سعید حسام پور
دانشیار دانشگاه شیراز
[ 1 ] - بررسی تطبیقی معمای هستی در اندیشه‌ی عمرخیام نیشابوری و ایلیا ابو ماضی لبنانی بر پایه‌ی مکتب اروپای شرقی
ادبیات تطبیقی دانشی نوین است که که از زمان پیدایش در اروپا و آمریکا، تعریف‌ها و مکتب-های گوناگونی داشته است. این دانش در کشور‌های اروپای شرقی در دهه‌ی شصت مورد توجه قرار گرفت. بر پایه‌ی این مکتب جامعه از یک زیر ساخت و یک روساخت شکل گرفته است. واقعیت‌های اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی زیرساخت و ادبیات و هنر روساخت آن هستند. پژوهش حاضر در پی تطبیق معمای هستی در اندیشه‌ی خیام و ایلیا ابوماضی بر پایه‌ی ...
[ 2 ] - بررسی نقش کنش و نشانه در پیوند موضوعی پنج باب هندی کلیله و دمنه نصرالله منشی
در دوره معاصر، نقد ادبی در کانون توجه قرار گرفته است و آثار ادبی از دیدگاههای مختلف بررسی شدهاند. در میان شاخههای متعدد نقد ادبی، یکی از رویکردهایی که از آغاز سده بیستم به آن توجه شد، رویکرد بررسی ساختارگرایانه است که به سبب تلاش برای کشف الگو و نظامی از روابط و پیوندها، ارزیابی مفاهیم را ممکن میسازد؛ بدین ترتیب ساختارگرایی با حرکت از زبان به ادبیات و تحلیل ژرف‌ساخت آثار ادبی، الگوهای منا...
[ 3 ] - سیمای اسکندر در آیینه‌های موج‌دار
اسکندر مقدونی، یکی از چهره‌های تاریخ‌ساز و اثرگذار در تاریخ و تمدن بشر بوده است. جای شگفتی است که درباره هیچ شخصیت اسطوره‌ای و تاریخی تاکنون به اندازه اسکندر اثر مستقل به زبان فارسی تألیف نشده است؛ افزون بر بسیاری از متون تاریخی که به گونه‌ای مفصل درباره زندگی و شخصیت اسکندر سخن گفته‌اند، در هشت اثر به صورت نظم یا نثر به داستان زندگی اسکندر پرداخته شده است، از این تعداد سه اثر به نثر نگاشته ش...
[ 4 ] - درنگی بر پیوندهای بینامتنی در داستان در باغ بزرگ باران می‌بارید نوشته‌ی احمدرضا احمدی
چکیدهبینامتنیت رویکردی ادبی است که به منتقدان این امکان را می‌دهد تا به شیوه‌ای علمی و نظام‌مند پیوندهای موجود در میان آثار ادبی را بررسی کنند. ژرار ژنت یکی از مهم‌ترین نظریه‌پردازان این رویکرد است که در کاربردی‌کردن آن نقش اساسی دارد. در این پژوهش داستانی از احمدرضا احمدی، نویسنده‌ی نام‌آشنای ادبیات کودک و نوجوان ایران، براساس نظریه‌ی بینامتنیت ژنت بررسی شده است. نام این داستان در باغ بزرگ با...
[ 5 ] - تارنمای برهم‌کنشانه‌ی متن و تصویر با بررسی تطبیقی کتاب‌های داستانی‌تصویری برتر ایرانی و غیرایرانی (بر پایه‌ی نظریه‌ی ماریا نیکولایوا و کارول اسکات)
هدف این پژوهش، واکاوی و مقایسه‌ی رابطه‌ی متن و تصویر، با توجه به سازه‌های داستانی، در کتاب‌های داستانی‌تصویریِ برگزیده‌ی ایرانی و خارجی است. پژوهش‌گران، در بررسی این نمونه‌ها که هدفمندانه و با نظر صاحب‌نظران هر گروه، گزینش شدهاند، به واژه، جمله، پاراگراف، تک‌گستره، دوگستره، متن، تصویر، جلد و کل داستان توجه دارند. پژوهش پیشِ‌رو، بر پایه‌ی نظریه‌ی ماریا نیکولایوا و کارول اسکات بنا شده، اما راه خو...
