استعاره تبعیّه برای نخستین بار در اواخر سده دوم یا اوایل سده سوم ه.ق به حوزه علم بلاغت راه یافت. صاحب نظران علم بلاغت استعاره را به اعتبار لفظ مستعار(به عاریت گرفته شده)، به «اصلیّه» و «تبعیّه» تقسیم کرده اند. در زبان فارسی، استعاره در اسم را استعاره اصلیّه و استعاره در فعل و صفت را استعاره تبعیّه می نامند. برخلاف اسناد مجازی ـ که فعل را به فاعل غیر حقیقی نسبت می دهیم ـ در استعاره تبعیّه، فاعل را حقی...

علم معانی، یکی از شاخه‌های بلاغت اسلامی، در بسیاری از مباحث و زمینه‌ها با دانش زبان‌شناسی و به‌تبع آن نظریه‌های نقد ادبی معاصر به‌ویژه نقد زبان‌شناختی و سبک‌شناسیِ زبان‌شناختی مشابهت‌های فراوانی دارد. به‌طور کلی وجود مباحثی نظیر حال و مقام، خبر، انشا، اسناد خبری، اغراض و کاربردهای ثانوی کلام، تقدیم و تأخیر اجزای کلام در علم معانی، شباهت و همپوشانی بسیار زیاد این علم را با سه شاخه اصلی علم زبان‌ش...

هنجارگریزی، بحثی در نقد صورتگرا و یکی از نظریّه‌های ادبی معاصر است که مبنای آن بر پایة علم بلاغت استوار می‌باشد. در رویکردهای جدید زبان‌شناختی، نظریّه‌پردازان معاصر هنجارگریزی را ابزار شعرآفرینی معرّفی کرده‌اند و برای آن انواع گوناگونی برشمرده‌اند. در این ‌میان، هنجارگریزی معنایی بیش از همه در عرصة شعر بازخورد دارد. شاعر با به کارگیری این صنعت و طولانی کردن فرایند ادراک مخاطب، پیام هنری خویش را به...

اشکالات و اختلافاتی که در متون درسی علم معانی وجود دارد باعث شده است جایگاه این شاخه علمی‌ در میان علوم ادبی تضعیف و کارآیی‌های بالقوه آن در درک زیبایی و تحلیل مسائل ادبی پنهان شود. این اشکالات غالباً از فقدان روش علمی ‌و نبود تعریف درست و دقیق از مبانی این دانش سرچشمه می‌گیرد. این پژوهش در جهت بازبینی، نقد و تبیین مبحث «حذف و ذکر» انجام شده است که یکی از بخش‌های مهم فنّ معانی است. حذف و ذکر از م...

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

علوم و شیوه های بلاغی که شامل علم معانی نیز می شود، در شکل دهی زبان عرفانی بسیار موثر بوده است. عرفا توانسته اند به وسیله قواعد و اصول علم معانی شامل نقش جملات، معانی و اغراض ثانوی جملات خبری، انشایی، عاطفی، پرسشی و امری، تجارب عرفانی بیان ناپذیر و تعالیم صوفیانه خود را به مخاطبین انتقال دهند. کتاب انسان کامل از لحاظ نوع نثر جزء نثرهای خطابی صوفیانه است، از این رو شیوه های بلاغی دانش معانی در آ...

آمیختگی و اختلاف سطح علمی در شروح و متون درسی علوم بلاغی و بخصوص علم معانی به دلیل فقدان چهارچوب علمی روشمند و نداشتن تعریف درست و دقیقی از مبانی آن،  جایگاه این شاخه علمی را در میان علوم زبانی و ادبی تضعیف کرده و کارآیی های بالقوه آن در ادراک و  تحلیل مسایل زبان و ادبیات را پنهان نموده است. این مقاله بر آن است که با تحلیل منطقی تعریف علم معانی و نقد و بررسی برداشتهای مختلف از آن و با استفاده ا...

زیبایی‌شناسی ادبی از کشف گونه‌های ادبی و پیوند لفظ و معنا با بررسی‌های زبانی بحث می‌کند که ساختار بلاغی کلام، جلوه‌ای از آن به شمار می‌آید. در این میان، تشبیه به عنوان یکی از جنبه‌های علم بیان و مولفه‌های زیبایی‌شناختی ادبی، ویژگی خاصی نسبت به دیگر باب‌های علوم بلاغی دارد که بیان آسان و سریع منظور خود، شیوایی و زیبایی سخن، نمکین کردن کلام و پرکاربردی بودن آن از جمله محسنات آن به شمار می‌رود. پژ...