احسان آقابابایی
هیئت علمی/ دانشگاه اصفهان
[ 1 ] - گفتمان‌های حاکم بر نظام نشانه‌شناختی تابلوهای شهری (مطالعه‌ی موردی: تابلوهای شهرداری بین سال‌های 1388 تا 1390 در شهر اصفهان)
زندگی شهری آکنده از تابلوها، طرحها و تصاویر متعدد تبلیغاتی است که از سوی سازمانهای دولتی و خصوصی، فضای شهری را اشباع کردهاند. در این میان، شهرداریها نیز با هدف توسعهی فرهنگ شهروندی، تابلوهایی را در سطح شهرها در معرض دید عموم قرار می‌دهند. هدف مقالهی حاضر این است که تابلوهای تبلیغاتی شهرداری اصفهان در بین سال‌های 1388 تا 1390 را تحلیل نموده و نوع گفتمان‌های حاکم بر روابط نشانهای این تاب...
[ 2 ] - تحلیل تفسیری کنش جوک گویی
کنشگران اجتماعی در موقعیت‌های گوناگون برای یکدیگر جوک تعریف می‌‌کنند. اگر جوک‌گویی را پدیدهای اجتماعی در نظر بگیریم، این کنش معانی اجتماعی نیز خواهد داشت. هدف این پژوهش تفسیر معانی، نیتها و احساساتی است که افراد جوک‌گو به کنش جوک‌گویی نسبت می‌دهند. برای دستیابی به این هدف، ضمن وامگیری ایدههای نظریۀ کنش متقابل، «روش تحلیل تفسیری» در نقش راهبر این پژوهش در نظر گرفته شده است. داده‌ها مشاهدهای...
[ 3 ] - بازنمایی تابلوی شام آخر لئوناردو داوینچی در عصر پست‌مدرن با رویکرد انتزاعی – مینیمالیسم
واقعة شام آخر حضرت مسیح همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای آیین مسیحیت مورد توجه بوده است. هنرمندان بسیاری این واقعه را نقاشی کردند که از میان آنها مهم‌ترین و شناخته شده‌ترین اثر، نقاشی دیواری شام آخر لئوناردو داوینچی در صومعه سانتا ماریا دله گراتسیه است. اهمیت این نقاشی به حدی است که در دورة معاصر نیز بازخوانی‌های جدیدی از این اثر شکل گرفته است. تصاویر متعدد بازنمایی شده شام آخر در دوره...
[ 4 ] - پدیدارشناسی احساسات کاربران در فضای مجازی (مطالعه موردی: جوانان شهر قم)
فضای مجازی با کارکردها و قابلیت‌های خود، شیوه تعاملات انسانی و چگونگی ابراز احساسات را دگرگون کرده است. به‌منظور شناخت چگونگی و فرایند این تحول در تجربه زیسته کاربران، ازروشپدیدارشناسیاستفاده شده است.گردآوری اطلاعات از طریق شیوه نمونهگیری هدفمندومصاحبه عمیقبا<...
[ 5 ] - تبیین جامعه‌شناختی مدیریت حریم شخصی کاربران جوان فیسبوک شهر اصفهان
در شبکه‌های اجتماعی مجازی، اطلاعاتی از کاربران وجود دارد که بخشی از این اطلاعات به حریم خصوصی آنها مربوط می‌شود و خطر فاش‌شدن یا سرقت این اطلاعات، تهدیدی برای حریم خصوصی آنها است. بین این شبکه‌های اجتماعی، فیسبوک بارها به قانون‌شکنی در این زمینه متهم بوده است. در این شبکه، اطلاعات کاربر حتی بعد از انصراف از عضویت ذخیره می‌شود. هدف مقالة حاضر، تبیین جامعه‌شناختی مدیریت حریم شخصی جوانان در شهر ا...
