پژوهش حاضر به بررسی نقش سیاسی-اجتماعی اقوام گیل و دیلم در تاریخ ایران از آغاز ساسانیان تا پایان آل بویه پرداخته است. سرزمین دیلم از دیرباز کانون حوادث مهمی در تاریخ ایران بوده است و اقوام گیل و دیلم نقش مهمی در رویدادهای تاریخی کشور ایفا کرده اند. آن ها که اقوامی آزادی خواه و استقلال طلب بودند، در دوران ساسانیان زمانی که استقلالشان به خطر افتاد، هرگاه فرصت می یافتند، علیه حکومت مرکزی سر به شورش...

از نیمۀ دوم قرن اول هجری به بعد، فرق و مذاهب مختلف کلامی شروع به رشد کردند. یکی از این جریان های فکری معتزله بود که تا اواسط قرن سوم هجری روابط چندان مطلوبی با شیعه نداشت؛ بنابراین تا این برهه از زمان بسیاری از رهبران دو گروه ردیه های فراوانی بر آثار هم دیگر می نوشتند که هدف آن ها از این عمل، دفاع از اصول اعتقادی مکتب خود بود که در بسیاری از موارد با تعصب و چشم پوشی از حقیقت نیز همراه می شد. ام...

امرای آل بویه که ایرانی الاصل و شیعه دوازده امامی بودند، بیش از یک قرن توانستند بر خلافت عباسی و بغداد چیره شوند و از لحاظ اجتماعی، فکری و فرهنگی خدمات شایانی در ایران و عراق انجام دهند و ضمنا فضای مناسبی را برای فعالیت­های مذهبی و علمی شیعیان فراهم آوردند، چنان­چه در این ایام علما و فقهای بزرگ شیعی مانند شیخ مفید، شیخ صدوق و سید مرتضی مشغول تدریس و تعلیم بودند.               در مقاله حاضر نحو...

چکیده ابوالقاسم اسماعیل بن عبّاد فرزند عبّاس ملقّب به صاحب و مشهور به صاحب بن عبّاد در قرن چهارم هجری، اواخر دوره دوم عبّاسی تا اواسط دوره سوم عباسی (326 ه.ق - 385 ه.ق) می زیست. صاحب در خانواده ای ایرانی، اصیل و نجیب و زیر سایه ی پدر، در محیطی سرشار از علم و سیاست رشد کرد و به مقام، شرف و بزرگواری رسید. دوره ای که شاعر در آن می زیست، در زندگی مردم عرب و مسلمانان از لحاظ سیاسی، فرهنگی، علمی، اجتماعی...

در سال 330ق/941م، امیرحسین کُرد حکومت بنی حسنویه را در شهر زور و مناطق اطراف آن بنیان گذاشت که این هم زمان با آل بویه بود. پس از وی فرزندش، حسنویه، به قدرت رسید که دوره حاکمیت او را می توان عصر شکل یابی و گسترش قلمرو و استحکام و ثبات این سلسله به شمار آورد. بعد از مرگ حسنویه، فرزندش بدر توانست قدرت را به دست گیرد. او با درایت خود، قلمرو و اقتدار بنی حسنویه را به اوج رساند. ایام پایانی حکومت بدر ...

توجه به زندگی روزمره توده مردم و بررسی مولفه های اجتماعی از مباحث مهمی است که بررسی آنها به دلیل توجه بیش از حد به حکومت ها و فرمانروایان و جنگ و فتوحات آنان مورد غفلت واقع شده است.این موضوع به خصوص در مورد شیعیان صدق می کند که به دلیل محدودیت های گسترده ای چون تقیه بخش های مهمی از زندگی شان به صورت نامکشوف باقی مانده است. در قرن چهارم هجری دولت های شیعی بزرگی به نام های فاطمیون ،حمدانیان وآل ...

تحولات سیاسی و اجتماعی خوزستان در دوره صفاریان تا آمدن آل بویه موضوع این رساله است. خوزستان در سال نوزدهم هجری قمری توسط سپاهیان مسلمان فتح گردید و با سقوط ساسانیان این ایالت به مانند تمام ایران تحت تسلط مسلمانان قرار گرفت. در زمان امویان، خوزستان از سوی والی عراق اداره می شد.دولت عباسی نیز در چگونگی اداره خوزستان تغییری نداد و همچنان والیانی از سوی عراق به این دیار فرستاده می-شد و تا نیمه قرن ...

در قرن چهارم و پنجم هجری، در دورة سلطة امیر الامراها بر دستگاه خلافت عباسی، حکومتهای کوچکی مقارن با دولتهای بویهی و سلجوقی شکل گرفت که یکی از آنها خاندان بنی مزید بود که با تمایلات شیعی خود توانستند پس از ویرانی مراکز علمی و فرهنگی شیعیان در بغداد و کوچ علمای شیعه به نجف، با بنای شهر حلّه، حوزة علمی پرباری برای شیعیان احداث کنند که آثار و برکات آن تا امروز تداوم دارد. در این مقاله بویژه زندگی سی...

از «تاریخ سیاسی» تا «سیاست تاریخ»: بررسی انتقادی بازنمایی تاریخ تحولات ایران دوره آل بویه در کتابهای درسی دانشگاهی   چکیده امروزه دیدگاههای گوناگونی درباره الگوهای آموزش تاریخ در نظام آموزشی کشورها وجود دارد. یکی از این رویکردهای آموزشی، سواد تاریخی است. هدف اصلی از آموزش تاریخ در این رویکرد تقویت توان استدلال ورزی انتقادی مخاطبان است. بر این مبنا یادگیری تاریخ صرفاً به حافظه سپاری گزارش انبوهی ...

بررسی مدارس شیعی در چهار قرن اول هجری محدود به جهان اسلام نبود ، بلکه بیشتر در محدوده تجمع و زندگی شیعیان جلوه گر بوده است . شیعیان بنا به وضعیت خاص خود که از جانب حکومت های وقت مورد تعقیب و شکنجه و قتل قرار می گرفتند نوع خاصی از آموزش ها را به وجود آوردند . این آموزه ها از الگوی تبلیغات و تکیه ها توسط افراد با سواد انجام می گرفت و شامل قرآن ، فقه ، حدیث و تفسیر و رجال و کلام می گردید . به جز چ...