تشکیلات عصر صفوی در عصر شاه اسماعیل همواره در حال جابه جایی ازنقطه ای به نقطه ای دیگر بود. در دوره شاه طهماسب علاوه بر تنظیم دفاتر دیوانی در محل مرکز قدرت سیاسی، دفتر خانه در کنار دربار حکومتی استقرار یافت. اگر چه گزارش های تاریخی از چگونگی این اسناد و دفاتر به طور مستقیم سخنی نگفته‌اند، اما زمانی که از عناصر و عوامل دیوان‌های دولتی گفتگو می‌کنند، اطلاعات پراکنده ای از این تشکیلات به دست می‌دهن...

چکیده یکی از سنتهای تاریخ نگاری ایران ، نگارش کتابهائی درباره زندگانی پادشاهانی است که دوران زمامداری ایشان با تحولات بسیار اثرگذاری همراه بوده است. نمونه ای از این دست کتابها « عالم آرای شاه تهماسب» است ،که به صورت نسخه خطی می باشد و توسط « اسماعیل حسینی مرعشی تبریزی» معروف به میرملایم بیک از نویسندگان دوران شاه صفی و شاه عباس دوم صفوی نگاشته شده است. نویسنده در این کتاب با هدف شرح وقایع دوره...

رساله حاضر با عنوان بررسی نقش مقام خلفایی در شکل‎ ‎گیری حکومت صفوی و‎ ‎سیر آن ‏تا دوره شاه عباس اول، تلاشی است جهت کنکاش در علل و عوامل بنیادین ظهور صفویه، ‏حکومتی که توانست پس از‎ ‎نه قرن هویت ملی و مرکزیت سیاسی را برای ایران به ارمغان آورد. از‎ ‎آنجا که حکومت صفویه برخاسته از طریقت وجریان تصوف بود، نقش مقام خلفایی به عنوان یکی ‏از ارکان پویایی و پیشرفت طریقت صفویه حائز اهمیت بسزایی است. در ای...

آداب و رسوم به عنوان جزء لاینفک از فرهنگ اجتماعی هر ملت، گستر? وسیعی از باورها ؛ پنداشت ها و نگرش ها را شامل می گردد که همپای شکل دهی به هویت جامعه، واکاوی آن نقشی اساسی در فهم تلقی افراد از خود و محیط پیرامون دارد. به دیگر روی تدقیق در مناسک آئینی ، نحو? برگزاری اعیاد و سوگواری ها، راهکارهای جامعه در مواجهه با مشکلات ، باورداشت به تأثیر عناصر فوق طبیعی در حیات اجتماعی وغیره از جمله مولفه هایی ...

چکیده شاه¬تهماسب¬اول تا پیش از صلح آماسیه با عثمانی962ه‍.ق. دائماً درگیر دفع حملات اوزبکان از شرق و دولت عثمانی از غرب به ایران بود، این در حالی بود که در داخل نیز قبایل قزلباش برای به¬دست گرفتن قدرت در کشمکش و در پی برتری¬جویی بودند، و دو تن از برادران شاه¬تهماسب (القاس¬میرزا و سام¬میرزا) علیه وی دست به شورش زدند. برخی از حکمرانان داخلی و روسای خاندان¬های محلی، برای به-دست آوردن قدرت بیشتر و ا...

وحشی‌بافقی، در بافق یزد بالیده و پرورش یافته و حضور دو پادشاه صفوی را در مسندِ قدرت درک کرده است. درگذشتِ مؤسس این سلسله؛ یعنی شاه اسماعیل صفوی، با تولد وی در سال930 ه‍.ق اتفاق افتاده است. چند روایت گوناگون از مرگ وحشی وجود دارد و با تأسف باید گفت که هیچ پژوهشی دربارة چیستی و چگونگی مرگ در نگاه وی صورت نگرفته است. چنین پژوهشی مشخصاً می‌تواند برخی از ابهامات را راجع به چراییِ «چندگزاره» بودنِ مرگ وحش...

تاریخ بهرام‌میرزا در شمار آثار کمتر شناخته‌ شدۀ مولانا محمدمفید مستوفی بافقی است و مشتمل است بر شرح احوال شاهزاده بهرام‌میرزا و فرزندانش و نسخۀ منحصر بفرد آن اینک در کتابخانه آستان قدس رضوی است. در مقالۀ حاضر، ضمن معرفی نسخۀ مذکور، تشابهات و افتراقات آن با سایر منابع و متون هم‌عصر آن بررسی خواهد شد. مستوفی بافقی در نگارش این اثر از تصنیف جد خود معروف به میرک نظامی الهام گرفته است. تاریخ بهرام‌م...

از قرن نهم، فضای استعاری و آرمانی مناسبی برای باز تولید گفتمان مهدویت به عنوان رکن اصلی تشیع فراهم شد. این گفتمان از طریق خرده‌گفتمان‌های گوناگون، موفق شد حاکمیت مستقر گفتمان تسنن را به حاشیه راند و با هِژمونیک شدن و سلطه حکومت صفویه در قالب مهدویت غالیانه با دال مرکزی سلطنت و با دال‌ها و نشان‌‌های مختلف تشکیل شود. هم‌زمان با شکل‌گیری این گفتمان، فقهای شیعه، گفتمان مهدویت امامیه را با دال مرکزی ...

قاسمی گنابادی از شاعران قرن دهم هجری و معاصر شاه اسماعیل و شاه تهماسب صفوی است. وی یکی از نظیره‌گویان موفّق است که به شیوة نظامی منظومه‌هایی دارد و در آن‌ها به پیروی از آثار نظامی گنجوی پرداخته است. در سخن او، تأثیر مستقیم نظامی و پیروان او، به‌ویژه جـامی و هاتفی آشکار است. از آثار او می‌توان شـاهنامة نوّاب عالی، لیلی و مجنون،  خسرو و شیرین و زبدةالأشعار را نام برد. در مقالة حاضر، به معرّفی قاسمی ...

نگارگری ایران در طول تاریخ پرفراز و نشیب خود مضمون‏های متنوعی را به نمایش گذاشته است؛ و در هر دوره وقایع و تحولات سیاسی، نظامی، تجاری، مذهبی و فرهنگی، بر نقاشی ایران تأثیر بسیار نهاده است. تأثیرات متقابل نگارگری صفویه از ویژگی‏های نقاشی‏های شرقی و غربی، باعث پدیدار شدن تیپ‏هایی غیر ایرانی در نقاشی ایرانی شد. در این رساله سعی گردیده تیپ‏های غیرایرانی در نگارگری عصر صفوی (تبریز و اصفهان) مورد برر...