بخشی از اعجاز قرآن به زیبایی‌‌های ادبی و هنری اختصاص دارد که از آغاز ظهور اسلام در ایران، منشأ شکوفایی زبان و ادب فارسی شده است. بر اساس تعاریف پیشینیان، در درون استعاره به دلیل همانند کردن یا تشبیه، همواره مبالغه‌ای نهفته است که رمز زیبایی سخن و دلیلی منطقی بر تطبیق نداشتن کامل مستعارٌمنه با مستعارٌله است؛ ولی در ساحت مقدّس کلام الهی، با وجود اعجازهای لفظی و ادبی، خلاف واقعیت و کذب راه ندارد. است...

در این مقاله به سبک‌شناسی چند رسالۀ برگزیده از خواجه‌عبدالله انصاری پرداخته شده است. توجه به ویژگی‌های  سبک‌شناختی در سده اخیر در میان ادیبان و سخنوران اهمیت فراوانی دارد؛ چراکه سبک ادبی هر نویسنده نمایانگر طریق به تصویر کشیدن اندیشه سخنور و کلید گشایش اسلوب بیان او در افاده معنا به ذهن مخاطب است. نوع الفاظ و ترکیب‌ها و جمله‌بندی‌ها و طرز تعبیر معانی از مؤلفه‌های اساسی سبک ادبی است. خواجه‌عبدال...

بیشتر عالمان مسلمان دربارۀ زیست معنوی انسان با استعاره‌های لفظی حرکت در صراط، سبیل و طریق سخن گفته‌اند؛ گویا براساس تجارب شخصی و برخی شواهد قرآنی، زیست معنوی در فرآیند مسافتی اتفاق می‌افتد؛ ازاین‌رو برخی اندیشمندان مسلمان باتوجه‌به زبان قرآن به شکل استعاری این نوع زیستن را «سفر معنوی» یا «سیروسلوک» خوانده‌اند؛ اما زبان وحی برای تبیین زیست معنوی، استعاره‌های متعددی دارد که یکی از آن‌ها «سفر معنو...

آیرونی موجد چندوجهی‌شدن معنا و گسترش تضاد معنایی در درون متن است. این پژوهش، ضمن طرح چهارچوب نظری آیرونی در سطح بلاغی، کوششی است در جهت تنویر مؤلفه‌های آیرونی، استخراج ویژگی مشترک آیرونی و صنایع معنوی ادبیات فارسی، واکاوی ترفندها و کرانه‌‌ها و گونه‌‌های کارآمد آیرونی، بررسی و تحلیل گونه‌‌های آن در شعر حافظ. روش تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی از نوع کیفی و کتابخانه‌‌ای است و داده‌‌ها با مطالعۀ کتاب‌‌ها ...

زبان و ادبیات فارسی و عربی از دیرباز ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر داشته و از همدیگر تأثیر و تأثر فراوانی پذیرفته‌اند. از جملۀ این تأثیر و تأثرات، می‌‌توان مبحث «کنایه» را نام برد که یکی از بحث‌‌های اساسی علم بیان و حساس‌ترین مسائل زبان است و در دو زبانِ فارسی و عربی، تعریف‌های مشابهی از آن دیده می‌‌شود. کنایه در هر دو زبان، به بخش‌هایی همچون «کنایه از صفت» و «کنایه از موصوف» و «کنایه از فعل یا مصدر...

تحقیقات اخیر در حوزة علوم‏شناختی دربارة استعارۀ مفهومی نشان داده‏اند که استعاره صرفاً یک پدیدة زبانی نیست، بلکه اساساً فرایندی مفهومی‏ـ تجربی است که جهان ذهنی ما را ساخت‌مند می‏کند و ابزاری است که منعکس‏کنندة منشأ ساختارهای شناختی تفکر انسان است. پژوهش حاضر بر آن است با بررسی مفهوم‏سازی‏های استعاری ازدواج و فرزند،که در کاربردهای زبان فارسی روزمره به‏وفور دیده می‏شوند، نشان دهد که چگونه بررسی استع...

در این نوشتار، استعاره‌های حواس خمس در معارف بهاء‌ولد مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. استعاره‌‌های حواس خمس، به عینی‌‌سازی حقایق غیبی و معرفت عقلی می‌پردازند. این استعاره‌ها، از کمیّت و کیفیّت قابل ملاحظه‌ای در معارف برخوردارند. استعارۀ مرکزی متن عبارت است از: «درک حقایق غیبی و ادراک معرفت عقلی، درک عینیات با حواس خمس است». حواس خمس و ادراکات ناشی از آن‌ها در اثر بهاء‎‌‌ولد، ویژگی معرفت‌‌بخش د...

دریدا در «اسطوره‌شناسی سفید» به نقش استعاره در متون فلسفی و اینکه فلسفه چطور به استعاره پرداخته توجه کرده است. از نظر وی وقتی فیلسوفان استعاره را تعریف می‌کنند، آن را به استعارۀ اسمی فرومی‌کاهند، و این نشان می‌دهد که آن­ها تلاش کرده‌اند تا استعاره را تابع مفهوم سازند؛ اما دریدا تقابل مفهوم به عنوان عنصر فلسفه و استعاره به عنوان عنصر ادبیات را نمی پذیرد، و نشان می دهد که مفهوم و تمام مفاهیم فلسف...

وحدت از مفاهیم محوری در تفکر عرفانی است. مولانا برای تفهیم این مفهوم، همچون بسیاری از مفاهیم غامض عرفانی، از استعاره بهره برده است. در این پژوهش، استعاره‌های مولانا از مفهوم وحدت در مثنوی معنوی، براساس نظریۀ استعارۀ شناختی لیکاف و جانسون، بررسی و تحلیل شده است. هدف از این مقاله آن است که با تحلیل استعاره‌ها و تشخیص نوع و کارکرد شناختی آن‌ها، دیدگاه مولانا به این مفهوم، نحوۀ معرفی آن به مخاطب و ...

این جستار به تحلیل دوباره و تکمیلی صناعت «استعارة ایهامی کنایه» و انواع آن در غزل‌های صائب می‌پردازد. صناعات شعری از جمله عواملی هستند که برجستگی آن­ها در شعر هر شاعر، سبک منحصر و مختص به خود او را می‌سازد. یکی از انواع صناعات و شگردهای شعری، صنایع کنایه­محور یا کنایه‌های آمیغی است. این صورت‌های ادبی همان­طور که از نامشان پیداست، صناعاتی آمیغی­اند که در آن­ها کنایه به عنوان محور و مرکز با صناعا...