پس از رحلت نبی مُکرم اسلام و گرایش برخی از علمای اهل کتاب به دین مبین اسلام و نیز رواج اسرائیلیات، داستان­ها و اسطوره­هایی از منابع یهود و یونان باستان وارد تفاسیر مسلمانان و از آنجا وارد کتب ادبی شد که از جمله این اساطیر می­توان به اسطورۀ هاروت و ماروت اشاره کرد. نگاه قرآن کریم به این اسطوره با نگاه تفاسیر بسیار متفاوت است، از نگاه قرآنی ارسال هاروت و ماروت به زمین برای آموزش سحر به مردم و در ا...

در عرفان اسلامی پیر جایگاه ویژه ای دارد. مرید نیازمند راهنمایی او است تا از گمراهی ها نجات یابد و به مقصود برسد.کتاب های عرفانی نیز کم و بیش به ترسیم و توصیف سیمای پیر پرداخته اند و اهمیّت, لزوم و ویژگی های او را به روشنی برشمرده­اند. در این میان حدیقه ی سنایی و مثنوی مولوی از اهمیّت خاصّی برخوردارند و نقش بنیادی دارند. حدیقه به عنوان نخستین کتابی که مفاهیم عرفانی و اخلاقی را به طور مشخّص وارد حوزه...

جبر و اختیار از دیرپاترین و مناقشه­انگیزترین مسائلی است که همواره مورد بحث و جدال متکلمان و اندیشمندان اسلامی بوده است. از جمله این متفکران در ادب عربی ابوالعلاء معرّی شاعر و فیلسوف بنام سده چهارم و پنجم هجری است که اندیشه­های خود را پیرامون قضا و قدر و سرنوشت آدمی در دیوان «لزومیات» که حاصل نزدیک به نیم قرن عزلت شاعر است گرد آورده است. در ادب فارسی نیز مولوی شاعر و عارف نام­آور سده هفتم هجری در...

بین پاره‏ای از متون ادبی و سیاست پیوندی وجود دارد که انکارناپذیر است. این دو بر هم تأثیر و تأثر دارند. نفوذ کلام می‎تواند خربنده‎ای را دگرگون کرده، چنان همّتی به او بخشد که به حکومت برسد؛ سیاست هم می‎تواند با بی‎توجّهی به هویّت ملّی قوم خود و شیفتگی در برابر قومی دیگر، زبان نیاکانش را در وادی خاموشان مدفون سازد و یا در گسترش آن بکوشد. گاه در برش‎هایی از زمان این مهم، نقش پررنگ‎تری دارد. این دوگونه ...

  مولوی یکی از قلّه‌های ادب پارسی است که در کنارمعناگرایی،گاه گاه جلوه‌های زبانی در شعرش جلوه‌گر می‌شود.  این شاعر توانمند، جهت زیبا و شیوا ساختن صورت سخنش، شگردهای متنوّعی به کار می‌بندد. یکی از تکنیک‌های مولوی در انعطاف بخشی به صورت کلام، ابداع ترکیب‌های نو و اشتقاقی در مکان قافیه است. اندیشمندان و محققان مثنوی بیشتر به وجوه معنایی شعر مولوی پرداخته‌اند. در مورد نقش ترکیبات اشتقاقی در آفرینش قا...

چکیده بسیاری از ابیات دیوان شمس، اثر غنایی عظیم مولوی، به سبب سروده شدن در حالت جذبه و ناهوشیاری در هاله ای از ابهام یا بی معنایی است، ازاین رو تفسیرهای متعدد و گاه متناقضی را بر می تابد. مطمئن ترین شیوه برای شرح و رمز گشایی از مبهمات غزلیات مولوی رجوع به دیگر آثار سراینده ی آن، به ویژه کتاب ارجمند مثنوی معنوی است. ازین رو مقایسه این دو اثر بزرگ و یافتن مطالب و مواد مشترک آن ها علاوه بر اینکه ...

یکی از بحرانهای حاکم بر جهان بویژه دنیای معاصر، کم رنگ شدن معنویت و اخلاق و به تبع آن به خطر افتادن سلامت جسم و روح است، بنابراین حفظ سلامت جسم و روح از دغدغه های اساسی اندیشمندان بشری از جمله علمای اخلاق و روانشناسان و عرفان است. هدف و غایت روان درمانی و اخلاق، شناخت درون انسان، پاکسازی درون از رذایل اخلاقی، نشان دادن راه رشد و پرورش انسان، رساندن وی به فضایل و کمالات اخلاقی و سرانجام سوق دادن...

پایان¬نامۀ حاضر بر مبنای زبان¬شناسی فرهنگی، در چارچوب تابوهای زبانی به بررسی اشعار مثنوی برای دستیابی به صورت¬ها و جلوه¬های گوناگون تابو در مثنوی معنوی می¬پردازد. داده¬ها از شش دفتر مثنوی و به شیوۀ یادداشت¬برداری و طبقه¬بندی در دسته¬بندی شریفی و دارچینیان، گردآوری شده که ضمن معرفی تابو زبانی و انواع آن، به بررسی انواع تابو در مثنوی معنوی، بسامد هر نوع تابو، و نیز دلیل استفادۀ مولوی از تابوها در...

در شروح مثنوی، شارحان در بسیاری موارد، نخست زمینه متن (context) بویژه زمینه تاریخی را کاویدهاند، آن گاه به جنبه های دیگر متن پرداختهاند. میتوان گفت یکی از دلایل فروزانفر در تألیف قصص مثنوی نیز تبیین چنین زمینهای بوده است. امّا گاهی اوقات شارحان بی توجه به شگردهای مولوی درباره زمینه متن، هم در تشخیص زمینه تاریخی و هم در شرح متن گمراه و سرگردان شدهاند. بر این اساس، در پژوهش حاضر، زمینه تاریخی یکی ...

یکی از مقوله هایی که در چند دهه ی اخیر در ادبیات کودک و نوجوان مورد توجه قرار گرفته، اقتباس از متون کهن است. در این میان مثنوی مولوی یکی از متون ارزشمندی است که به طور گسترده بدان توجه شده است. با توجه به اهمیت مثنوی و جایگاه آثار اقتباسی از آن در ادبیات کودک، پژوهش حاضر به بررسی 128 اثر بازنویسی و بازآفرینی شده از مثنوی مولوی در سه دهه ی 60، 70 و 80 در ابعاد گوناگون پرداخته است. در فصل نخست، ا...