عباس یزدانی
عضو هیئت علمی گروه فلسفۀ اسلامی دانشگاه تهران
[ 1 ] - نقد نظریۀ عدل الاهی غایتشناسانۀ سوئینبرن درمسألۀ شرّ
وجود انواع شرور در جهان هستی همواره دستمایۀ ملحدین برای نقد عقلانیت خداباوری بوده است. در میان پاسخهای مختلفی که از سوی خداباوران به مسألۀ شر داده شده است، نظریۀ عدل الاهی غایتشناسانۀ سوئینبرن، فیلسوف دین معاصر انگلیسی، از اهمیت خاصی برخوردار است. وی در این نظریۀ عدل الاهی ادّعا دارد که نظریهاش نه تنها میتواند به اِشکال شرّ اخلاقی پاسخ دهد، بلکه اِشکال شرّ طبیعی را نیز میتواند از میان بردارد. ...
[ 2 ] - مبانی معرفت‌شناختی دیدگاه ولترستورف دربارة معقولیت باورهای دینی
یکی از رهیافت‌هایی که در معرفت‌شناسی دینی به دفاع از معقولیت باورهای دینی پرداخته است، «معرفت‌شناسی اصلاحشده» است. در بین معرفت‌شناسانِ اصلاحشده دیدگاهِ «ولترستورف» با انتقادات کمتری مواجه است. این نوشتار سعی دارد با بهره‌مندی از روش توصیف و تحلیل، مبانی معرفت‌شناختی دیدگاه ولترستورف را دربارة معقولیت باورهای دینی نشان دهد. مبانی معرفت‌شناختی ولترستورف از طریق بررسی چالش دلیل‌گرایی قابل تبیین ...
[ 3 ] - تحلیل انتقادی دیدگاه مکتب تفکیک در مورد رهیافت عقل‌گرایانۀ فلسفی به دین
مکتب تفکیک به‌کارگیری عقل و استدل‌های فلسفی را در فهم گزاره‌ها، مدعیات و باورهای دینی به طور جدی رد کرده است. پیروان این مکتب رهیافت عقل‌گرایانۀ فلسفی در باب فهم دین را کاملاً متضاد با دینداری و ایمان معرفی و معرفت صحیح دینی را به راه وحیانی منحصر می‌کنند. هدف این نوشتار بازخوانی روش تفکیکی و نقد و بررسی ادعاها و استدل‌های مربوط به آن است. این مقاله با روش کتابخانه‌ای و از طریق بررسی آثار مکتوب ...
[ 4 ] - مقایسه دیدگاه تکثرگرایی دینی هیک با دیدگاه انحصارگرایی دینی پلنتینگا
هدف این مقاله مقایسه و ارزیابی دیدگاه جان هیک و آلوین پلنتینگا در مورد مسأله تنوع دینی است. هیک در تبیین دیدگاه تکثرگرایی خود، مشکلات انحصارگرایی و شمول گرایی دینی مسیحی را طرح کرده و تنها راه خلاصی از این چالش‌ها را نگاهی کثرت گرایانه به ادیان معرفی میکند. وی با تأکید بر تحول رستگارآفرین از خود محوری به خدا محوری، به عنوان گوهر اصلی دین، اختلاف ظاهری میان ادیان و دعاوی آنها را ناشی از بی توجه...
[ 5 ] - مقایسه دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا در مورد تجرد خیال و ارتباط آن
یکی از مباحث مهم مورد اختلاف ابنسینا و ملاصدرا در علم النفس، مبحث تجرد خیال است. گرچه ابنسینا در بعضی از آثار خود مانند المباحثات با تردید و تحیر، تجرّد خیال را مطرح نموده است، ولی با توجه به مبانی او، که عقل را فقط مدرِک کلیات میداند و هر نوع ادراک جزئی را به قوای جسمانی نسبت میدهد، نمیتواند به تجرّد خیال معتقد باشد، لذا در کتاب النجاه تصریح میکند که ادراک خیالی، ادراکی مادی و جسمانی است،...
[ 6 ] - رابطه بین دین و مدرنیته، تعارض یا سازگاری؟
مدرنیته فرایند و پروسه تحول فکری، فلسفی، علمی، صنعتی، سیاسی و اجتماعی است که بعد از رنسانس در غرب رخ داد. این پدیده دارای مولفههای خاصی است. پرسش اصلی این است که چه نسبتی بین این پدیده خا ص دنیای غرب و دین وجود دارد؟ آیا دین اسلام در تعارض با مدرنیته است، یا با آن سازگار است؟ آیا چالشهای بین دین و مدرنیته حلشدنی است؟ هدف این نوشتار بررسی فرایند مدرنیته و مولفههای آن و تعیین نسبت آن با دین است. ...
[ 7 ] - بررسی و مقایسه دیدگاه علامه طباطبایی و آلوین پلنتینگا در مورد تنوع ادیان
یکی از مهمترین مباحث فلسفه دین، مسأله تنوّع دینی است. دیدگاههای مختلفی در بحث تنوّع دینی از سوی دینپژوهان مطرح شده است. پژوهش حاضر به بررسی و مقایسه نظریّه آلوین پلنتینگا، فیلسوف دین مسیحی به عنوان مدافع نظریه انحصارگرایی دینی و علّامه طباطبایی، فیلسوف و دین پژوه اسلامی پیرامون تنوّع ادیان می‌پردازد. از بررسی آثار مختلف علّامه طباطبایی میتوان استنباط نمود که وی با ارائه دیدگاهی شمولگرایانه، بر ...
