عرفان نظری از علومی است که در حدود قرن هفتم هجری در جهان اسلام، عمدتا به ابتکار محیی الدین ابن عربی شکل گرفت و از آن زمان تاکنون در حوزه های معنوی و حِکمی اسلامی مطرح بوده است. این علم عهده دار ارائهٴ جهان بینی عرفانی است و در آن یافته های شهودی عرفا تجزیه و تحلیل و احیانا بر دعاوی آنان استدلال عقلی یا نقلی می شود. اما استخراج یک جهان بینی نظری از تجربه های عرفانی، هنگامی میسر است که اولا شهود ع...

از تفاوت‌های مهم بین معرفت پیشینی و پسینی این است که ما در معارف پیشینی صرفاً به حمل محمول بر موضوع پی نمی‌‌بریم، بلکه به ضرورت و الزام این حمل نیز منتقل می‌شویم. کانت گزاره‌های متافیزیکی، علم‌الطبیعه و ریاضی را اساساً به جهت کشف ضرورت در آنها، پیشینی تلقّی می‌کند و در خصوص منشأ‌یابی برای کشف ضرورت در نحوۀ ارتباط اجزای گزاره، راه‌حلّ شهود را به میان می‌آورد. در این نوشتار، ابتدا به تعاریف معرفت پی...

سهجه‌یانه صورتی از آیین‌های عرفانی و گرایش‌های نهان در تنتریسم بودایی است که ریشه در فرهنگ و ادبیات بومی شرق هند دارد. این طریقت راز آمیز، نوعی رازورزی کیهانی و سلوک زندگی برای فهم حقیقت مطلق است. در آیین سهجه‌یانه این حقیقت مطلق، همان سرشت ذات واقعیّت است که هیچ تعیّن تجربی ندارد. آثار و احوال این شکل از طریقت باطنی و راز آمیز در مفاهیمی از قبیل پیروی از گورو، توجه به امور جسمی و جنسی، انجام آدا...

شهودگرایان برخلاف صورت‌گرایان، تحلیل عمل دادرس در قالب یک استدلال صوری را مخالف با واقعیت قضاوت دانسته و معتقدند سررشته استدلال بیش از آنکه به­دست منطق و قواعد استدلال باشد، در دست عرفان و شهود قضائی است و مراد از شهود نیز راه‌حلی است که در اولین برخورد با حقایق پرونده در ذهن قاضی نقش می‌بندد و ناخودآگاه دادرس را به سوی خود جذب می‌کند. به نظر با توجه به تفاوت قلمرو اشراق و استدلال هر چقدر بر تق...

شهادت به عنوان یکی از ادلّه اثبات دعوی مورد قبول نظام های حقوقی از جمله اسلام قرار گرفته است. تحمّل و ادای شهادت از نظر اکثر فقهای امامیه و حنفیه واجب کفایی است و فقط در مواردی خاص، واجب عینی است.در فقه امامیه و حنفیه، برای شهادت و شهود شرایطی را از قبیل بلوغ و عقل و عدالت و ..... بیان نموده اندکه در صورت فقدان یکی از این شروط، شهادت پذیرفته نمی شود. اگر شهود شهادت دروغ دهند، به عقیده امامیه و حن...

فلسفة عرفان نظری به‌مثابۀ یکی از شاخه‌های فلسفة عرفان از مسائل متعددی چون مبانی معرفت‌شناختی عرفان نظری سخن می‌گوید. از رده‌های این مبانی چگونگی رخداد شهود هنگام مواجهه مشاهِد با واقعیت‌ها و حقایق و چگونگی تبدیل آن شهود به گزاره‌ هنگام گزارش از آن حقایق است. این مقاله با این هدف نوشته را در دو ساحت، یکی ساحت فرایند ادراک شهودی و دیگری ساحت فرایند تبدیل شهود به گزاره، سامان داده است. در ساحت اول،...

جامی افزون بر سرودن منظومه‌های عاشقانه‌ای همچون "لیلی و مجنون" و"یوسف و زلیخا" به عشق از منظر یک محقق مدرسی و با نگاه و تحلیل عارفان نیز نگریسته است. در این جهان‌بینی عشق کلیدی‌ترین عنصر است؛ عنصری که آفرینش با او تبیین می‌شود و در همه جا و همه چیز جاری است. سرآغاز فتنة وجود ، عشق حق است به خویشتن و شهود کمالات خویش. جامی می‌کوشد گونه‌های مختلف این عشق‌ورزی و شهود و نیز آدمیان و تنوع نگاه عاشقا...