[ 6 ] - بازتاب «سنت» و «تجدد» در قصرالشوق نجیب محفوظ
مصر، با تمدنی چند هزار ساله و سنتهای ریشهدار در پایان سدهی 18، به دنبال حملهی ناپلئون با تمدن نوین اروپایی آشنا شد. این آشنایی، مقدمهی رویارویی «سنت» و «تجدد» را در این کشور فراهم کرد. بازتاب تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگیِ حاصل از این رویارویی را میتوان در آثار داستانی معاصر مصر بررسی کرد. قصرالشوق نجیب محفوظ، به عنوان دومین رمان از مجموعهی سهگانه، داستانی است که میتوان پیامدهای حاصل ا...
[ 7 ] - بررسی و تحلیل گونه های ادب غنایی در شعر هوشنگ ابتهاج
بررسی گونه های ادب غنایی و چگونگی کاربرد آن ها در شعر معاصر می تواند ما را با جنبه های تازه ای از شعر دراین مقطع آشنا سازد در این مقاله گونه های ادب غنایی در دو مجموعه شعر سیاه مشق (کلاسیک) و تاسیان (شامل اشعار نیمایی و سپید) از هوشنگ ابتهاج بررسی می شود و هر کدام از این شاهدهای شعری از منظر زیباییشناسی و دیدگاه های غنایی تحلیل میگردد. یافته های پژوهش نشان می‌دهد بیشتر گونه های ادب غ...
[ 8 ] - «بررسی مجموعۀ« قصه، بازی، شادی» با رویکرد خوانندۀ درون متن»
«بررسی مجموعۀ« قصه، بازی، شادی»با رویکرد خوانندۀ درون متن»چـــــــکیدههر نویسنده به هنگام آفرینش یک اثر، مخاطبی فرضی دارد که به‌مقتضای حال و مقام او می‌نویسد. این مخاطب که در اصطلاح نقدادبی به مخاطب درون متن تعبیر میشود، بعدها نظر بسیاری از منتقدان را به خود جلب کرد؛ تا اینکه نظریه‌ای با این عنوان شکل گرفت. پیرو اقبال نظریه‌پردازان به این رویکرد، بار دیگر «ایدن چمبر» با مقالۀ تاثیرگذار خود با...
[ 9 ] - بررسی عنصرهای کارناوالی رمان‌های نوجوان ایرانی، بر اساس نظریه‌ی میخائیل باختین
هدف پژوهش حاضر، تحلیل رمان‌های نوجوان ایرانی، در چارچوب نظریه‌ی کارناوال باختین است. «امپراطور کلمات»، «هستی» و «دختره‌ی خل‌وچل» به‌دلیل داشتن کنش و فضای کارناوالی، به‌صورت هدفمند از میان رمان‌های نوجوان ایرانی انتخاب شدند. به‌دلیل اهمیت توانمندسازی نوجوان و پرورش صدای متمایزش، پرداختن به این نظریه ضروری است. روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی با رویکرد توصیفی‌تحلیلی است. براساس یافته‌ها، «امپراطور ...
[ 10 ] - دراسة مقومات أدب الخیال (الفانتازیا) فی حکایات کلیلة و دمنة (علی اساس ترجمة ابن المقفع)
إن قصص الحیوان تعدّ إحدی الأنواع الأساسیة من الفانتازیا. وجود السمات الکثیرة فی حکایات کلیلة ودمنه توحی بفکرة التشابه بین حکایات "کلیلة ودمنة" التی تعدّ من أدب الخیال القدیم و قصص فانتزیا فی الأدب الحدیث، نظراً إلی وجود هذه المشابهات بجانب أهمیة إحیاء التراث، اختارت المقاله دراسة مقومات أدب الخیال (فانتازیا) فی حکایات "کلیلة ودمنة "العربیة کموضوع لدراستها. تستهدف هذه المقاله تبیین مقومات أدب الخی...
[ 11 ] - بررسی تطبیقی حکایت‌های تاریخی « بوبکر حصیری» و «افشین و بودلف» از منظر ساخت و صورت در تاریخ بیهقی
تاریخ بیهقی یکی از آثار ماندگار و جاودانه تاریخ و ادبیات فارسی است. بررسی این اثر با رویکرد‌های گوناگون و از جنبه‌های مختلف می‌تواند نتایج ارزشمندی را در پی داشته باشد؛ یکی از این جنبه‌ها، بررسی تطبیقی ماجرا‌های این اثر است. در این مقاله کوشیده شده، ساختار ماجرا‌های «بوبکر حصیری» و «افشین و بودلف»، با یکدیگر مقایسه شود. از این رو، در آغاز خلاصه‌ای کوتاه از هر دو ماجرا آمده است و پس از آن، جنبه...