[ 8 ] - نقد و بررسی رویکرد معرفت‌شناسانه آلستون درباب تجربه‌ی دینی
با مخدوش شناخته‌شدن براهین اثبات وجود خداوند در عصر روشنگری، برخی از الهیدانان مسیحی بر آن شدند تا برهانی از طریق تجربه‌ی دینی بر وجود خداوند اقامه کنند. ویلیام. پی. آلستون طرحی درباب اعتبار معرفت‌شناختی تجربه‌ی دینی پیشنهاد کرد که میتوان دو رکن اساسی آن را چنین بیان کرد: اصل توجیه در بادی نظر و مشابهت ادراکات حسی و ادراکات عرفانی در کاستیها و قوت‌ها. هدف این نوشتار بررسی و نقد این رویکرد، ...
[ 9 ] - مبانی معرفت شناسی اصلاح شده و میزان تأثیرات توماس رید بر آن
معرفت شناسی اصلاح شده به عنوان مکتبی نوپا در فلسفۀ دین با انتقاد از مبناگروی کلاسیک و مدرن در باب معیار معقولیت باورهای دینی مدعی است باور به وجود خداوند، با صرف نظر از موفقیت یا عدم موفقیت براهینی که برای اثبات وجود خداوند ارائه شدهاند؛ همچنان میتواند معقول باشد. ادعا شده است که معرفت شناسان اصلاح شده به میزان قابل توجهی از توماس رید (1796-1710) فیلسوف اسکاتلندی قرن هجدهم متأثر بودهاند. هدف...
[ 10 ] - پرسش از نسبت اخلاق و دین در اندیشه هایدگر
مسئلة پژوهش حاضر، پی‌گیری موضع هایدگر در قبال نسبت دین و اخلاق است. هایدگر در مواضع گوناگون، و البته نه چندان منسجم و نظام‌مند، در باب اخلاق و دین، به معنای مرسوم و شناخته‌شدة آن سخن گفته است و در اغلب موارد نیز آنها را مورد نقد قرار داده است. در این تحقیق تلاش شده است مسئلة هایدگر با دین و اخلاق و مواضع او در مورد نسبت میان آنها مورد بررسی قرار گیرد. همچنین تلاش شده است ضمن طرح انتقادات هاید...
[ 11 ] - کورنئا زیر ذره‌بین: بررسی و ارزیابی کارآمدی کورنئا در نقد استدلال قرینه‌ای شر بی‌وجه ویلیام رُو
ویلیام رُو با معرفی مسئله‌ی قرینه‌ای شر فصل تازه‌ای در مباحث پیرامون شر گشود. نخستین صورت‌بندی رُو از این مسئله بر این مبنا استوار است که چون «بنظر می‌رسد» که برخی از شرور جهان بی‌وجه هستند، پس این شرور حقیقتاً هم بی‌وجه هستند.نافذ‌ترین نقدی که بر استدلال ویلیام رُو نوشته شده، نقد استفان ویکسترا براساس اصلی معرفت‌شناختی به نام «کورنئا»است؛ وی نشان میدهد که ما مجاز نیستیم در شرایط موردنظر رُو از «بنظ...
[ 12 ] - بررسی و نقد دلایل مخالفت کارل بارت با الهیات طبیعی
مواجهۀ کارل بارت _ الهیدان برجستۀ سوئیسی اوایل قرن بیستم _ با الهیات طبیعی، نتایج دامنه‌داری در تفکّر الهیاتی قرن بیستم داشته است. نگاه عموماً ناهمدلانۀ بارت به الهیات طبیعی، به مدت چند دهه سبب شکل‌گیری نگرشی منفی به آن، خاصه در حلقۀ دوستداران و رهروان مکتب او شد که بی‌وجه، غیر ضروری و حتی زیان‌آور به‌نظر می‌رسد. نظر به اهمیت این موضوع، به هدف نقد اصولی موضع بارت، ابتدا ادلۀ بارت ب...
[ 13 ] - تبیین معجزه و دعا در چهارچوب تعابیر کپنهاگی و بوهمی از مکانیک کوانتومی
با مفروض‌گرفتن امکان وقوع معجزه، استجابت دعا و اعمال خارق عادت دیگر، این پرسش اساسی مطرح می‌شود که چگونه میتوان این قبیل وقایع را به نحو طبیعی تبیین کرد؟ به بیان دیگر، چگونه میتوان تصرف و مداخلۀ مستقیم خداوند در انجام چنین اموری را تبیین کرد؟ پاسخهای مختلفی از سوی فلاسفه، متکلمان و اندیشمندان علوم تجربی به پرسش‌های بالا داده شده است. هدف پژوهش حاضر تبیین نحوۀ تصرف خداوند در معجزات و دعا با ب...
نویسندگان همکار