فلسفه و ادبیات از روزگاران دور ارتباطی بسیار نزدیک داشته­اند و همواره مکتب­های فلسفی بر ادبیات جهان تأثیرگذار بوده است که از جملة آنها می­توان به اگزیستانسیالیسم اشاره داشت. از سوی دیگر، ادبیات به مثابه­ یک روش، بر فلسفة اگزیستانسیالیسم تاثیرگذار بوده و برخی فیلسوفان در قالب­های گوناگون ادبی مانند رمان، شعر، نمایشنامه و... مفاهیم فلسفی را وارد حوزة ادبی کردند. اگزیستانسیالیسم، به دغدغه­های مشتر...

هدف این پژوهش برجسته‌کردن مناسبت‌های انسان‌شناسی در حوزة معناشناسی تأویل است. برای این منظور، نگارنده ابتدا معناشناسی تأویل را بررسی می‌کند و افزون‌بر اشاره به دو معنای عام و خاص تعبیر، از ارتباط معنایی تأویل و تعبیر و تفسیر سخن می‌گوید. شرح نگاه مثبت و منفی ابن‌عربی به تأویل و تبیین ویژگی‌های فردی لازم برای تأویل، از بحث‌های دیگر این پژوهش است. تأویل در باور ابن‌عربی کلیدواژه‌ای هستی‌شناسانه ا...

اگزیستانسیالیسم یکی از مکاتب فلسفی است که بخش بزرگی از فلسفة معاصر را دربر می‌گیرد. فیلسوفان اگزیستانسیالیست بر هستی انسان همچون گونه‌ای متمایز از هستی دیگر هستندگان تأمل می‌کنند و با دقت به این تمایز، هستی انسان را «وجود» یا existence می‌نامند. آن‌ها درصدد نشان‌دادن تفاوت میان وجود یا بودنِ انسان در این دنیا با سایر اشکال هستی‌اند. در نتیجه، به تحقیق در شیوه و شکلِ‌بودنِ انسان در دنیا و بررسی مبا...

عبادت که اصلی ترین وظیفة بنده در برابر پروردگارش است مصون از آسیبها و بلایا نیست. این مقاله به آسیب شناسی عبادت از دو جنبة درونی و بیرونی می پردازد . ملاک این تقسیم بندی، فرد عبادت کننده است، از آن حیث که آسیب از جانب خود اوست یا عواملی خارج از حوزة وجودی او. مراد از عوامل درونی پرداختن به نقاط ضعف علمی عبادت از قبیل بیان فلسفه و آداب ظاهری و باطنی برخی عبادات است که ناآگاهی از آنها موجب آسیب ز...

تصویر یا تخیل از عناصر اساسی شعر محسوب می شود؛ از مهم‌ترین کارکردهای تصویر پیوند دادن ذهن و عین است و از طریق بررسی تصویرهای مجازی می‌توان به ذهنیت شاعر دست یافت. در شعر سعدی که به سهل و ممتنع شهرت دارد، کاربرد تصاویر به گونه‌ای است که بیش از اینکه خواننده متوجه ظرافت هنری تصویر شود، مجذوب زبان ساده شعر می‌شود. بسیاری از محققان شعر سعدی را فاقد تصویر می‌دانند. غزل سعدی همچون طیفی است که انواع گ...

اصول بنیادین حکمت متعالیه در حوزه‌های گوناگون فلسفی, آثار عمیقی به جا گذاشته است. از میان این اصول در حوزة نفس، حرکت جوهری و تشکیک و اشتداد در وجود نمود بیشتری دارد و در بین مباحث نفس، رابطة نفس و قوا در اثر پیوند با این اصول، دچار تحول عمیق‌تری شده است. از دو محور عمده این بحث, یعنی فاعلیت نفس و قوا و وحدت یا تعدد وجود آنها، محور اول کمتر محلّ اختلاف است و شیخ‌الرئیس و صدرالمتألهین با تفاوتی...

این مقاله در صدد پاسخ به این سؤال است که اصل علیّت با کدامیک از نظامهای فلسفی « اصالت ماهیت»،«تباین موجودات» و «تشکیک وجود» سازگار است؟ و در صورت ابتناء آن به تشکیک وجود چه حکم و تفسیری پیدا می کند؟ جهت پاسخ به پرسش یاد شده باید گفت که علیّت مورد بحث در اینجا همان رابطة وجودی ذاتی میان دو چیز است و فلاسفة اسلامی جهت کشف و اثبات آن، سه راه در پیش گرفته اند: 1) اثبات آن با استناد به ممکن بالذات بود...

 شاید بارزترین تمایز عینیِ مدارس ‌نوین با مکاتب ‌قدیم باز شدن پای دختران به آموزش بود. آموزش دختران در نظام‌ سنتی، در خانه و محدود به برخی از خانواده‌های خاص بود. در این شیوه زنان باسواد و عالم فقط در خانة خواص امکان پرورش می‌یافتند. با ایجاد و گسترش مدارس ‌نوین، محدودیتی برای این امر وجود نداشت و دست‌کم به صورت نظری، راه علم‌آموزی به روی آن‌ها باز شد. قبل از تأسیس سلسلة پهلوی توسعه و گسترش ...

اندیشمندان حوزة عرفان ایرانی همواره نظرات گوناگونی را در باب مفهوم عشق ابراز داشته‌اند که بیانگر اهمیت مقام عشق در تعالیم و آموزه‌های اندیشه دینی ایرانی است. احمد غزالی (520-452 ه.ق) با خلق آثار عرفانی خویش، تحولاتی چشمگیری در باب سرشت عشق پدید آورده است و در سوانح العشاق که نخسین اثر وی در ساحت عشق و به زبان فارسی است، تعابیر و تفسیرهای بدیعی از حکایت دلدادگی لیلی و مجنون ارائه نموده ...

در کلیدر و جای خالی سلوچ، بخش عمده‌ای از واقعیت‌های داستانی ـ شخصیت‌ها، کنش‌ها، اشیاء و صحنه‌ها ـ علاوه بر دلالت مستقیم بر واقعیت‌های عیان و عینی، مفهومی فراتر از خود را نیز در درون خود نهفته دارند که در کل به آن‌ها دلالت ضمنی گفته می‌شود. این مفاهیم عبارت‌اند از: دلالت‌های استعاری، تمثیلی، نمادین، کنایی و مجازی. تمثیل در این‌جا، به خاطر تعلق این دو رمان به ادبیات رئالیستی، به طور کلی ـ جز در د...