اسفندیار زبردست
معاون پژوهشی پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران
[ 1 ] - سنجش و تحلیل جایگاه مسکن در بخش های اقتصادی ملی و منطقه ای (سال های 1380 و 1390)
در برنامه ریزی منطقه ای مسکن ملی و منطقه ای دو رویکرد برنامه ریزی های مرسوم طرح جامع مسکن و برنامه ریزی موضوعی مسکن وجود دارد. در شیوه ی طرح جامع مسکن در سطح استانی و ملی فارغ از مسائل اقتصادی است و صرفا در انتهای فرایند برنامه ریزی به عوامل و شاخص های اقتصادی رجوع می شود که این موضوع، مسئله ی فاصله گرفتن این طرح ها از ابعاد اقتصادی را به وجود آورده است. اما در برنامه ریزی موضوعی مسکن ،مسئله اص...
[ 2 ] - واکاوی ارتباط مدت زمان سکونت با شکلگیری هویت مکان در توسعه شهری جدید مطالعه موردی: منطقه 22 شهر تهران
مقاله حاضر به واکاوی ارتباط مدت زمان سکونت با شکل گیری هویت مکان در توسعه شهری جدید، نمونه منطقه 22 تهران می پردازد. بر این اساس، تمرکز عمده بر مدت زمان سکونت در میان سایر معیارها یا عوامل مهم در فرآیند شکل گیری هویت مکان در توسعه شهری جدید، جهت گیری و سهم اصلی مقاله را به خود اختصاص می دهد. در سطح نظری و به واسطه دیدگاه ها و نیز پژوهش های شناسایی شده و مورد استناد در چارچوب هدف یادشده، ارتباط ...
[ 3 ] - ارزیابی طرحهای توسعه شهری براساس اصل هم‌پیوندی و اتصال با استفاده از روش AHP (نمونه موردی: طرح احیای میدان امام علی(ع) اصفهان)
یکپارچگی مفهومی است که در متون نظری با مفاهیمی همچون وحدت، هماهنگی، هم‌پیوندی، اتصال و پیوستگی قرابت مفهومی دارد. همچنین یکی از مهمترین ویژگی‌های بافت تاریخی شهرهای با رشد ارگانیک، به ویژه بافت تاریخی شهرهای با اقلیم گرم و خشک است که تحت‌تأثیر طرحهای توسعه شهری قرار می‌گیرند. به عنوان نمونه طرح احیای میدان امام علی(ع) یکی از طرحهای تأثیرگذار بر یکپارچگی بافت تاریخی اصفهان است. به منظور بررس...
[ 4 ] - سنجش چندمرکزیتی مجموعه های شهری کشور؛ نمونه موردی: مجموعه شهری آمل-بابل-قائمشهر-ساری
در سال¬های اخیر مفهوم توسعه چندمرکزی به عنوان یک ابزار برنامه¬ریزی برای ارتقا رقابت¬مندی، انسجام اجتماعی و پایداری محیطی مناطق پیشنهاد شده است. علیرغم اینکه، مفهوم چندمرکزی به عنوان یک هدف مطلوب برنامه¬ریزی عنوان شده، مطالعات تجربی اندکی برای آزمون مطلوبیت به کارگیری این مفهوم صورت گرفته است . علاوه بر این، مطالعات تجربی موجود، نتایج متناقضی را نشان داده¬اند. دلیل چنین تناقضی را می¬توان در ماهی...
[ 5 ] - انتخاب شهر کوچک برای توسعه منطقه ای با استفاده از مدل فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) در محدوده مجموعه شهری آمل، بابل، ساری و قائمشهر
با وجود مهم بودن سیاست استفاده از شهر کوچک در توسعه منطقه ای، نظریه پردازان و اندیشمندان این حوزه، هیچگونه تعریف واضح و مشخصی از شهر کوچک و نیز نقش ها و ویژگی هایی که باید در برنامه ریزی منطقه ای داشته باشد، ارائه نمی دهند. بنابراین در عمل، اجرای سیاست شهر کوچک برای بر طرف نمودن ناتوازنی منطقه ای به دلیل وجود ابهامات مذکور، نتوانسته موفقیت جامع و کاملی را بدست آورد. لذا زمانی می توان به کارکرد ...
