در این جُستار، کوشش خواهد شد تا پس از طرح اجمالیِ مبانی نظری بینامتنیت و معرفی زمینه های ایرانی (در ادبیات و تفسیر دینی) و اروپایی (میخائیل باختین، ژولیا کرستوا، ژرار ژنت و اومبرتو اکو)، روابط میان عناصر درون متن با بیرون از متن - خواه بافت و محیط فیزیکی، خواه جهان بیناذهنی جامعة زبانی یا فرهنگ و جهان ذهنی خواننده – و تأثیر آن ها در شکل گیری معنای کلی متن و در نتیجه، معنایی که فراتر از برآیند معن...

درست هذه الورقة العلمیة معتمدة على المنهج الوصفی ـ التحلیلی، مصطلح الکرونوتوب (الزمکانیة) الأدبی خلال الإشارة إلى المصطلح نفسه فی حقل علم الفیزیاء لدى العالم الکبیر ألبرت أینشتاین؛کما درست کیفیة انتقال هذا المصطلح إلى الأدب على وجه العام والروایة على وجه الخاص بید الناقد و اللغوی الروسی الشهیر میخائیل باختین؛ هذا وإنّ مصطلح "الزمکانیة" أو "الکرونوتوب" یطلق على فضاء ناتج عن حرکة الزمن (الاسترجاعی...

رمان «جای خای سلوچ»، نوشتة محمود دولت‌آبادی از مهمترین رمان‌های اجتماعی در حوزة ادبیّات اقلیمی- روستایی است که از جهات گوناگون جای بحث و بررسی دارد. یکی از دیدگاه‌هایی که در بررسی این رمان می‌توان از آن بهره برد، نظریة چندآوایی باختین، منتقد روسی، است، ازاینرو مقالة حاضر، به بررسی «جای خالی سلوچ» از نظر چندآوایی و میزان مطابقت آن با این نظریة باختین می‌پردازد. این بررسی به روش کتابخانه‌ای و به‌ص...

پس از ارائة نظریه گفتمان باختین و دیدگاه وی در باب رمان «چندآوایی» فرصتی در اختیار منتقدان ادبی قرارگرفت تا با خوانشی جدید و عمیق به بررسی و نقد آثار ادبی بپردازند و لایه­ های زبانی آثار را بکاوند. اهمیّت عنصر گفتگو در داستان از یک سو و برجسته­سازی جایگاه کارکرد این عنصر از منظر نظریه گفتمان باختین در داستان از سوی دیگر، ضرورت دقّت و تعمق در کاربرد این عنصر را در داستان و رمان دو چندان کرده و به ...

در نگاه نظریه پردازان دانش زبانشناسی (Linguistics) در حیطه جامعه شناختی، پیام زبانی ـ چه دانسته و چه ناخودآگاه ـ حاوی یک سری از اطلاعات شخصی در رابطه با وضعیت اجتماعی، دید اجتماعی، فرهنگ و شرایط روحی و فردی گوینده پیام است؛ در میان نظرات مطرح شده در این باره، تئوری منطق گفتگویی (= مکالمه) میخائیل باختین، جایگاه ویژه­ای دارد که می­تواند با رویکردی علمی و متکثّر، جنبه­های گوناگون زبان و «عمل زبانی...

چکیده یکی از مهمترین مسائلی که ذهن روشنفکران و اندیشمندان ایرانی را از سال ها پیش از مشروطه تاکنون به خود مشغول ساخته است، مواجهه "ما" با "دیگری" می باشد. مقاله حاضر، در پی طرح این مسئله است که مبحث "خود جمعی" یا درک بودن ما "درکنار" یا "در برابر" دیگری"، از نظرگاه میخائیل باختین چگونه صورت بندی می شود؟ بدین منظور، برای فهم و تفسیر کیفیات رابطه خود با دیگری، تلاش داریم با کالبدشکافی گزاره های م...

میخاییل باختین در پاره‌ای از انگاره‌هاینظری خود در باب متن ادبی، «گفت‌وگومداری»را به‌ مثابة «هم‌کنشی متون»، مهمترین ویژگی متن دانست و «چند صدایی» گفتمان را به‌عنوان مؤلفه‌ای نوین در رمان مطرح کرد.از آن پس، بسیاری از اندیشمندان و نظریه‌پردازان مطالعات ادبی و فرهنگی، نظیر ژنتو کریستوا به‌ گسترش و تقریر این مبحث پرداختند و صورت‌بندی‌های مختلف و گاه پیچیده‌ایاز آن ارایه کردند. به ‌هر روی، امروز می‌...

نظریۀ منطق مکالمه یا منطق گفتگویی در قرن بیستم در تقابل با نقد سبک‌شناختی و زبان‌شناسی ساختارگرای سوسوری مطرح شد. میخاییل باختین، از یک سو در اعتراض به رژیم تک‌آوای استالین و از سوی دیگر در مخالفت با نظریۀ فردی و غیراجتماعی بودن زبان -که پیش از او بر حوزۀ نقد ادبی حکمفرما بود- این نظریه را مطرح کرد و در آن به ساختار اجتماعی گفتار، نقش «غیر» یا «دیگری» در گفتگو و ماهیّت چندصدا و مکالمه‌گرای زبان ...

متن‌های گوناگون از دیرباز، با یکدیگر ارتباطی بینابینی داشته و از نظر زبانی، وزنی و معنایی بر یکدیگر اثر گذاشته و از هم اثر پذیرفته‌اند.اگرچه این ارتباط از گذشته مطرح بوده است و تبادل کلام هنری را در بسیاری از آثار گذشتگان می‌بینیم، در دوره معاصر، میخائیل باختین، اندیشمند روسی، باردیگر، مقوله بینامتنی را از دیدگاهی نو بررسی کرده و کسانی همچون ژولیا کریستوا، رولان بارت و هارولد بلوم، تحت تاثیر با...

اُسکار وایلد به عنوان یکی از تاثیرگذارترین نویسنده های جنبش زیباشناسی انگلستان همیشه مورد توجه منتقدین بوده است. بسیاری باور دارند که رمان تصویر دورین گری به نوعی مانفیست جنبش مذکور می باشد. دلیل بر این مدعا را می توان این چنین بیان کرد که خیلی از چهره های مطرح این جنبش به دنبال خلقی اثاری بوده اند که توانایی شکستن و نادیده گرفتن قوانین اخلاقی و ادبی دوران ویکتوریا را داشته باشد. جُرم به معنای عا...