[ 6 ] - بازنمایی کالایی‌شدن احساسات در روابط اجتماعی (مورد مطالعه: فیلم سینمایی آرایش غلیظ)
در دهه‌های اخیر، تغییرات اجتماعی و رشد بخش خدمات، فضایی ایجاد کرده که طی آن احساسات افراد در روابط اجتماعی به ابژه تبدیل شده است. این روند در حوزة جامعه‌شناسی احساسات، «کالایی‌شدن احساسات» نام دارد و هدف مقالة حاضر، تفسیر بازنمایی کالایی‌شدن احساسات در یک فیلم سینمایی است. برای رسیدن به هدف فوق، فیلم سینمایی آرایش غلیظ به شیوة «نمونهگیری هدفمند» برای مطالعه انتخاب شد. روش تحلیل این مقاله، تحلی...
[ 7 ] - گفتمان پست مدرن در سینمای ایران (مورد مطالعه فیلم «صندلی خالی»)
پست مدرنیسم به مثابه یک گفتمان، در جهان فیلم نفوذ کرده است و «سینمای پست مدرن» را خلق نموده است. گفتمان سینمای پست مدرن شامل ابعادی چون وانموده و تزلزل واقعیت، مرکززدایی از سوژه، مرگ مؤلف، پاکشدگی مرزهای زمانی، ترکیب تکنیکها و ژانرها و کثرتگرایی است که در تقابل با سایر گفتمانها قرار میگیرد. هدف مقاله حاضر معرفی این گفتمانِ سینمایی، تفسیر و نشان دادن عناصر آن در یکی از فیلمهای سینمای ای...
[ 8 ] - نقش فانتزی در وقوع طلاق (مطالعه هفت زوج جوان طلاق گرفته در شهر اصفهان)
نظریههای آسیب‌شناسانه به پیروی از فلسفه آگاهی برآنند که کجروی افراد؛ یعنی سوژه‌های انسانی را متأثر از تعیّنات اجتماعی بیرونی و انگیزههای درونی تبیین و تفسیر کنند. این نظریهها عموماً سوژه آگاه را به عنوان پیش‌انگاشت در تحلیل خود قرار می‌دهند. هدف مقاله حاضر آن است که با پیش‌فرض قرار دادن بُعد ناآگاهِ هستی وجودی سوژهها و یکی از مصادیق آن؛ یعنی امرخیالی، وقوع طلاق را تفسیر کند. بدین منظور، مفهو...
[ 9 ] - بازنمایی روشنفکر در سینمای ایران (تحلیل روایت چهار فیلم در دهه های چهل تا هفتاد)
مقالة حاضر درصدد است تا نحوة بازنمایی روشنفکر را در سینمای دهه‌های 1340-1370 توصیف کند و به تفسیر مناسبات اجتماعی این بازنمود بپردازد. ازاینرو، با مبنا قرار دادن نظریة "روشنفکران" "گرامشی" و نظریة "بازنمایی"، چهار فیلم با اتخاذ روش "تحلیل روایت"، بررسی شده است تا رابطة هریک از روشنفکران بازنمایی‌شده با بافت اجتماعی خویش مشخص گردد. درنهایت این نتایج حاصل شد که روشنفکران نه به‌صورت مستقل، بلکه د...
[ 10 ] - بازنمایی خانواده در رمان های فارسی
ساختارهای جامعه در دهه های 1340 و 1380 دستخوش تحولات بسیاری شد. در دهة 1340 شاه به یک رشته اصلاحات با نام «انقلاب سفید» دست زد؛ از جملة اهداف شاه تبدیل ایران از یک کشور عقبافتادة فئودالی به یک کشور پیشرفتة صنعتی بود. در دهة 1380 نیز، با به قدرت رسیدن اصلاح طلبان، گفتمان های موجود در جامعه تغییر کرد و به زنان و خواسته های اجتماعی طبقة متوسط جدید توجه شد. خانواده، یکی از مهم‌ترین نهادهای ا...