[ 6 ] - کاربرد روش تحلیل عاملی اکتشافی در برنامه ریزی شهری و منطقه ای
روش تحلیل عاملی اکتشافی یکی از پرکاربرد ترین روش ها در همه علوم از جمله در شهرسازی است. در فرایند بکارگیری این روش، محقق باید تصمیمات جدی متعددی را که در نتایج بدست آمده تاثیر گذارند، اتخاذ کند. این مقاله مراحل مختلف تحلیل عاملی اکتشافی و تصمیمات تحلیلی که در هر یک از این مراحل باید اتخاذ شوند را مطرح کرده، اثرات احتمالی این تصمیمات بر نتایج تحلیل را نشان داده، و توصیه هایی نیز برای دستیابی به ...
[ 7 ] - کاربرد مدل F’ANP در شهرسازی
اکثر روشهای چندمعیاری کنونی چون فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) برای تعیین میزان اهمیت عناصر تشکیل دهنده موضوعات چند بعدی از قضاوتهای ذهنی استفاده می کنند. با توجه به ذهنی بودن قضاوتها در مورد میزان اهمیت عناصر تصمیم، نتایج متفاوتی ممکن است توسط گروه کارشناسان متفاوت ارایه شود، و این یکی از جدی ترین محدودیت های این روشها تلقی میشود. محدودیت دیگر این روشها، خصوصا ANP...
[ 8 ] - کاربرد تکنیک تاپسیس در رتبه‌بندی پروژه‌های طراحی شهری تهران با رویکرد سنجش تحقق‌پذیری
چکیده همگام با سایر کشورها، چند صباحی است پروژههایی تحت عنوان طراحی شهری در ایران و بویژه شهر تهران در دست تهیه و اجراست. این پروژهها که با هدف ارتقای کیفیت محیط و فضاهای شهری وارد عرصه طرحهای شهری کشورمان شده است، از اوایل دهه هشتاد شمسی با اقبال بیشتری از سوی مدیران شهری مواجه شده است. در واقع با رویکردی مواجهیم که به بسط و نشر فضاهای شهری برای احیای حضور و مشارکت شهروندان در عرصه عمومی ش...
[ 9 ] - کاربرد روش تحلیل عاملی در شناسایی بافتهای فرسوده شهری
چکیده موضوع نارسایی شاخصهای سه گانه مطرح شده توسط شورایعالی شهرسازی و معماری ایران در راستای شناسایی بافتهای فرسوده شهری، همواره مورد انتقاد محافل مختلف قرار گرفته است. بر این اساس، مقاله حاضر بر آن است تا به بازخوانی شناسایی بافتهای فرسوده شهری از طریق ارائه مدلی مناسب، و کاربست آن در بلوکهای شهری محله هدف مطالعه پرداخته و عوامل و متغیرهای اصلی فرسودگی شهری را کشف نماید. روش تحقیق در...
[ 10 ] - تحلیل عوامل موثر بر الگوی رشد کالبدی شهرهای بزرگ ایران نمونه مطالعه: الگوی رشد کالبدی شهر رشت
رشد شهری و عوامل محرک آن موضوعات مهمی در تحلیل مطالعات شهری کنونی به شمار می رود. هدف این مقاله، شناخت عوامل موثر بر رشد شهری، کمّی کردن وابستگی بین رشد و عوامل محرک آن و تحلیل الگوی رشد بر اساس تغییرات کاربری زمین تاریخی برای شهر رشت می باشد، با این فرض که رشد شهر رشت تحت تاثیر عوامل محرک خاص و الگوهای مشخص محلی است. در این راستا، با مروری بر مفاهیم نظری مرتبط با عوامل موثر بر رشد شهری، سنجه ها...
[ 11 ] - فرصت‌ها و چالش‌های حکمروایی کلانشهری خوب در عصر جهانی شدن؛ مطالعه موردی تهران
جهانی شدن، ابعاد، آثار و پیامدهای آن به عنوان یکی از مهمترین حوزه های فعالیت پژوهشگران و دانشوران عصر حاضر، بیش از سه دهه است که در حوزه های مختلف موضوعی و سطوح و مقیاس های مختلف با شهر، به کانون بحث‌های محققان علوم شهری بدل شده است. در چنین شرایطی، جهانشمولی پدیده شهرنشینی در جهان از یکسو و ورود بحث جهانی شدن به علوم شهری از سوی دیگر، موجب شکل گیری پاسخ-ها و نظریات جدیدی در حوزه های مختلف سیا...
