در دهه‌های واپسین سدۀ نوزدهم/سیزدهم یک جنبش فکری در حوزۀ مسلمان‌نشین روسیۀ تزاری ظهور کرد که بعدها به جدیدیه شهرت یافت. خاستگاه نخستین این جنبش، تاتارستان و کریمه و بنیانگذار آن روشنفکری تاتار به نام اسماعیل گاسپرینسکی (گاسپیرالی/غصپری) بود. هدف اصلی جنبشی که او به راه انداخت، اصلاح نظام آموزش در جوامع مسلمان‌ روسیه به عنوان گام نخست و بنیادی برای اصلاح فرهنگی و اجتماعی این جوامع بود. گاسپرینسک...

مساله مورد بررسی این پژوهش، تاریخچه ی آثار حفظ الصحی در پزشکی دوره ی اسلامی است. طب اسلامی به دو بخش عمده ی نظری و عملی و بخش عملی، خود به دو بخش حفظ سلامتی و جلب سلامتی تقسیم شده است. حفظ سلامتی، خود شامل سه بعد حفظ سلامت بدن های سالم، پیش گیری از بیماری ها و تدبیر بدن های ضعیف و تازه سلامت یافته است. سالم ماندن بدن، در گرو حفظ حرارت و رطوبت درونی و پیش گیری از تباه شدن اخلاط چهارگانه دانسته ش...

کتاب الاغراض الطبیه و المباحث العلائیه به همراه کتاب ذخیره خوارزمشاهی در ردیف بهترین ومهم ترین کتابها در زمینه علم طب هستندکه به طور جامع به فار سی نگاشته شده اند. اگر چه قبل از این دو کتاب ،نوشته های فارسی به طور پراکنده وجود داشت لکن نمی توانست کار گشای علم طب در آن زمان و زمان حال باشد،به همین دلیل لازم دانسته شدکه برای ترسیم فضای کلی تطور دانش پزشکی در تاریخ اسلام (بین قرون اول تا سیزدهم هج...

بخشی از اسواران به عنوان جنگجویان سواره نظام ویژۀ ارتش ساسانی در آستانۀ فتوح به مسلمانان پیوستند و ضمن ادامۀ فعالیت نظامی و نقش در گسترش فتوحات اسلامی، پس از استقرار در شهرهای تازه تأسیس بصره و کوفه در فعالیت های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این شهرها سهمی عمده داشتند. آنها پس از روی کار آمدن امویان، ضمن شرکت در جنبش های ضد اموی به فعالیت فکری علیه جریان جبرگرایی که از سوی امویان تبلیغ می شد روی آور...

سابقه و هدف: تغذیه خوب و مناسب بخشی از زندگی سالم است. وجود راهنمایی‏ های مناسب در رابطه با نحوه صحیح تغذیه، تأثیر مهمی در سلامت فردی و اجتماعی و پیشگیری از ابتلا به بیماری‏های مختلف دارد. قرآن به‏عنوان کتاب زندگی که مطالب مورد نیاز برای تمامی ابعاد زندگی انسان را دارد، رهنمودهای مهمی را در این رابطه بیان کرده است. انار یکی از میوه‏هایی است که سه بار در قرآن از آن با واژه» رُمّان و رُمّانه« یاد شده...

سابقه و هدف: انگور میوه ای است که در سرتاسر جهان گسترش یافته و درصد بالایی از غذای مردم را به خود اختصاص می دهد. قرآن در بیش از هزار آیه به مطالب علمی اشاره دارد که برخی در حد اعجاز علمی قرآن به شمار می آیند. از این رو در قرآن مجید یازده مرتبه نام این میوه آورده شده است. اشارات قرآن نظر بر این دارند که انسان از غذاهای نباتی و حیوانی استفاده کند. این مطالعه با هدف مروری بر خواص طبی و تغذیه ای ان...

کتیبه ها به عنوان عناصر معنایی و تزئینی در معماری اسلامی از ابزارهای مهم در جهت گسترش عقاید و سیاست های مذهبی حکومت ها بر مردم به شمار می روند و، به لحاظ ماهیت مکتوب خود، بیانگر ایده ها و اندیشه های هر عصرند. مسجد گوهرشاد مشهد به عنوان یکی از شاهکارهای معماری ایرانی اسلامی از تزیینات و کتیبه های مختلفی با مضامین دینی برخوردار است که در دوره های مختلف تاریخی بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته ...

محوطۀ باستانی ویگل و هراسکان در پی انجام چند بازدید مقدماتی نگارنده در سال 1385، با توجه به وجود داده‌های فراوان دوره‌های تاریخی و اسلامی و اهمیت محوطه و در پی برنامه‌ریزی پژوهشی در پاییز 1386، مورد انجام یک برنامۀ بررسی سیستماتیک باستان‌شناسی قرار گرفت. در این برنامه، یک محدودۀ 120 هکتاری که شامل دو شهر به مرکزیت دو قلعه است، مورد شناسایی قرار گرفت که با عنوان‌های شهر غربی و شهر شرقی نام‌گذاری...

اولین استفاده از گیاهان دارویی در خاورمیانه و مربوط به عصر پارینه سنگی است. مسافران و تاجران روشهای معالجه یونانیان و رومیان را به اطبای‌ چینی و هندی معرفی کردند که آنها نیز این تجربیات را با تجربیات قدیمی‌تر خویش مخلوط نمودند. بعدها با برپایی جنگ‌های صلیبی طب یونانی (اسلامی) نیز به طب اروپایی راه یافت. این اختلاط دانش استفاده از گیاهان دارویی بین اروپاییان و آسیایی‌ها به استاندارد کردن استفاده...

اندرزها و حکمت­های اردشیر ساسانی از لحاظ تربیتی چنان ارزشمند بود که علاوه بر کاربرد و استفادۀ فراوان در دورۀ ساسانی، در دورۀ اسلامی نیز به منزلۀ منشوری برای فرمانروایان و منبعی غنی برای نویسندگان ادب و اخلاق و تاریخ به شمار می­رفت. قابوسنامه از نصیحت­نامه­های نگاشته شده در قرن پنجم هجری است.موضوعات متنوع تربیتی قابوسنامهنشانگر آن است که عنصرالمعالی در نگارش آن، به منابع متعددی نظر داشته؛ بنابرا...