اصطلاح قاهری و دلبری درکلیات فارسی اقبال به معنای صفات جلال و جمال خداوند و تجلی این صفات بر مؤمن به کار رفته است. از دیدگاه اقبال، عارف واقعی دارای هر دو صفت جلال و جمال الهی است و فقدان هر یک از این صفات الهی برای عارف نقص محسوب می شود. اما از آنجایی که جمال خداوند بر جلال او می چربد، عارف نیز به تبع معشوق خود پیش از آنکه دارای صفات قهرآمیز باشد، دارای صفات مهرآمیز است.

از جمله نسخه های کتابخانه گرانبهای استاد دکتر اصغر مهدوی، رساله عرفانی ارزشمندی است به زبان فارسی و به گمان بسیار از آغاز سده ششم که به دلیل افتادگی های آغاز و انجام و به دست نرسیدن نسخه دیگری از آن، نه نام رساله شناخته شده است و نه نام نویسنده آن. بررسی این رساله که به گمان بسیار بازنوشت مجالس پیری عارف است نشان می دهد که گوینده عارفی دانشمند از گونه کسانی چون احمد غزالی و عین القضات همدانی بو...

در نوشتار حاضر، به دلیل اهمیت دل در ادبیات عرفانی به‌ویژه در مثنوی معنوی، جایگاه‌ و منزلت آن در مثنوی مولوی تبیین شده و برای یافتن پاسخ به این پرسش که از نظر مولانا، کدام دل شایستگی گنجایی مقام حضرت حق را دارد، ابتدا از لحاظ لغوی و اصطلاحی قلب تعریف و وجه تسمیه آن مشخص شده، پس از آن اوصاف دل و اهمیت دل‌های عرشی و ویژگی‌های چنین دل‌هایی مورد بحث قرار گرفته و در پایان از موانع و حایل‌های دل و ملک...

اسپینوزا از فیلسوفان قرن 17 اروپاست. به جهت آن‌که وی کل هستی را جوهری واحد می‌داند، برخی او را عارف وحدت وجودی انگاشته‌اند، اما با توجه عمیق‌تر به فلسفه وی معلوم می‌شود که او را نه تنها نمی‌توان عارف دانست بلکه وی از زمره فیلسوفان متجدد و پیرو دکارت (کارتزین)است و همان‌طور که فلسفه جدید مبتنی بر محوریت بشر و اندیشه اومانیستی است، فلسفه اسپینوزا نیز از این امر مستثنا نیست و لذا اندیشه او را نمی‌...

روابط عارف قزوینی در جایگاه «شاعر ملی ایران» با برخی از نامدارترین چهره های عصر خویش و فراز و نشیب این مناسبات و دگرگونی آرای عارف درباره ی برخی از آنها، روحیات و عقاید او را به روشنی آینگی می کند. بدبینی، سوءظن، واکنش های عصبی و پرخاشگرانه که با حساسیت و صداقت بسیار در آمیخته، اساس شخصیت و مواجهه ی عارف با دیگران را شکل می دهد؛ هم از این روست که دوستی ها و دشمنی های عارف گذرا و متزلزل است و مو...

جنگ جهانی اول در سال 1914م/1332ق به وقوع پیوست. گرچه این جنگ در اروپا آغاز شد ولی دامنه ی آن به تدریج سایر نقاط جهان از جمله آسیا و به ویژه ایران را در برگرفت. با این که دولت ایران بی طرفی همه جانبه اش را در جنگ اعلام کرده بود؛ این بی طرفی از سوی دولت های درگیر در جنگ نقض گردید. این جنگ از طرف گروه های فکری، فرهنگی و سیاسی در ایران با واکنش های متفاوتی مواجه شد. در این میان، جنگ جهانی بازتاب در...

زوال اندیشه سیاسی در ایران وتاثیر غیرقابل انکار عدم تطبیق مبانی فکری وفرهنگی جنبش های اصلاحی باواقعیت های سیاسی واجتماعی جامعه ایران برشکست هرگونه حرکت تجدد طلبانه ،این شبهه را در ذهن ایجاد می کند که ایرانیان زمینه ی مساعدی برای پذیرش مبانی فکری مدرنیته وجلوه های فرهنگی – سیاسی مدرنیزاسیون را ندارند .تجربه ی تلخ مشروطیت وانحراف این خیزش مردمی ، از جنبشی مترقیانه به حرکتی قهقرائی وبرآمدن دیکتاتو...

نوشتن تذکرة شعرا در حوزة رواج و گسترش زبان فارسی، بیش از همه در فرارودان و هند، سابقه و روایی دارد. پس از تألیف لباب الالباب، وقفة طولانی در نوشتن تذکره روی داد و در قرن نهم فقط تذکرة الشعرای دولتشاه نوشته شد، اما از اواخر قرن دهم تذکره نویسی به ویژه در هند رونق گرفت؛ در آنجا به دلیل وجود حکومت های ایرانی، محیط مناسبی برای حضور شاعران و نویسندگان فارسی زبان فراهم آمده بود. یکی از تذکره های مهم ...

سیر به سمت کمال مستلزم گذر از موانع و حذف و نفی حجاب خودی و رسیدن به بینقشی و تسلیم است. راه سلوک با مطیع ساختن نفس امّاره و توجه نمودن به راهنماییهای نفس لوّامه آغاز می گردد. هر کدام از دو نفس امّاره و لوّامه شامل من های کمالطلب و امیالگرا(ضدکمال) است. در مرحلة دوم آدمی از هر دو نفس امّاره و لوّامه نیز خود را می رهاند زیرا تا در کشاکش این دو نفس کژ می شود و مژ می شود به مقام «اطمینان» نخواهد رسید. ر...