در این مقاله نگارنده کوشیده است تا عرفان را از منظر فازی مورد مداقه قرار دهد و آن را بر این اساس در بستر آسیب شناسی معرفتی و اجتماعی تحلیل نماید. برای این منظور نخست به تعریف مفهوم و پیشینه تاریخی اصطلاح فازی و سپس به توصیف جهان بینی فازی پرداخته است. در پی آن ضمن توضیح منظور از منطق فازی، اصول نظری و قضایای بنیادین آن مورد تبیین و اثبات قرار گرفته‌اند. پس از آن با طرح مفهوم فازی و سنجش نسیت...

نخستین گام در معرفت شناسی عرفانی، نقاّدی عقل است و هیچ عارفی نیست که در عرصۀ عرفان نظری، پیش از نقد عقل و قوای ادراکی انسان، بتواند سخن از معرفت فراعقلی، و تفکّر عرفانی بگوید. ابن عربی به عنوان مؤسس عرفان نظری نیز در طرح معرفت شناسی خود، نخست به نقد عقل فلسفی و تفکّر منطقی پرداخته و نشان داده است که اگر شناخت آدمی صرفاً متکی به قوای ادراکی او، و مبتنی بر روش تفکر فلسفی باشد، حاصلی جز شناخت غیرذاتی،...

بنا بر قول مشهور، هر علمی نیاز به موضوع دارد و بحث از موضوع یک علم، برای تعین و تشخص آن علم، امری ضروری است. از این رو، موضوعات علم در خود آن علم مورد بررسی قرار نمی گیرند و این مهم بر عهده فلسفه آن علم است. اما علم بودن عرفان به دلیل آنکه از مقوله کشف و شهود است، همیشه معرکه آرای اهل نظر بوده است و عرفا هم برای اینکه علم بودن آن را ثابت کنند، در برخی از کتب عرفان نظری، به بحث درباره موضوع و مب...

عین‌القضات همدانی با استفاده از جمال، جلال و دیالکتیک آن دو،‌ یک نظام منسجم فکری را پی‌ریزی کرده که بدون درک صحیح آن نظام،‌ دسترسی به اندیشه‌های وی ناممکن است. این حکیم مغانی به‌قدری به این دوگانه و دوگانی‌های دیگر توجه دارد که شتابزدگی در بررسی اندیشه‌های او، چه‌بسا منجر به این برداشت ناصواب شود که وی ثنوی است. یکی از این دوگانه که جلال است و تجلیات آن، در اندیشة وی و عارفان خراسان به برداشت‌ه...

از ابتدای پیدایش تفکرعرفانی، تمایز معنی­داری میان انگاره­های فقها و عرفاوجود داشته است. بعضی فقها، دین را در شریعت محصور می­کنند اما گستره معنایی دین در نظر عرفا بیشتر است. نگرش متفاوت این دو، سبب جبهه­گیری­های دامنه­داری میان آن­ها شده است.                 نگارنده بر آن است تا با غور در آثار شیخ جام، مراتب معرفتی و مبانی نظری و عملی عرفان او را بررسی کند.

در معرفت شناسی ادبیات رمانتیک وعرفان اسلامی، خیال جایگاه ویژه‌ای دارد. در این مقاله، تلاش بر این است تا نشان داده شود که: اول، معرفت شناسی رمانتیسیسم با معرفت شناسی عرفان اسلامی، از لحاظ ارزش و اهمیت دادن به خیال، بسیار نزدیک به هم‌اند. به‌عبارت دیگر، در این نظام‌های فکری، خیال ابزار مهم شناخت است. دوم، زیر بنای معرفت شناسی خیال‌گرای رمانتیک و همچنین عرفان اسلامی وحدت است، بر خلاف معرفت شناسی...

در این رساله موضوع تساهل و تسامح در عرفان و کلام اسلامی را با روش کتابخانه ای مورد پژوهش قرار دادم. با توجه به اینکه تساهل و تسامح، کلام و عرفان نزد مکاتب و در دوره های مختلف دارای معانی متفاوتی است قبل از هرچیز و در فصل اول این واژه ها را به طور مختصر و کلی بررسی نمودیم تا مقصود این پژوهش از میان مفاهیم و برداشت های مختلف روشن تر بیان گردد. از میان متکلمان مسلمان خواجه نصیرالدین طوسی به عنوان...

نسبت چالش برانگیز عرفان و سیاست همواره در طول تاریخ اسلام مورد مناقشه میان متفکران بوده است. عده‏ای با تاکید بر فضیلت مدنی، تنها راه سعادت انسان را در حیات سیاسی جستجو می نمایند، در حالی که برخی نیز بر تکیه ستون سیاست بر عرفان پا فشاری دارند. اما به نظر می رسد کنش سیاسی اسماعیلیان نزاری و به ویژه اندیشه های حسن صباح به خوبی نمایانگر پیوند محکم عرفان نظری و سیاست عملی می باشد . حکومت حسن صباح بد...

مطالعه«عرفان» به عنوان یک سنت کهن و ریشه دار و تأثیر گذار در تاریخ فکر و فرهنگ و حیات اجتماعی ایران و به ویژه نسبتِ آن با «اندیشه سیاسی» از موضوعات مهم و متنازع فیه در میان محققان بوده است. برخی از محققان با ابتناء بر مقومات و مبادی نظری و معرفتی عرفان، قائل به نسبتِ امتناع بین عرفان و سیاست بوده و هرگونه امکانِ استنتاج و تولید اندیشه سیاسی و مدنی را از اندیشه عرفانی منتفی و اساسا عرفان و سیاست را...

اسماء و صفات حق تعالی در مجرای تجلیات و تعینات ذات الوهی علی‌الدوام دست اندرکار آفرینش و جلوه‌گر نمودن مظاهر و موجودات عالم فیض هستند. آنچه بدیهی است، آن است که ذات حضرت ربوبی بی‌پرده رخ نمی‌نماید. پس به‌ناچار عالم ماسوی گره‌گشایی جهان ممکنات را در کارگاه اسماء و صفات هویدا می‌بیند. در این مسیر، علم‌الأسماء که خصیصة منحصر به فرد عرفان اسلامی است، اهمیت خود را در سلسله مطالعات عرفانی بازمی‌ی...