در بین تولیدات هنری صفوی و قاجاری، آثاری دیده می شود که ذوق و نبوق هنری هنرمندان این دوره را نمایان م یکند. کشکول ها نمونه ای از این آثار هستند. کشکولِ دراویش یا عارفانه تر، کِشتی شراب عرفانی، اثر هنری و یکی از وسایل درویشان و جزئی از فرهنگ صوفیانه و دروی شمسلکی است که هم زمان با پیدایش مرام و مسلک صوفی گری، زهد و درویشی در دوران صفوی، ظهور یافت و در دوران قاجار از حیث ساخت، کاربرد، نفاست و زیبای...

رساله? حاضر با موضوع تصویر امامان شیعه علیهم السلام در متون زهد و تصوفِ نخستین در تلاش است با بررسی متونی که از دوره? زهد و تصوفِ نخستین، یعنی تا حدود سال 400 هجری، باقی مانده است تصویری را که از امامان شیعه علیهم السلام در ذهن و ضمیر زاهدان و صوفیان وجود داشته است استخراج و بازسازی کند. این رساله شامل پنج فصل است. فصل یکم درباره? کتابهای زهد است. در این فصل سیزده «کتاب زهد» معرفی و بررسی شده است...

علم آموزی و فراگیری دانش یکی از مناسبات انسانی است که نقش مهمی در سعادت آدمی دارد و می تواند از منظر اخلاقی محل توجه واقع شود. در فرآیند علم آموزی افعالی از انسان صادر می شود که می توان در باب حسن و قبح یا درستی و نادرستی آنها سخن گفت. عالمان اخلاق و فلاسفه مسلمان و غیرمسلمان هر کدام دیدگاه های مختلفی در باب ملاک حسن و قبح و تشخیص نیک از بد ارائه کرده اند؛ ملاک هایی همچون سود و منفعت، لذت، وظیف...

حکایات بسیاری از زاهدان در کتب ادبی جمع آوری و نقل شده که منابع اصلی آنها مشخص نیست. از جمله این کتب پند پیران است که مجموعه ای از حکایات زاهدان و صوفیان مشهور را در خود جای داده است. با توجه به اینکه منابع حکایات این کتاب مشخص نیست، در این گفتار برآنیم که با کاوش در منابع عربی و ایرانی معتبر و دست اوّل، ریشه های اصلی این حکایات را مورد بررسی قرار دهیم. بر اساس یافته های پژوهش، 21 حکایت از حکایا...

در اوایل سده دوم هجری، صوفیه با استفاده از زهد افراطی، تفسیر به رأی و تأویلهای بدعتگرایانه و بهره برداری از اندیشه‌ها، آداب و سنتهای رایج دیگر ادیان در جوامع سنی مذهب شکل گرفت. ازعوامل رشد و بالندگی آن در جامعه علاوه بر ظاهری معنوی گرا، باید به ارتباط صمیمی باسران حکومتها، درباریان و در سده اخیر با بیگانگان اشاره کرد. این جریان در فرایند تاریخ خود به شاخه‌ها و انشعابهای متنوعی تقسیم شد. از نقاط...

اهلیت یکی از مفاهیم کلیدی در شناخت دقیق عصر پیش از اسلام و بازشناسی خاستگاه آن در عصر خلفا در تاریخ سیاسی اسلام است. نوشتار حاضر بعد از معناشناسی، جاهلیت، در قرآن و نهج البلاغه بر آن است تا مؤلفه های جاهلیت، درقرآن کریم و نهج البلاغه را ارائه نماید. اگرچه انگاره اندیشمندان در معناشناسی جاهلیت بر آن است که بر فرهنگ خاصی اطلاق می شود اما مؤلفه های جاهلیت در قبل از اسلام با بعد از آن می توا...

هدف این پژوهش عبارت بود از معرفی الگوی تنظیم رغبت در اسلام (مبتنی بر مفهوم زهد) به عنوان یک الگوی شناختی هیجانی برای کاهش اضطراب و مقایسه آن با درمان شناختی رفتاری مراجعان بود؛ این الگو، رغبت به دنیا را تابعی از رغبت به آخرت وزندگی دنیا را مقدمه زندگی آخرت و رغبت مستقل به‌دنیارا آسیب می‌داند. این الگو با روش اجتهادی از متون اسلامی استخراج و در قالب یک برنامه درمانی برای مداخله  بالینی طراحی شد....

ادیبان و صاحب نظران را اعتقاد بر این است که ابوالعتاهیه (213 یا 209ـ30) خداوندگار و قافله سالار شعر زهد عربی است و اشعار زاهدانه ی او بر پیشانی شعر زهد عربی قرار دارد. ابداع و نوآوری او در اشعار زاهدانه، موجب تفاسیر مختلفی از سوی محققان شده است؛ چندان که گروهی، او را متأثر از حسن بصری، برخی او را وام دار اندیشه های مانوی و بودائی دانسته و عده ای از صاحب نظران نیز ریشه ی زهدیات او را در فرهنگ ای...