[ 11 ] - تصویر و اسطوره: تحلیل نشانه‌شناختی تصاویر روی جلد مجله ی عامه‌پسند چلچراغ
هدف مقاله حاضر آن است که از منظری نشانه‌شناختی طرح‌های روی جلد مجله چلچراغ را تفسیر کرده، و رمزگان ایدئولوژیکی آن را تحلیل نماید. به منظور نیل به این هدف، چارچوب مفهومی و روش شناسی این تحلیل ملهم از رویکرد رولان بارت تنظیم شده است. توضیح آنکه، مجلات عامه‌پسند در طرح روی جلد خود، تصاویر ویژه‌ای از واقعیت را بازنمایی می‌‌کنند. از منظر بارت این بازنمایی متأثر از ایدئولوژی مجله است که تلاش دارد با ا...
[ 12 ] - فضای مجازی و بازتعریف نقش‌های جنسیتی؛ برساخت تعارضات زنانگی در فیسبوک کردی
رشد و گسترش استفاده از فیسبوک فضایی را برای کنشگری زنان کُرد فراهم کرده است که به صورت تاریخی مجال چندانی برای کنشگری نداشتهاند. ما در این پژوهش به بررسی برساخت تعارض‌های زنانگی در فیسبوک کُردی پرداختهایم. روش پژوهش مردم‌‌نگاری انتقادی مجازی است. داده‌های پژوهش طیف گستردهای شامل مصاحبه‌های ساختنیافته، تصاویر، مشاهدة مشارکتی و غیرمشارکتی، یادداشتهای میدانی و... است که با روش نظریة مبنایی برس...
[ 13 ] - مطالعۀ پدیدارشناسانۀ عشق ازدواجی در دوران آشنایی (تجربۀ زیستۀ کنشگران تازه‌‌ازدواج‌کردۀ شهر اصفهان از آشنایی تا لحظۀ عقد)
وجود عشق به‌منزلۀ مبنایی برای ازدواج و انتخاب همسر در جامعۀ کنونی ایران اهمیت یافته است. از همین‌رو، این پژوهش با اتخاذ رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی به توصیف چیستی و چگونگی تجربة زیستة عشق ازدواجی در دوران آشنایی تا لحظة عقد از منظر کنشگران تازه‌‌ازدواج‌کرده می‌پردازد. جامعۀ مطالعه‌شده شامل شهروندان متأهل شهر اصفهان است که در سال‌های ابتدایی زندگی مشترک‌اند. از طریق نمونهگیری هدفمند و با مصا...
[ 14 ] - بازنمایی روابط درونی خانواده درپنج فیلم سینمای دهۀ 1380 ایران
روابط اعضای خانوادة ایرانی، متناسب با شرایط جدید، در سال‌های کنونی تغییر کرده و در حال شکل‌پذیری به گونه‌ای جدید است. سینمای ایران با خلق کلیشه‌هایی از روابط، شخصیت‌ها و موقعیت‌ها، نقش مهمی در برساخت ذهنی انسان ایرانی به روابط خانوادگی دارد. در همین زمینه، این مقاله به دنبال توصیف بازنمایی روابط عمودی و افقی اعضای خانواده در فیلم‌ها، تفسیر کنش‌های اعضای خانواده در موقعیت‌های بحران و حل مسئله و ...
[ 15 ] - بازنمایی جنسیت در پوستر فیلم های پرفروش پنجاه سال اخیر سینمای ایران
امروزه، در گفتمان سینمایی، پوستر فیلم بخش مهمی از نمایش فیلم محسوب می‌شود. این پوسترها از گفتمان اجتماعی و سیاسی دوران ساخت فیلم متأثرند و هدف مقالۀ حاضر توصیف بازنمایی جنسیت در پوستر فیلمهای پرفروش تاریخ پنجاه سال اخیر سینمای ایران و تفسیر روند تغییرات محتوایی در ارتباط با شرایط گفتمانی دوران نمایش فیلم‌ها و پوسترهاست. برای نیل به هدف یادشده، 47 پوستر از فیلمهای پرفروش تاریخ پنجاه‌سالۀ اخی...
