی با زبان می‌یابد و به عنوان نخستین خاستگاه سوژه تلقی می‌شود. مقصود ا...
[ 12 ] - بررسی تبعیض نژادی در فلسفه کانت
یکی از چالش های مطرح درباره حقوق انسان در فلسفه عملی کانت، سخنان نژادپرستانه او است. در نگاه اول، این سخنان با روح حاکم بر تفکر او متعارض به نظر می رسد. برخی کانت پژوهان به توجیه آن پرداخته اند و بعضی دیگر، بر وجود این تضاد تأکید کرده اند. به عقیده ما، با وجود سخنان نژادپرستانه کانت، نظریه اخلاقی او مصون از رویکرد نژادپرستانه است و هیأتی جهان شمول دارد که بر حفظ کرامت همه انسان ها به عنوان وظیف...
نویسندگان همکار