[ 12 ] - گونه شناسی مناطق شهر- بنیاد در مطالعات شهری و منطقه ای: با نظری بر واکاوی مفهوم مجموعه شهری در ایران
تا پیش از آغاز قرن بیستم استفاده از دو مفهوم شهر و روستا و در معدودی موارد،کلان شهر می توانست برای تشریح اشکال توسعه فضایی و سکونتی موجود آن زمان کافی باشد.اما توسعه و گسترش شهر نشینی قرن بیستمی موجب شکل گیری پدیده های فضایی کلانی در گستره سرزمینی شد که پیشتر وجود نداشتند. از ابتدای قرن بیستم تاکنون تلاش های زیادی در زمینه مفهوم سازی های مرتبط با این پدیده های نوظهور شکل گرفته اند که در برخی م...
[ 13 ] - کاربرد فرآیند تحلیل شبکهای (ANP) در برنامهریزی شهری و منطقهای
روشهای ارزیابی چند معیاره کاربرد وسیعی در همه علوم از جمله در شهرسازی پیدا کردهاند. از بین این روشها، فرایند تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) یکی از روشهایی است که بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. یکی از محدودیتهای جدی AHP این است که وابستگیهای متقابل بین عناصر تصمیم، یعنی معیارها، زیرمعیارها و گزینهها را درنظر نمیگیرد و ارتباط بین عناصر تصمیم را سلسلهمراتبی و یکطرفه فرض میکند. روش فرایند تحلی...
[ 14 ] - بررسی پدیده پراکنده‌رویی و علل آن در شهر زنجان
پراکنده‌رویی امروزه به‌عنوان یکی از موضوعات محوری در بسیاری از کشورها مطرح میباشد. میتوان گفت که با توجه به ساختارهای گوناگون و ویژگی‌های متفاوت جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و غیره، دلایل پراکنده‌رویی از شهری به شهر دیگر متفاوت است. کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نبوده و اگر چه بسیاری از شهرهای آن طی قرون گذشته گسترش کندی داشته‌اند، لیکن با گذر زمان بسیاری از آنها با پدیده پراکنده‌روی...
[ 15 ] - گونه شناسی رویکردهای نظری و تجربی نابرابری های منطقه ای
نابرابری منطقهای در زمینه درآمد از دهه 1950 وارد مباحث علمی و آکادمیک شد. با وجود این، بررسی مطالعات و تحقیقات این حوزه نشان میدهد که مباحث تجربی و تئوری پاسخ روشنی به ارتباط رشد درآمد و نابرابری منطقهای ارائه نداده‌اند. برخی از صاحب‌نظران معتقدند نابرابری‌های منطقهای در طول زمان روند کاهشی خواهند داشت و برخی دیگر روند آن را افزایشی در نظر می‌گیرند. از این رو مقاله حاضر در نظر دارد تا با رو...
[ 16 ] - سنجش کیفیت زندگی کالبدی- محیطی در شهرهای میانی ایران؛ بررسی موردی: قزوین، کاشان و گرگان
رشد و گسترش زندگی شهری در دهه‌های اخیر موجب پیدایش دیدگاه جدید و تخصصی کیفیت زندگی شهری شده است. این مقوله که بیشتر بر جنبه‌های زندگی شهری تکیه دارد، جایگاهی متفاوت با خاستگاه‌های اجتماعی و روانی اولیه شکلگیری مفهوم کیفیت زندگی دارد. در تحقیق حاضر جهت اندازه‌گیری کیفیت زندگی ذهنی ساکنان در ابعاد کالبدی- محیطی که اهمیت زیادی در مباحث شهرسازی دارد، 30 متغیر پیشنهاد شده و میزان رضایت نسبت به آنها...
[ 17 ] - سنجش ماهیت توسعه چندمرکزی مجموعه شهری رشت
شهرهای تک قطبی و تک مرکزی، با گسترش نامنظم خود بویژه در تقابل با توسعه متوازن و متعادل هستند. تمرکزگرایی باعث معضلاتی همچون توزیع نامتوازن نظام شهری و فعالیتی در ساختار و سازمان فضایی منطقه میگردد و به تبع آن چالشهایی مانند عدم امکان برنامهریزی دقیق جهات توسعة آتی شهرها، مهاجرتهای بیش از اندازه به مرکز، آلودگیهای زیست محیطی، ترافیک و در نهایت کاهش کیفیت زندگی در مقیاس شهری و منطقهای را در...