[ 16 ] - خوانش نسلی زنان از فیلم سینمایی دو زن
امروزه نقش مخاطب در تفسیر کالاها و محصولات فرهنگی، از جمله فیلمهای سینمایی، بسیار اساسی است. ازاینرو، کشف شیوة معنادهی و خوانش مخاطبان می‌تواند ما را به جهان اجتماعی در پس این تفسیرها نزدیک کند. زنان از جمله مخاطبانی‌اند که با داشتن پیشینه‌ها و تجربه‌های فرهنگی و نسلی مختلف می‌توانند خوانش متفاوتی از فیلم‌ها داشته باشند. مقالة حاضر نیز، مبتنی بر پارادایم تفسیری، قصد دارد بدین سؤال پاسخ دهد ک...
[ 17 ] - زنان و تجربه‌ی احساسات مجازی (مطالعه‌ی کیفی چگونگی بروز و ابراز عواطف مجازی دختران شهر قم)
فضای مجازی بستری برای تعاملات و کنش‌های متقابل برای ابراز احساسات میان کاربران و از جمله دختران است که قابلیت‌های متفاوتی را برای نقش‌ها و مناسبات اجتماعی آنها فراهم می‌کند. بر همین اساس شناخت چگونگی شکل‌گیری این تعاملات و ابراز احساسات مجازی مهم است. این پژوهش با اتخاذ رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی به توصیف چیستی و چگونگی تجربه‌ی زیسته‌ی احساسات مجازی دختران و فرآیند بروز و ابراز آن در فضای مج...
[ 18 ] - برساخت معنایی زن روشنفکر خاص در سینمای پس از انقلاب اسلامی
هدف مقاله پیش‌رو پاسخ به این پرسش است که تصویر زن روشنفکر در سینمای پس از انقلاب اسلامی چگونه برساخته شده است؟ برای نیل به این هدف از مفهوم «روشنفکر خاص» «میشل فوکو» و روش «تحلیل روایت» استفاده شد. حجم نمونه شامل 13 فیلم تولیدشده بین سال‌های 1360-1390 است که به شیوۀ هدفمند گزینش شده است. یافتهها نشان می‌دهد که در سینمای پس از انقلاب، زن روشنفکر، زنی مست...
[ 19 ] - از «عشق واقعی» به «دوست داشتن منطقی»: یک مطالعه‌ی پدیدارشناسانه ( تجربة زیستة کنشگران متأهل شهر اصفهان)
خانواده بنیان هر جامعه است و روابط عاشقانه‌ی زوجین آن را مستحکم‌تر می‌کند. بر این اساس این مقاله با راهبری اصول روش پدیدارشناسیِ توصیفی، درصدد توصیف تجربه‌ی زیست‌شده‌ی عشق در سال‌های ابتدایی ازدواج از منظر خود کنشگران است. داده‌ها، با نمونهگیری هدفمند از میان افراد متأهل ساکن شهر اصفهان که از ازدواج آنها کم‌تر از هفت سال گذشته، و سپس مصاحبه‌های عمیق با آنها جمع‌آوری گردید. نتایج حاصل از تحلی...
[ 20 ] - بازنمایی سینمای دینی در دو دوران سیاسی- اجتماعی
در این مطالعه با مفروض گرفتن فیلم به‌مثابه محصولی فرهنگی و کرداری گفتمانی تلاش شده است تا با استفاده از روش تحلیل گفتمان و نشانه‌شناسی گفتمانی، ضمن تحلیل شانزده فیلم از سینمای دینی پس از انقلاب ایران به این سؤال پاسخ داده شود که سینمای دینی در طلیعه و عصر انقلاب و تثبیت نظام جمهوری اسلامی و دوران عدالت و ارزش‌گرایی (دهة هشتاد) چگونه بازنمایی داشته است؟ حدود اشتراک و افتراق آن چیست و هرکدام از ا...
[ 21 ] - بررسی عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر سلیقه مخاطب باتوجه‌به طراحی گرافیک* (مورد مطالعه موردی: دستمال کاغذی)
In contemporary Iranian society through the importance of "self" and "personal responsibility" and the rise of consumer society in life, power of choice has increased. The importance of the community's choice more than anything else is happening in the field of material and consumables and changing the face of Iran's major cities and the increasing attention to the most superficial part of cons...
