تا چندین سده پس از ورود مسلمانان به شبه قاره هند، زبان‌های عربی و فارسی به‌ترتیب زبان دینی و دیوانسالاری مسلمانان بودند. البته نفوذ و گسترش زبان فارسی در این سرزمین در دوره اسلامی، با هیچ زبان دیگری قابل مقایسه نیست.  با این‌حال این زبان‌ها با زبان‌های محلی و عمومی رایج در مناطق مختلف هند نیز در ارتباط بودند و میان آنها داد و ستد و وام‌گیری وجود داشت. برخی از زبان‌های محلی عناصری از زبان‌های فا...

چکیده: مرجع زمانی روابط سیاسی و فرهنگیِ بین دولت صفویه و دولت های شیعه جنوب هند به تاریخ بعد از هجوم مغول به جهان اسلام برمی گردد. دو عامل تجارت و مهاجرت که همواره موجب نزدیکی سیاسی و فرهنگی بین ایران و شبه قاره هند بود از ویژگی های خاص سه سده بعد از هجوم مغول است. تشکیل دولت بهمنی باعث ثبات سیاسی در جنوب شبه قاره هند گشت؛ این اتفاق باعث شد تا دو عامل تجارت و مهاجرت تأثیر بیشتری در جنوب هند به...

نسب شناسی را می توان شاخه ای از مطالعات شمرد که از نظر تاریخی، اجتماعی و حتی فقهی، دارای اهمیت بسیار، به ویژه برای شیعیان است. منابع نسب شناسی، آگاهی های اندکی در باره اعقاب عباس بن علی(ع) در اختیار ما می نهد. بر اساس مندرجات کتاب زاد الأعوان (تألیف یافته در سال 1315ق.) که تنها سند مورد استفاده منابع بعدی است، علویان عباسی تبارِ اواخر قرن پنجم هجری به هند آمدند و طایفه اعوان هند هم که اکنون علوی...

همهء عارفان صلح دوست‌ و صلح جو بودند و با هم زندگانی می‌کردند. اگر چه همهء فرقه‌های تصوف در یک زمان به شبه قاره رسیدند اما در میان آنها دو فرقه زودتر در آنجا معرفی و معروف شدند یعنی«چشتیه و سهروردیه»و در زمانهای بعدی سلسلهء چشتیه از همه بیشتر گسترش یافت. شیخ جلال الدین تبریزی مرید شیخ ابو سعید تبریزی یکی از آنها بود که در سدهء هفتم هجری از ایران به شبه قاره رفت.این شخصیت که در آن‌ سرزمین از شهر...

پاکستان، کشوری است باجمعیتی حدود صد و چهل میلیون نفر و تقریبا 800000 کیلومتر مربع مساحت در جنوب شرق ایران که در سال 1947 میلادی استقلال خود را از هند به دست آورده و به عنوان یک کشور مستقل، رسما بر روی نقشه سیاسی جهان ظاهر گردید. استقلال پاکستان پس از یک دوره مبارزه و مذاکرات سخت و طولانی با دو حریف قدرتمند؛ آن یعنی «هندوها» و «انگلیسی‏ها» به دست آمد. سازماندهی نهضت استقلال خواهانه مسلمانان هند ...

رویکردهای نوین تفسیری در شبه قارة هند، حاصل تماس مستقیم یا غیرمستقیم با قدرت های استعماری غرب، در اواسط قرن نوزده است. سر سید احمدخان (1898-1817م.) جزء اولین مفسرینی است که تلاش کرد مفاهیم اساسی قرآن را با کمک یافته های علوم جدید در شبه قاره ارائه نماید. تفسیر ایشان در حلقة علمای سنتی نه تنها با استقبال جدی مواجه نشد، بلکه عکس العمل هایی را نیز به همراه داشت. در این میان، محی الدین احمد، معروف ...

شبه‌ قارة هند در قرن نوزدهم میلادی کانون تحولاتی بود که سرنوشت مناطق شرقی فلات ایران را دگرگون کرد. هدف این مقاله بازشناسی مناسبات انگلستان و روسیه با ایران در عصر فتحعلی‌شاه قاجار است و بر جنبه‌های مختلف این مناسبات با حکومت بریتانیا و فرمانداری کل هند تأکید گردیده است. پژوهشگران کوشیده‌اند با مراجعه به منابع اصلی دورة قاجار به روش مطالعة روندی، نقش استعمار را در فلات شرقی ایران توصیف تاریخی ن...

سیداحمد خان از مفسّرین مشهور شبه قاره ی هند است که اندیشه ی نوگرایانه ای پیرامون وحی ارائه می دهد. تلاش او، نوعی آشتی میان رهیافت های غرب و اعتقادات اسلامی است. هدف از این نوشته، نگاهی دوباره به اندیشه ی سیداحمدخان درباره ی وحی، نقد و آسیب شناسی آن است که به روش توصیفی - تحلیلی با رویکردی قرآنی ارائه می شود. سیداحمدخان وحی را از یک سو تجربه گرایانه و از دیگر سو، قرآن را عین کلام الهی دانسته که ه...

سلسلة چشتیه، سلسله‌ای‌ معروف‌ از صوفیان‌ مسلمان‌ شبه ‌قاره‌، منسوب‌ به‌ چِشت‌ استکهخواجه‌ معین‌الدین‌ سجزی‌ چشتی‌ آن را در اجمیر  بنیان‌ نهاد و آن شهر پایگاه‌ چشتیه‌ شد. مشایخ‌ این سلسله علاوه بر ترویج‌ دین اسلام‌ در شبه‌ قاره و ‌ تجدید روابط‌ فرهنگی‌ بین‌ دو کشور، نقش مهمی نیز در‌ گسترش‌ زبان‌ فارسی‌ در شبه‌ قاره داشتند. از این رو آثار متعددی دربارة این سلسله نگاشته شده است. یکی از این آثار ارز...

مجلد پنجاه و دوم فهرست نسخه های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، تألیف محمودنظری، شامل 400 نسخه خطی است ونسخه های شماره 18901 تا 19300 را دربر می گیرد. این نسخه ها به زبان های فارسی، عربی، و ترکی، و بیشتر آنها متأخر است. تعدادی از نسخه ها متعلق به منطقه افغانستان و شبه قاره هند است و شمار نسخه های فقه حنفی درمیان آن ها چشمگیر است. در این نوشتار، به ذکر برخی نکات درباره روش فهرست نگاری نسخه های خ...