ماه‌پیشانی از شناخته شده‌ترین قصّه‌های ایرانی است که روایت‌های گوناگونی از آن در ایران و جهان وجود دارد. مقاله حاضر به تبیین و تحلیل ساختار‌های این قصّه بر پایه نظریّه ریخت-شناسی پراپ می‌پردازد و شخصیت‌ها و خویش‌کاری‌های آن‌ها را در ژرفنای زمان پی می‌گیرد. گر چه ساختار کلّی این قصّه با نظریّه پراپ هم‌خوانی دارد و این نظریّه مطالعه قصّه را سامان می‌دهد، امّا در آن موتیف بسیار مهمّی یافته شده که از الگوی ن...

طرّاحی آرایه های متنوّع در فضای معماری آیینی ایران، از دورترین ایام تاکنون همواره مورد توجّه تصویرگران، به ویژه هنرمندان عامیانه بوده است. ترسیم نقوش در اغلب بناهای سنّتی، از جمله تکایای مازندران که نوعی معماری آیینی تلقّی می شوند، در نوع خود چشمگیر است. مطابق پژوهش انجام شده، تصاویر به­جا مانده در این تکایا، در پیوند با اندیشه­ی اساطیری ایران و تفکّر دینی پس از اسلام و نیز مبتنی بر باورهای قومی این ...

این مقاله به شناسایی بنیادهای اساطیری و حماسی داستان دیوان مازندران در شاهنامه با توجه به پیشینة آنها در متون اوستایی، پهلوی، سغدی و ... می­پردازد. نخستین سرچشمه­های اساطیری و حماسی دیوان مازندران در متون اوستایی و پهلوی است. در این متون دیوان مازندران در دو ساختار مینوی و انسان­گونه ظاهر شده و در برابر اهورامزدا، ایزدان و انسان­ها قرار می­گیرند. اما داستانی مستقل در کتاب نهم دینکرد آمده که چار...

هدف از نگارش این رساله شناخت گرشاسپ و تحلیل کردارهای آیینی و پهلوانی او در ادبیّات گاهانی و متون دینی و سنّتی مزدیسنان، متون تاریخی کهن و حماسه های ملّی ایران بوده است. راه نیافتن برخی کردارهای او از اوستا به ادبیّات دور? اسلامی ایران ، تبدیل گرشاسپ اساطیری به بَدَل حماسی اش یعنی سام در شاهنامه، غفلت ورزیدن بیشتر سرایندگان حماسه های ملّیِ پس از شاهنامه از اسطور? گرشاسپ ، روایت اساطیری خشکی ستیزی گرشاسپ...

از آنجا که زمین بستر زندگی انسان است و آسمان نیز با نزول باران و تابش خورشید زندگی را برای انسان ها به ارمغان می آورد و این دو عنصر در کنار یکدیگر ادامه زندگی را برای بشر مقدور می سازند ،آسمان و زمین همواره اهمیتی ویژه داشته اند و باعث شکل گرفتن نمادها و آیین هایی گشته اند. بررسی و کنکاش این موضوع باعث بهتر شناخته شدن فرهنگ غنی ایران خواهد شد که برای هر ایرانی شناخت این فرهنگ و تمدن لازم به نظر...

علی‌رغم طولانی بودن تاریخ ایران شاهد نوعی پیوستگی و عدم انفصال در دستاوردهای فرهنگی آن هستیم.در مورد هنر می‌توان چنین فرض کرد که در پسزمینه تحولات ، پاردایمهای فراگیر و مستمری وجود دارند که تشکیل دهنده چارچوب اصلی اندیشه هنرمندان بوده، و مانع انقطاع میان دوره‌ها هستند. از مهمترین الگوها دریافت مکان است. مکان و زمان که ساختار هنر ایران را تحت تاثیر قرارمی‌دهند، خود بین د...

مکان‌ها، بافت‌ها، فضاها و حریم‌های دینی (مذهبی)_آیینی در ایران بطور اخص و دیگر جوامع بطورکلی بنا به شواهد و قرائن مکشوف و موجود از دیرباز مورد توجه، تقدس و احترام گروه‌های اجتماعی متدین و پایبند به آموزه‌های دینی بوده‌است. به تاریخ معماری جوامع که رجوع کنیم بی‌اغراق با یکی از غنی، زنده و شورمندانه‌ترین جلوه‌های معماری، ذوق خلاق، ذائقه زیباشناختی و روح هنرمندانگی جامعه و جهان بشری درتاریخ مواجه ...

استفاده از سبک­های یکسان هنری و معماری در بناها و آثار آیینی یکی از بارزترین و مشهودترین گونه ها از روابط فرهنگی و تاریخی میان ملت­هاست. یکی از نمونه­های این پدیده شباهت هنر و معماری در ابنیۀ مذهبی مناطق شمالی ایران، به خصوص مازندران، با مساجد جنوب داغستان در منطقۀ قفقاز شمالی است، که با توجه به استیلای سیاسی و اجتماعی ایران تاریخی از دورۀ ساسانی تا پیش از حکومت تزارها، تحت تأثیر فرهنگ و هنر ای...