[ 22 ] - تحلیل روایت برساخت طبقه فرودست در سینمای پس از انقلاب اسلامی
هدف پژوهش حاضر مطالعه نحوه برساخت طبقه فرودست در سینمای پس از انقلاب و تفسیر رابطه این برساخت با بافت اجتماعی - سیاسی زاینده آن است. بدین منظور با مطالعه موقعیت طبقه فرودست پس از انقلاب و بهره گیری از نظریه «فقرای جدید» «زیگمونت باومن» 16 فیلم ساخته‌شده بین سال‌های 1360-1395 «تحلیل روایت» شدند. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که فقرا در سینمای دهه شصت افرادی پیروز و ارزشمند بازنمایی شده اند. پس...
[ 23 ] - سرمایه‌‌داری مجازی، زایش ستم و ژانوس رهایی: مطالعۀ انتقادی برساخت ستمدیدگی کردهای ایران در فیسبوک
پژوهش حاضر دربارۀ چگونگی برساخت ستمدیدگی کردهای ایران در فیسبوک ازنظر انتقادی مطالعه و بررسی کرده است. ایدۀ نظری این مقاله، این است که منطق سرمایه‌‌داری مجازی بر فیسبوک کردی حاکم است و ایدئولوژی‌‌های مختلف وضعیت‌‌های گوناگون مرتبط با کردها را به نفع خودشان مصادره می‌‌کنند. روش پژوهش، مردم‌‌نگاری انتقادی مجازی است و فیسبوک کردی برای میدان مطالعه انتخاب شده است. روش نمونهگیری از نوع نمو...
[ 24 ] - برساخت سوژه دینی در گفتمان‌های سینمای دینی پس از انقلاب اسلامی
پیامد انقلاب اسلامی به‌مثابة رخدادی سیاسی، موجی از تلاش‌ها برای دینی‌سازی و اسلامی‌کردن زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و هنری به‌شمار می‌آید. یکی از حوزه‌هایی که در ساخت فرهنگی به‌طور کل و سراسری متحول شد و ساخت نهادی آن استحاله یافت، نهاد سینماست. در این پژوهش، در چارچوب الگوی برساختی و از منظری گفتمانی، ضمن انتخاب هدفمند 44 فیلم سینمای دینی پس از انقلاب به روش تحلیل گفتمان انواع سوژة دینی و مکانی...
[ 25 ] - سنخ‌شناسی گفتمان‌های سینمای دینی پس از انقلاب اسلامی ایران
پس از انقلاب اسلامی، یکی از حوزه‌هایی که در ساحت فرهنگی دچار تحول جدّی شد، نهاد سینما بود. سینما از آغاز انقلاب چونان ابزاری فرهنگی مورد توجه شایان بوده تا از آن به‌عنوان وسیله‌ای برای ترویج دین استفاده گردد. در این پژوهش با مطالعه 44 نمونه از آثار سینمای دینی پس از انقلاب با روش تحلیلِ گفتمان و نشانه‌شناسی گفتمانی تلاش شده است تا به این سؤالات پاسخ داده شود که گفتمان‌های سینمای دینی پس از انقلا...
[ 26 ] - تحلیل گفتمان سیاست‌های توسعه روستایی ایران در دولت‌های هاشمی رفسنجانی و احمدی‌نژاد
این مقاله سعی دارد گفتمان دولت‌های هاشمی رفسنجانی و احمدی‌نژاد در حوزه توسعه به‌طور عام و توسعه روستایی به‌طور خاص را تحلیل کرده و با استفاده از آن به تفسیر شکل‌گیری گفتمان توسعه در سیاست‌های توسعه روستایی ایران در این دوران دست یابد. در روش تحقیق این مقاله از اصول نظریه گفتمان لاکلاو و موفه و از روش پیشنهادی تحلیل گفتمان پسابنیادین (PDA)، برای عملیاتی کردن آن استفاده شده است. داده‌های این مقال...
نویسندگان همکار
رضا همتی 1