[ 12 ] - عوامل مؤثر بر شتاب روایت در رمان سمفونی مردگان
در پژوهش پیش رو، با رویکردی تحلیلی-توصیفی، به بررسی عوامل مؤثر بر شتاب روایت در رمان سمفونی مردگان پرداخته شده است. شتاب روایت (شتاب پیش‌برد داستان) مفهومی بسیار سیال، نسبی و لغزان است و نمی‌توان آن‌گونه که در الگوی ژرار ژنت پیش‌نهاد شده است، آن را در چهارچوب فرمول و عدد محدود کرد؛ به دلیل نارسایی الگوی ژنت، در پژوهش پیش رو، افزون بر سنجه‌های پیش‌نهادی این الگو، بر نقش فعّال خواننده در دریافت ر...
[ 13 ] - مرگ و مرگ اندیشی در اشعار اخوان ثالث، شاملو و فروغ فرخزاد
مرگ و زندگی پیوسته دو عنصر مهم و برجسته در دیدگاه اندیشمندان بوده است؛ شاعران معاصر ایران به مرگ از چشماندازهای گوناگون نگریستهاند. در این میان، سه شاعر شاخص پس از نیما، (خوان، شاملو و فروغ) اهمیت ویژهای دارند.در این جستار به شیوهی تحلیل محتوای کیفی، اندیشه و احساس سه شاعر معاصر ایرانی، (اخوان، شاملو و فروغ) دربارهی مرگ و زندگی ارزیابی شد؛ به این منظور با جستجو در دیوان این شاعران، همهی ش...
[ 14 ] - بررسی فراهنجاری معنایی در اشعار غادۃ السّمّان
غادۃ السّمّان یکی از شاعران تأثیرگذار جهان عرب است که بیشتر آثار وی به چندین زبان زندهی دنیا ترجمه شده است. یکی از شگردهایی که این شاعر برای گسترش بعد معنایی و شاعرانه کردن سخن خود به کار برده، آشنایی زدایی(فراهنجاری) معنایی است. به باور فرمالیستها در درک انسان از جهان پیرامون، فرایند عادت جریان دارد. عادت کردن انسان به محیط پیرامون موجب میشود که بسیاری از پدیدهها از نگاه دقیق انسان دور بم...
[ 15 ] - بررسی ارتباط مهارتهای تفکر انتقادی و فرایندهای ساخت معنا در ذهن در یک نمایش از مجموعۀ کلاه‌قرمزی
هدف از پژوهش حاضر، سنجش ارتباط مهارتهای تفکر انتقادی فسیونه و فرایندهای ساخت معنا در ذهن با تکیه بر نظریۀ آمیختگی مفهومی فوکونیه و ترنر است. هدف از انتخاب این دو الگو و تلاش برای ایجاد پیوند میان آنها بررسی مهارتهای تفکر انتقادی با تمرکز بر ابعاد شناختی و تأثیرگذار در ساختار روایت و نیز نمایاندن پیچیدگیهای شناختی و ذهنی پنهان در سطوح مختلف روایتها و شخصیتهای داستانی برای رسیدن به درکی ژرف...
[ 16 ] - تحلیل کیفی محتوای فلسفی برخی از داستان‌های منتخب در ادبیات کودکان (بر پایۀ نظریۀ گرت. بی. متیوز)
پژوهش پیش رو بر آن است تا از منظر رویکرد «فلسفه برای کودکان» به تحلیل محتواییِ متن و تصویر چند داستان رایج و در دسترس کودکان، بر پایۀ نظریۀ متیوز، بپردازد و به پاسخ این پرسش برسد که آیا این داستان‌ها، که با تأکید بر جنبۀ ادبی و بدون توجه جدی به پرورش فلسفه خلق شدهاند، می‌توانند پاسخ‌گوی برخی از نیازهای فلسفی کودکان کشورمان باشند؟ بررسی نمونه داستان‌های انتخاب‌شده در این پژوهش، با روش‌های کیفی...
