بهارستان جامی از آثار ارزشمند ادب فارسی و در برگیرندۀ داستان ها و سخنان حکیمانۀ بسیاری است، که منشأ و منبع بسیاری از آنها عربی است. هر چند از سخنان جامی بر می آید که از آثار پیشینیان بهره نبرده است، اما با جستجوی منابع عربی، پیشینۀ بسیاری از داستان های این کتاب را می توان یافت. در این مقاله پیشینۀ عربی بیست و سه حکایت و منبع فارسی، سی و سه حکایت از سی و شش حکایات روضۀ نخست بهارستان را شناسایی ک...

تاثیر مسائل اقتصادی بر زندگی صوفیان ازموضوعات مهمی است که نیاز به بررسی دارد .علی رغم ادعای خود صوفیان ، این مسائل بر زندگی خانقاهی وروزمره آنان تا ثیرات فکری و عملی خود را بر جای گذاشته است . لذا پژوهش حاضر در پی روشن کردن این جنبه اززندگی صوفیان مسلمان تاقرن هفتم هجری است تاوضع معیشتی آنان ازنظرخوراک،پوشاک،مسکن..رامطالعه نماید. ازآنجایی که بررسی این مسائل می تواند نقش مهمی در شناخت زندگی صو...

روشنفکری سبب ظهور مذاهب و مکاتبی شد که به بشری کردن امور سخت پایبند بودند؛ به گونه ای که احکام انسانی را به جای احکام الهی قرار می دادند و تفسیر تازه ای از دین ارائه می کردند و روشنفکران در آن با ذهن فاعلی خویش، عمل روشنفکری را درمورد دین انجام می دادند. بررسی برخی از جریانهای تصوف نشان می­دهند که آنچه به عنوان جریان روشنفکری غربی و روشنفکری دینی معاصر می­شناسیم، قبل از غرب و ایران معاصر، در تص...

با رسمی‌شدن مذهب شیعه اثناعشری و حضور علمای شیعه در دربار صفوی، عرصه قدرت­نمایی بر صوفیان تنگ شد. تلاش شاهان صفوی برای رهیدن از سلطه قزلباشان، که از اوایل صفویه شروع شده بود، در دوره دوم حکومتشان فزونی گرفت و با جریان ضد صوفیه علمای شیعه همراه شد. ظهور نوعی تصوف بازاری که گاه با اباحه­گری همراه می­شد، مخالفت علمای شیعه را بیش از پیش برمی­انگیخت و گاه رقابت­هایی بین علما ایجاد می­کرد. این عوامل ...

  آسیب شناسی نظام تربیّتی خانقاهی صوفیه*   دکتر مریم شعبانزاده1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان چکیده یکی از مباحث مهمّ زندگی اجتماعی صوفیه در قرن ششم ، آداب مریدی و مرادی و به طریق اولی اعتقاد به ولایت پیران  است. «مرید» یا سالک نوپا «مراد» یا شیخی را در خانقاه برای تعلیم و طیّ طریق می‌یافت  تا با قرار دادن روح و جسم خود  در اختیارآن استاد و تلمّذ نزد اوراه‌های وص...

تذکر? الاولیاء، تنها اثرمنثور عطار و کتابی پرحجم در تراجم احوال اولیاست؛ که مشتمل بر شرح حال هفتاد و دو تن از بزرگان اسلام و مشایخ صوفیه است. اولین فرد اولیاء که عطار شرح حال او را می نویسد حضرت جعفربن محمد صادق(ع) است و با شرح حال حلاج پایان می پذیرد؛که بعدها 25شرح حال دیگر برکتاب افزوده شده است. این کتاب در ادبیات منثور عرفانی گل سرسبد تمام آثار است. نه در فارسی مانندی برای آن می توان یافت و...

مبارک وخانی (۱۸۲۴-۱۹۰۲)، عارف، شاعر و هنرمند توانا و از بنیان‌گذاران کلام اسماعیلی در عرصۀ فرهنگ ملت تاجیک است. نکتۀ مرکزی افکار فلسفی او در کلیات، حاجات و مناجات، قطره‌البحر، طالب و مطلوب، و دیگر آثار وی آشکارا بیان شده است. ازلحاظ شکل و قالب شعر، کتاب طالب و مطلوب و سایر کتاب‌های مبارک وخانی به‌جز دیوان اشعار او، همه به سبک مثنوی سروده شده‌اند. آثا...

  برای فهم آثار عرفانی که اغلب حاصل تجربه­ها و آموزه­های عرفانی شاعران عارف است، صور خیال نقش زیادی داشته و جزء لاینفک آثار عرفانی است. صاحبان این آثار به شکلی آسان و همه فهم از حکایات، داستان­ها، امثال، قصه­های تمثیلی و رمزی برای تصویر و استدلال و توجیه دعاوی و اقوال خود بهره می­گرفته­اند تا تصوّر و قبول آنها برای اذهان آحاد مردم به آسانی انجام گیرد. مثنوی عرفانی «المعنویه­الخفیه» سرودة شیخ ابر...

بهاءالدین سلطان‌ولد از مشایخ و اقطاب طریقۀ مولویه است. او با آفرینش آثاری به تقلید و پیروی از سبک و شیوۀ پدرش مولانا جلال‌الدین پرداخت و به تشریح افکار و جهان‌بینی او همت گماشت؛ سلطان‌ولد در آثار خود بسیار از گفتمان مولانا تأثیر پذیرفت؛ اما با سلوک عملی به تجربیات جدیدی نیز دست یافت؛ این امر موجب شد نظریه‌های بدیعی دربارة بعضی از مباحث الهیات، قرآن و حدیث و عرفان اسلامی بیان کند. تأمل در آثار ...

توکل یکی از مفاهیم مهم قرآنی و اسلامی است و در بین اهل عرفان و تصوف یکی از منازل سالکین و از عالی ترین مقامات مقربین محسوب می شود. توکل از یکسو با اعتقادات انسان مسلمان در مبحث توحید مرتبط است و از سویی دیگر با جنبه عملی زندگی او پیوند دارد .این مسئله باعث دشواری و پیچیدگی مفهوم توکل گردیده است. بزرگان صوفیه درباره توکل و واسپاری امور زندگانی مادی و معنوی خود به خداوند دیدگاه های متعدد و متنوعی...