[ 18 ] - تحلیل قابلیت توسعه هم افزا در مناطق شهری چندمرکزی نمونه موردی: مجموعه شهری مازندران مرکزی (آمل- بابل- قائمشهر- ساری)
مناطق شهری چندمرکزی پیامد روند حاضر در ساختار فضایی جوامع پیشرفته پسافوردیستی محسوب میشوند. «تمرکز جغرافیایی»، «گرایشات اقتصادی» و «چالشها و فرصتهای مشترک» از جمله ویژگیهایی هستند که این مجموعه شهرها را برای پذیرش الگوی شبکه در آنها پشتیبانی میکند. از این منظر، این مناطق بر اساس روابط همافزا عرصهی رقابتی مناسبی را در مقابل مناطق کلانشهری تکمرکزی حاصل میکنند، به طوریکه عملکرد اق...
[ 19 ] - نظام جمعیت شهری در مناطق ایران با تاکید بر مطالعه تطبیقی منطقه البرز جنوبی و خراسان
نظام شهری هر کشوری بیانگر چگونگی کنش و واکنش متقابل شهرهای آن کشور میباشد. در این تحقیق ابتدا به بررسی توزیع فضایی جمعیت شهری ده منطقه طرح کالبدی ملی و منطقهای (از سالهای 1335 تا 1390) پرداخته شده و سپس تحلیل نظام جمعیت شهری در بین ده منطقه کالبدی صورت گرفته است. از بین مناطق دهگانه طرح کالبدی ملی و منطقهای، دو منطقه البرز جنوبی (شامل استانهای تهران، مرکزی، سمنان، زنجان، قزوین، قم و الب...
[ 20 ] - تبیین ارتباط میان فرم شهر و پایداری اجتماعی (مطالعه موردی: مناطق 22گانه شهر تهران)
توجه به پایداری اجتماعی موضوعی است که از اوایل قرن بیست و یکم مورد توجه صاحب‌نظران قرار گرفتهاست؛ بدین ترتیب پایداری اجتماعی در کنار پایداری اقتصادی و پایداری زیستمحیطی، به عنوان یکی از مؤلفههای سهگانه دستیابی به توسعه پایدار شهری مطرح شدهاست. از طرف دیگر، فرم شهری با دربر گرفتن مؤلفههایی از قبیل شبکههای ارتباطی، سیستمهای حمل و نقل عمومی درونشهری، دسترسیهای پیاده و دوچرخه، استخوانبند...
[ 21 ] - کاربست مدل‌های ارزش نسبی در انتخاب و اولویت‌بندی پروژه‌های شهری با رویکرد مدیریت سبد پروژه؛ بررسی موردی: معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران
مدیریت سبد پروژه رویکردی نو و برگرفته از دانش مدیریت پروژه است که برای بهره‌وری هرچه بهتر و مؤثرتر مجموعه پروژهها و طرح‌ها در سازمان‌های پروژه‌محور مورد تأکید است. از اجزای اصلی تشکیل‌دهنده مدیریت سبد پروژه میتوان به چارچوب یا مدل فرآیندی، معیارهای تصمیم‌گیری و ابزارها و تکنیک‌های انتخاب سبد پروژه اشاره کرد. تصمیم‌گیری مناسب در مورد انتخاب این اجزا متناسب با ویژگی‌های هر سازمان از اقدامات اصل...
[ 22 ] - An Analysis of Urban Sprawl Using Factor Analysis Technique (Case: Qazvin City Districts)
Abstract: Urban sprawl is an issue in many cities throughout the world, which has affected many aspects of urban life negatively. Urban sprawl, which is generally attributed to horizontal and leapfrogged extension of city boundaries caused by citizen’s will to leave central urban areas and live in urban countryside. The first step for tackling this problem is the identification of sprawled plac...
[ 23 ] - تحلیل روابط روستا-شهری در توسعه منطقه ای (نمونه مورد مطالعه: مجموعه شهری مشهد)
در برنامهریزی منطقهای، لزوم اتخاذ رویکرد فضایی که تمام سکونتگاههای منطقه را مورد توجه قرار دهد، بسیار حائز اهمیت است. اما نگاه موجود نقطهای به سکونتگاههای شهری و روستایی در کشور، سبب شکلگیری نوعی از توسعه منطقهای متناسب با همین نگاه و رویکرد شده است. حال آن که با در نظر گرفتن روابط این دو سکونتگاه در برنامهریزی، میتوان روستاها را به عنوان یکی از مراکزاصلی تولید غذایی کشور و مکانی که سا...
