این مقاله که به شیوة توصیفی تحلیلی انجام شده است، به واکاوی برخی آثار فاضل السامرایی بر اساس نظریة نظم خواهد پرداخت و نشانه‌های کاربست این نظریه در آثار سامرایی را تبیین خواهد نمود. فاضل السامرایی زبان­شناس و نحوی برجستة معاصر می­باشد که با ارائه دیدگاه‌های نوین پیرامون زبان­شناسی و علم نحو، خدمات شایانی به حوزه مطالعات قرآنی ارائه نموده است. وی کلیه مباحث زبان­شناسی و نحوی را با استشهاد به آیا...

نقش‌­ها و وظایف دستوری عناصر کلام، ساخت‌­های نحوی زبان را تشکیل می­‌دهند. زبان فارسی ازحیث ساخت نحوی، ازجمله زبان‌­های آزاد است. شکل‌­گیری نحو این زبان­‌ها، معلول عوامل ذهنی، اندیشگانی و تفکّر غالب گوینده است. دستوریان مباحث ساخت­‌های دستوری را فارغ از کارکرد ادبی آن و صرفاً در چارچوب مباحث زبانی بررسی می­‌کنند. از میان علمای علم بلاغت، عبدالقاهر جرجانی به چیدمان و ترتیب و ترتُّب الفاظ، ذیل مباحث ح...

بی شک بررسی اختلافات نحوی و مقایسه آن در بین علماء نحو از دیرباز جایگاه خاصّی داشته است، به طوری که بر اساس آن ، مکاتب و مذاهب مختلفی در این علم بوجود آمده و علمای نحو را به رقابت علمی با یکدیگر واداشته است به گونه ای که می بینیم آراء نحوی گسترش یافته و محققان بر آن شده اند تا در مورد صحّت و سقم آراء نحوی بیشتر تلاش کنند و آراء درست را از نادرست تشخیص دهند. در این میان، ابن مالک و زمخشری دو تن از...

علم "نحو" به دلیل انگیزه ی دینی و ملّی پیش از سایر علوم اسلامی مورد بحث و بررسی قرار گرفته، در این میان حروف از مباحث مهّم علم "نحو" می باشد و عمل این حروف در جملات تأثیر زیادی دارد. پیشرفت و تکامل تمدن بشری مدیون به وجود آمدن برخوردهای فکری و اجتماعی در بین قوم های مختلف بوده است و سهم ایجاد ارتباط یا همان «ترجمه» همسنگ دورترین علوم شناخته شده انسانی است، یکی از مباحث ترجمه از زبان عربی به زبان ...

چگونگی علم خداوند به مخلوقات خود، پیش از ایجاد و پس از آفرینش، همواره برای فلاسفه مسئله ای دشوار و مورد اختلاف بوده است، تا جایی که در مباحثی مانند علم به جزئیات زمانی و متغیر، برخی از فیلسوفان متهم به کفر شده اند. دیدگاه فیلسوفان مشائی و اشراقی از یک سو، تأثیر مکتب عرفانی و آیات قرآنی از طرف دیگر، موجب پر بار شدن این مبحث در حکمت متعالیه گردید. نظریات حکمای پیش از صدرالمتألهین تبیین قابل قبولی...

در فرهنگ اسلام، انسان کامل که بهترین مصداق آن پیامبر(ص) و ائمه ی معصومین(ع) می باشند، جامع اسما و صفات الاهی می‏باشد. علم یکی از این صفات به شمار می‏رود. از نظر ملاصدرا، علم امری وجودی و ذومراتب است و هرچقدر وجودی کامل تر باشد، از مرتبه ی بالاتری از علم برخوردار خواهد بود. انسان کامل که از برترین درجه ی وجودی برخوردار است، بالاترین مرتبه ی علمی را نیز داراست؛ زیرا از نظر صدرا، انسان به وسیله ی ...

جامعه‌شناسی فرهنگی و مطالعات فرهنگی به عنوان دو نمایندۀفرهنگ‌گرایی، با مبانی مورد ادّعای خود، دیگر به لحاظ محتوایی و روش‌شناسی نمی‌توانند از الگوهای پیشین در تحقیق، مانند اصل یکسانی و تعمیم‌پذیری استفاده کنند. آنها نیازمند بستر روشی جدیدی‌اندکه به نحو قابل توجهی با نظام اندیشه‌ای مورد نظر داعیه‌داران علم بومی ارتباط می‌یابد. از سوی دیگر، آنها با ایجاد موانعی برای علم، مانند ضعف در گزینش‌گری و تح...

در این مقاله نخست، شیوة تاریخ‌نگاری حال‌محور علم معرفی شده است؛ معیار، نقطة آغاز و نقطه پایان این­گونه تاریخ‌نگاری، نظریه‌های «علمیِ» کنونی می‌باشد. از دیدگاه نگارنده، مقابلة ویژگی‌های علوم پیشین با علم کنونی می‌تواند محک مناسبی در آزمون کارآمدی این شیوه باشد. بدین­ترتیب، کیمیا به­عنوان یک علم طبیعی در سده‌های گذشته لحاظ و به واکاوی کیمیای حسن بن زاهد کرمانی پرداخته می­شود. آنگاه، برخی موضوعات م...

«تقابل‌های هم‌جوار» (همنشینی دو رکن متقابل)، اصطلاحی است در پیوند با علم معانی نحو. این اصطلاح، هنرسازه‏ای پنهان در مثنوی است که در این نوشتار براساس نظریة نظم (ساخت) و علم معانی نحو، ساخت‏های گوناگون و الگوهای متنوع آن تبیین و تحلیل شده‌است؛ ازجملة این الگوهای تقابلی عبارت­اند از: تقابل‎های هم‌جوار در یک جمله با هویّت دستوری یکسان (تقابل‎های معطوف، تقابل‎های هم‌جوار مضاف و مضافٌ‎إلیهی و موصوف و ...