[ 18 ] - روایتی دیگر از برزونامه
[ 20 ] - زمان داستان در گذر زمان (بررسی و تحلیل زمان حکایت‌ها و داستان‌های مینی‌مال)
چکیده این پژوهش در پی یافتن اشکال مختلف زمان در دو گونه‌ی داستانی حکایت و داستان مینی‌مال، همچنین ریشه‌یابی علل تفاوت این اشکال در دو گونه‌ی یاد شده است. با مقایسه‌ی تحلیلی روایت‌های داستانی حکایات و داستان‌های مینی‌مال آشکار شد که در دو گونه‌ی داستانی یاد شده، زمان در سطوح پیرنگ، صحنه، زبان و تصویر به صورت‌های گوناگون بروز یافته‌است. در سطح پیرنگ به دلیل نبود پیرنگ حکایت یا ضعف آن،...
[ 21 ] - بررسی فرآیند فردیت در داستان کبوتر سفید کنار آینه از احمدرضا احمدی
داستان‌هایی که برای کودکان نوشته می‌شوند سرشار از نمادهایی است که اگر به‌خوبی رمزگشایی و تبیین شوند می‌توانند ما را در رسیدن به درکی متفاوت و گاه عمیق‌تر از داستان هدایت کند. از رویکردهایی که راه منتقد را برای بررسی لایه‌های ژرف‌تر اثر باز می‌گذارند میتوان به نقد کهن‌الگویی یونگ اشاره کرد. یونگ با تبیین واژه‌های به‌کارفته در اثر به‌عنوان نمادهای ناخودآگاه جمعی انسان، به تحلیل و بررسی آفرینش‌ه...
[ 22 ] - تحلیل انتقادی گفتمان‌های قدرت و جنسیت در آثار نویسندگان زن دهه‌ی هشتاد (ارسطویی، پیرزاد، وفی)
دهه‌ی هشتاد دوران تغییرات اساسی در گفتمان‌های قدرت حاکم در ایران است. رقابت دو گفتمان اصلاح‌طلب و اصول‌گرا باعث ایجاد شکاف در هژمونی حاکم شد و این امکان را برای افراد جامعه به وجود آورد تا نگاهی نو به نقش‌ها و وظایف خود در جامعه بیندازند و به بازتعریف هویت فردی خویش بپردازند. یکی از گروه‌های اجتماعی که اثرات این تغییرات سیاسی و اجتماعی حاکم را در آنها میتوان بررسی کرد، نویسندگان زن هستند. د...
[ 23 ] - خوانندة نهفته؛ معیاری برای انتخاب متن در بازنویسی (بررسی خوانندة نهفته در کلیله‌ودمنه براساس نظریة ایدن چمبرز)
در میان آثار کهن ادب فارسی، کلیله‌ودمنه یکی از متن‌هایی است که توجه بسیاری از بازنویسان را برانگیخته و حکایت‌های فراوانی از آن بازنویسی شده است. برای یافتن دلیل این توجه و پی‌بردن به اینکه آیا این اثر برای کودکان مناسب است، میتوان از نظریة خوانندة نهفته بهره برد. شناسایی خوانندة نهفته در متنی کهن، یکی از معیارهای بررسی ظرفیت بازنویسی آن متن است و بازنویسان را برای انتخاب متن مناسب کود...
[ 24 ] - بررسی و تحلیل شکواییه در شعر ملک الشعرای بهار
بررسی گونه شکواییه که یکی از گونه های اصلی ادبیات غنایی میباشد،موضوع اصلی مقاله حاضر است.شکوائیه در وجود انسان به صورت فطری وجود دارد و انسان ها درمواقعی که از موضوعی نارضایتی پیدا میکنند به شکواییه روی می آورند. شاعران نیز با زبانی عالی تر از مردم عامه، به بیان مشکلات خود در قالب شکوه میپردازند. شکوائیه از زمان های گذشته درشعر شاعران وجود داشته است اما در شعر معاصر به علت تغییرات اجتماعی و ...
[ 25 ] - بررسی تطبیقی معمای هستی در اندیشه‌ی عمرخیام نیشابوری و ایلیا ابو ماضی لبنانی بر پایه‌ی مکتب اروپای شرقی
ادبیات تطبیقی دانشی نوین است که که از زمان پیدایش در اروپا و آمریکا، تعریف‌ها و مکتب-های گوناگونی داشته است. این دانش در کشور‌های اروپای شرقی در دهه‌ی شصت مورد توجه قرار گرفت. بر پایه‌ی این مکتب جامعه از یک زیر ساخت و یک روساخت شکل گرفته است. واقعیت‌های اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی زیرساخت و ادبیات و هنر روساخت آن هستند. پژوهش حاضر در پی تطبیق معمای هستی در اندیشه‌ی خیام و ایلیا ابوماضی بر پ...
نویسندگان همکار