[ 24 ] - تحلیل رابطه کاربری زمین و رفتار سفر در سطح محلات شهرتهران ؛ نمونه مورد مطالعه محله منیریه، کوی بیمه و کوی گلستان
بالابودن فراوانی مد سفر اتومبیل شخصی و افزایش روزافزون ترافیک در پایتخت ایران، مشکلاتی است که کلانشهر تهران با آن مواجه است. مقاله حاضر با هدف یافتن شاخصهای کاربری زمین موثر جهت کاهش فراوانی سفر با اتومبیل شخصی و افزایش فراوانی دیگر مدهای سفر (پیاده و حمل ونقل عمومی)، در پی پاسخ به دو سوال است: آیا تفاوت در الگوی توسعهای محلات، موجب تفاوت در رفتارسفر میشود، آیا شاخصهای گوناگون کاربری زمین، ...
[ 25 ] - Investigating Factors Affecting Urban Growth of Large Cities in Iran
The present paper focuses on determining the most important factors affecting urban growth in large cities of Iran through modeling and comparing the common and diverse points of urban growth obtained from other studies. For this purpose, by reviewing the theoretical concepts associated with urban growth, quantities and measurable variables are developed as proper frameworks to study the influe...
[ 26 ] - گونه شناسی فرم شهر و ساختار فضایی پایدار؛ با نظری بر کلانشهر تهران
فرم و ساختارفضایی شهر، از ابعاد مهم شناخت و تحلیل شهر می‌باشند. بررسی ادبیات نظری پیرامون مفاهیم ساختار فضایی، فرم شهری، استخوان‌بندی، شکل‌شهر و... نشان میدهد تشتت آراء در این حوزه‌ها بسیار است؛ لذا محقق با استفاده از روشهای پژوهش قیاسی به‌دنبال تبارشناسی و واکاوی دقیق مفاهیم فرم و ساختارفضایی شهر است. از طرف دیگر، یکی از مهمترین منابع ناپایداری، فرم و ساختارفضایی شهر شناخته‌شده‌است. محقق ب...
[ 27 ] - Identifying and Rating Challenges of Urban Regeneration Management (Case Study: District Ten of Municipality of Tehran)
Distressed urban areas suffer from a wide range of economic, social and physical issues and urban regeneration can be a proper response to these unfavorable conditions. District ten of municipality of Tehran (DTMT) located in central area of Tehran and 55 percent of its area is covered with decayed texture. As a result of diversity of tasks of urban management, there are numerous stakeholders i...
[ 28 ] - تبیین ارتباط میان مورفولوژی شهری و جمعیت (مطالعه‌موردی: محلات مسکونی با تاکید بر نیمه شمالی شهر تهران)
در سال 2018، حدود پنجاه و پنج درصد جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی میکرده و پیشبینی میشد تا سال 2050، به شصت و هشت درصد افزایش یابد. افزایش روزافزون جمعیت شهرها، استفاده بهینه از محلات شهری جهت اسکان جمعیت را مورد تأکید قرار میدهد. مورفولوژی شهری از موضوعاتی است که با جمعیتپذیری محلات مرتبط است. هدف پژوهش حاضر، شناسایی شاخصهای مورفولوژی در مقیاس میانی و تبیین رابطه میان مورفولوژی محلات مسک...
[ 29 ] - بررسی رابطه علی محیط ساخته شده و رفتار سفر در الگوهای توسعه ای مختلف تهران: محله منیریه، کوی بیمه و گلستان
یافتن ارتباط علی میان مولفه‌های محیط ساخته شده و رفتار سفر حدود دو دهه است که یکی از سئوالات اصلی در حوزه ارتباط میان رفتار سفر و محیط ساخته شده است. خودانتخابی ساکنان که به گرایش مردم برای انتخاب محل زندگی براساس گرایشات و عادات سفرشان مربوط میشود، یک مسئله کلیدی است که این رابطه را مخدوش میکند. آیا افراد به دلیل تمایل به پیاده‌روی، محله‌هایی با قابلیت پیاده‌روی را برای سکونت می‌گزینند و د...
نویسندگان همکار